Munt, vreemde verhalen

De vele muntsoorten hebben een lange en soms merkwaardige geschiedenis achter de rug. Van Plinius over Culpeper tot Broeder Aloysius, allemaal hebben ze wat te vertellen over de Menthasoorten. Munt is een overblijvende plant die vooral goed groeit op vochtige, bescha­duwde plaatsen, en in gunstige omstandigheden zelfs een woekerend kruid kan worden die andere planten geen ruimte meer laat.
Het kruid heeft rechte, vierkantige stengels en gladde, gesteelde blaadjes. 'De bloemkens sijn rood ende wassen in de ronde om de steelkens.' Als strooikruid was hij vroeger favoriet: 'Die reuck van Munte maeckt den Mensch vrolijck ende blijde, ende daerom soo worden die wilde munten hier te lande int stroysel ghemenght.' Dodonaeus, van wie deze citaten zijn, noemde akkermunt, Mentha arvensis, Bruynheylighe, omdat dit kruid in ker­ken werd gestrooid.

Volgens een oud verhaal betrapte Proserpina, de godin van de onderwereld, de nymph Mentha in de armen van haar man Pluto en veranderde zij de mededingster in een plant, waarin het liefdesvuur bleef gloeien. In de planten-symboliek staat munt daarom voor 'warm gevoel'. Munt is een opwekkend, verfrissend kruid, dat volgens Beauvillard aanspoort 'tot zinnelijke vermaken'. Wellicht verbond Shake­speare hierom de munt aan personen van middelbare leeftijd en schreef hij de volgende tekst voor Perdita in 'The winter's Tale' :

'Here's flowers for you,
hot lavender, mints, savory, marjoram,
the marigold ... these are flowers
of middle summer, and I think they are given
to men of middle age .. .'

Gerard John over conceptie

Gerard noteerde munt wel als een vijand van de voortplanting, omdat het kruid het zaad zou indikken, Aangebracht bij de geheime delen van de vrouw vóór de gemeenschap zou munt volgens hem de conceptie tegen gaan. Niet dat John Gerard veel over sexuele zaken wou praten, integendeel ' uit hoofde van kuisheid wil ik het niet over liefde en lust hebben', schreef hij.

Culpeper en anderen over munt

Afgezien van deze vreemde verhalen, was munt zonder meer een veel gebruikt en gewaardeerd geneeskruid. Culpeper bijvoorbeeld noemt veertig kwalen die met munt te genezen zouden zijn,
' it is very profitable to the stomach. The often use hereof is a very powerful medicine to stay women's courses and the whites. Applied to the forehead and temples, it eases the pains in the head....Voor de maag en tegen hoofdpijn zijn enkele ook nu nog gebruikte toepassingen van munt, maar hij waarschuwt ook er niet teveel van te gebruiken en dat cholerische personen er helemaal niet aan moeten beginnen, want dat 'munt het bloed dun maakt en in gal verandert'. Dit mag vermakelijk klinken, maar munt heeft inderdaad een sterke werking op de galafscheiding. Dat langdurig gebruik van munt af te raden is, vindt men ook bij Houttuyn, hij stelt dat het kruid op den duur de kwalen veroor­zaakt die het anders geneest, met name maagaandoeningen en 'spijswalging'.

Plinius, Dodonaeus en Aloysius over munt

De werkzame olie van pepermunt bevat menthol, een antiseptische stof die aanvankelijk verkoelend werkt, later warmte af­geeft en gemakkelijk kristalliseert. De kristallen of de etherische olie zijn bij drogist en apotheek te koop en worden wel in ziekenkamers verdampt om de patiënt de ademhaling te vergemakkelijken. Bijna twin­tig eeuwen geleden raadde Plinius al aan polei te hangen in vertrekken waar mensen ziek lagen. In de bloeitoppen van alle muntsoorten bevinden zich deeltjes kamfer die vooral bij ver­koudheid versterkend en genezend werken. Broeder Aloysius noemt pepermunt prikkelend, hart- en maag-versterkend en wormdrijvend, vooral bij kinderen. En Dodonaeus zegt 'Voedsters is hij ook aan te raden, wijl hij de melk verbetert en verdikt.' Uitwendig opgelegd, werkte de koelende munt ongeveer als de moderne ijszak en had daardoor een tegengesteld effect op de melkvoorziening: 'Munte es seer goet op de vrouwen borsten gheleyt die met soch verlaaden sijn, want het doet die borsten sincken ende slanck worden, ende Iaet dat melck niet clonteren oft tsamen loopen' beweert ook weer Dodonaeus. Ook Houttuyn kon dat mooi bevestigen …. als zog opslorpend middel bij opgepropte, verstopte borsten...heeft munt veel aanzien'.

Maar het meest gebruikt wordt Mentha nog altijd bij allerlei spijsverteringsklachten, die gepaard gaan met misselijkheid, braakneigingen en krampen. Tegen, 'dat crimpsel van den dermen' zoals Dodoens zo mooi zegt.