Tradities bij een huwelijk, van aanzoek tot ondertrouw

Welke tradities zijn er verbonden aan een verloving, huwelijk en bruidsboeket. Waarom wordt er nog vaak in het wit getrouwd? Wat is de betekenis van het gooien met rijst bij het verlaten van de kerk of het stadhuis? Moet een taart nou echt en wie betaalde de bruiloft. En ‘Something old, something new, something borrowed, something blue’, is dat nodig voor een lang en gelukkig huwelijk? De informatie bestaat uit twee delen, waarbij dit artikel als deel 1 gezien kan worden: de voorbereiding.

Inhoud

• Het trouwaanzoek
• Verliefd, verloofd, ...
• Getrouwd
• Ondertrouw
• De huwelijksdatum
• De ring
• De trouwkaarten
• De TROUWJURK
• Wel of geen bruidssluier?
• Something old, something new, something borrowed, something blue
• Het bruidsboeket
• De bruidsmeisjes en de bruidsjonkers
• De bruidsdagen en bruidstranen

Het trouwaanzoek

Nou, eerst iemand vinden die leuk genoeg is om de rest van je leven mee door te brengen. Vroeger was dat niet zo moeilijk in de hogere kringen. Er werd gewoon een degelijke echtgenoot of echtgenote voor je gezocht. Geen inspraak of zeggenschap. Waarschijnlijk had je de meeste inspraak in de lagere rangen van de maatschappij. Wanneer er geen land, huis of andere bezittingen waren, trouwde je met wie je leuk vond! Hoe vind je die? Op de diverse jaarmarkten op het platteland, tijdens de kermis of gewoon op het dorpsplein. In sommige dorpen was het kerkhof populair als ontmoetingsplek, ver van de nieuwsgierige blikken van je ouders.

Had je eindelijk de vrouw van je dromen gevonden dan ging je met vader naar het huis van het meisje en vroeg officieel om haar hand. Het was wel handig om het ook eerst aan het meisje te vragen natuurlijk. Hadden die wel inspraak? Waarschijnlijk wel, het lag een beetje aan het milieu maar weigeren was een optie. Of de heren al daadwerkelijk ‘op de knieën’ gingen vertelt de geschiedenis niet. Had je alle vrijheid? Niet helemaal, je trouwde in je eigen ‘stand’, in je eigen geloof en vaak met iemand uit je eigen dorp of stad.

Verliefd, verloofd, ...

Wanneer iedereen het eens was over de relatie kon er verloofd worden. Een verloving kon jaren duren. Meestal ging je eerst naar de notaris om een trouwbelofte op te stellen, daarna werden ringen uitgewisseld en dan werd er gespaard. Sparen voor een uitzet (wanneer die nog niet compleet was), voor een huis (wanneer je dat nodig had), voor een huwelijksfeest.

Eigenlijk was een verloving voor ‘vast’ het was niet zo dat je er dan nog onderuit kon wanneer je dat zou willen. Tot in de late middeleeuwen was het ook gebruikelijk dat op een trouwbelofte seksuele gemeenschap volgde en dus ook een zwangerschap. Voor de toekomstige bruid was zekerheid belangrijk, in de vorm van een officieel document of een ring.

Getrouwd

Pas in de 12e eeuw ging men huwelijken sluiten in de kerk. Daarvoor kon je een trouwbelofte desnoods in de achterkamer doen, of en ook niet ongebruikelijk, in bed. Niet dat dit vrijblijvende beloftes waren. Iedereen zag erop toe dat men zich aan een eenmaal gedane belofte hield en dat de uit de relatie geboren kinderen door de vader werden onderhouden. Pas aan het eind van de middeleeuwen was het ook verplicht om een predikant het huwelijk te laten sluiten. In 1811 moest er getrouwd worden voor een ambtenaar van de burgerlijke stand. Wilde je daarna nog in de kerk trouwen dan mocht dat, maar het burgerlijk huwelijk was verplicht, het kerkelijk niet.

