Als je niet om je ex heen kunt

Jullie zijn uit elkaar. Definitief. Tot nooit meer ziens? Nou, nee. Want hij woont nog in je huis