Ondertrouw

Voordat je kunt trouwen moet je eerst in ondertrouw. In Nederland moet dat sinds 1795 op het stadhuis of gemeentehuis. Daarvoor gebeurde dat ook in de kerk. Eigenlijk is de ondertrouw een soort officieel aankondigen van het huwelijk. Het huwelijk werd aangekondigd in de kerk en afgeroepen vanaf het bordes van het stadhuis. Waarom deed men dat? Het was ter voorkoming van problemen. Iedereen die bezwaren tegen het huwelijk had kon dat komen vertellen in de kerk of op het stadhuis. Het was vooral om bigamie op te sporen. De tijd tussen de ondertrouw was (en is) enkele weken.

De huwelijksdatum

De beste datum zal nu zijn zo net voor het weekend en het liefst in de zomer. Vroeger was de datum omgeven met bijgeloof. Je trouwde in ieder geval op een zonnige dag, want regen zou de voorbode zijn van onvrede over het huwelijk, maar regen voorspelde ook veel kinderen. Sneeuw voorspelde rijkdom en nevel ongeluk. Maar….stel geen huwelijk uit omdat het weer even tegenzit, van uitstel komt afstel. Trouw niet tijdens de hondsdagen (eind juli – eind augustus) en ook niet tussen Pasen en Pinksteren. Wanneer wel? Januari schijnt een goede maand te zijn en ook juni. Je trouwt het best op donderdag en niet op maandag. Waarom dit zo is? Niemand die het weet.

De ring

De ring hoort om de ringvinger omdat deze rechtstreeks verbonden was met het hart, zo dacht men vroeger. De ring staat symbool voor eeuwigheid, de cirkel is rond en oneindig. Het gebruik van het uitwisselen is oud, de Romeinen maar ook de oude Egyptenaren gebruikten ringen om een soort huwelijksverbond te symboliseren. De ijzeren ringen werden rond de middeleeuwen waarschijnlijk van goud en gegeven door de man aan de vrouw. De mannen gingen veel later ringen dragen. Ook diamanten worden populair omdat de steen, net als de ring, symbool staat voor de eeuwigheid.

Rondom de ring is veel volks/bijgeloof ontstaan. Een trouwring moet je permanent dragen anders brengt het ongeluk. Wanneer je een trouwring verliest is ook het huwelijk verloren. Een trouwring moest je zeker dragen tijdens een zwangerschap, dat beschermde je tegen heksen. Je mag de ring wel uitlenen aan een andere bruid, dit brengt geluk. Trouwringen kregen zelfs magische krachten en zouden helpen tegen geelzucht, epilepsie en wratten.

De trouwkaarten

Vroeger stuurde je ‘aanzeggers’ de straat op om je huwelijk aan te kondigen. In sommige gevallen gingen de toekomstige bruid en bruidegom zelf de buren langs om ze uit te nodigen. Toen kaarten in de mode kwamen begon de tekst meestal zo: Mede namens wederzijdse ouders...

De TROUWJURK

De bruidegom mag de bruid niet zien in haar trouwjurk voor de plechtigheid want dit brengt ongeluk! Maar de bruid mag ook niet in de spiegel kijken wanneer ze volledig is aangekleed want ook dat is de goden verzoeken. Wanneer je toch een blik in de spiegel wilt werpen (wat wel zo handig is) laat dan een deel van de kleding achterwege. Geen sluier , geen schoenen of handschoenen. Nooit in je complete outfit voor de spiegel!

Wit, de kleur van de onschuld en maagdelijkheid, daarin trouw je. Van oudsher had de kleur wit daar weinig mee te maken. Bij de Romeinen stond de kleur voor feestjes en vieringen. Pas in de 19e eeuw wordt de kleur wit mode voor de trouwjurk. De meeste trouwjurken hadden toen wel een kleurtje maar zwart was ook zeker een optie. Blauw is overigens ook een goede kleur, de kleur staat voor trouw. Van welke stof? Zijde, satijn brengt ongeluk en fluweel zou een armoedig bestaan garanderen.

Wel of geen bruidssluier?

Voordat je een sluier uitkiest is het misschien goed om te weten dat de bruidssluier symbool staat voor onderdanigheid. De bruidssluier is in Nederland het oudste symbool bij een huwelijk. Wanneer er onvoldoende geld was voor een leuke jurk dan probeerde men toch wel om een sluier te dragen. Wanneer een bruidegom de sluier optilt symboliseert dat macht, vooral macht over. Als de bruid de sluier zelf optilt dan staat dit voor zelfstandigheid.

Vroeger was de sluier meer voor bescherming bedoeld. Alle boze geesten aasden op de knappe bruid en een sluier was een perfecte vermomming. Daarnaast waren er nog de bruidsmeisjes om de demonen in verwarring te brengen. Pas in de kerk kon de sluier af omdat de bruidegom daar de bruid kon beschermen tegen de aanvallen van al het gespuis.

Something old, something new, something borrowed, something blue

De traditie komt uit Engeland maar heeft inmiddels in Nederland, net zoals in veel andere landen aanhangers. Iets ouds, iets nieuws, iets geleends en iets blauws. De kleur blauw staat symbool voor trouw. Hoewel de spreuk voor Nederland vrij nieuw is, was het toepassen van iets blauws dat niet. Meestal werd er vroeger een haarlint voor gebruikt. Iets ouds staat voor het verleden, iets nieuws voor de toekomst en iets geleends voor het heden. Voor het oude wordt vaak een zakdoek gebruikt, de andere twee kunnen allerlei voorwerpen zijn.

Het bruidsboeket

Het boeket hebben we te danken aan de kerk. Het gevecht om de kousenband was de kerkheren een doorn in het oog. Men bedacht het boeket, eerzamer kan het niet. Bloemen kunnen een symbool zijn voor liefde en gekleurde linten kunnen een boeket nog meer symbolische waarde geven. Het boeket moet gekocht worden door de bruidegom en de bruid mag het niet zien voor de plechtigheid. Even een weetje, voor de plechtigheid hoort hij in de rechterhand van de bruid, daarna links.
Rozen staan natuurlijk voor de liefde maar de Spanjaarden schijnen helemaal te gaan voor (oranje)bloesem. De sinaasappelboom draagt bloesem en fruit tegelijkertijd, symbool voor geluk en tevredenheid. Hier werd ook wel rozemarijn gebruikt. De lelie staat voor deugd en werd ook veel in boeketten gedaan.

De bruidsmeisjes en de bruidsjonkers

Bruidsmeisjes en jonkers waren vroeger absoluut noodzakelijk. De ogen van alle boze geesten, demonen en heksen uit de buurt waren gericht op het bruidspaar. De bruidsmeisjes en jonkers droegen daarom kleding die veel leek op die van het bruidspaar, de gemiddelde boze geest zou daardoor worden afgeleid en het bruidspaar met rust laten. Nu zijn bruidsmeisjes vooral sleepdraagsters en bloemenstrooisters. De bruidsjonkers hebben de dankbare taak om er in ieder geval voor te zorgen dat de bruidegom op tijd is en de ring niet vergeet. Overigens, meer dan acht bruidsmeisjes brengt ongeluk. Maar overdrijven is nooit goed.

De bruidsdagen en bruidstranen

De dagen tussen de ondertrouw en de daadwerkelijke ‘grote dag’, noemt men de bruidsdagen. De dagen zitten vol met het organiseren van het feest, het nogmaals passen van de jurk en ontvangen van bezoek. Het huis van de bruid wordt versierd en het bezoek wordt getrakteerd op pepernoten maar ook op bitterkoekjes. Zoet-bitter, het is een voorbode.

Daarnaast wordt een speciaal drankje geschonken, de bruidstranen. Het drankje staat symbool voor het afscheid van het ouderlijk huis. De basis is een likeur met sinaasappel waarin kleine dunne stukje bladgoud of zilver zweven. De ‘tranen’ van de bruid. Tijdens de bruiloft zou de bruid ook drinken van het drankje om zo de zenuwen voor de huwelijksnacht in bedwang te houden. Het drankje werd tijdens het huwelijk bewaard, wanneer de echtgenoot het niet zo nauw nam met de huwelijkse trouw, kreeg hij een glaasje.

Lees verder

• Tradities bij een huwelijk, van stadhuis tot huwelijksnacht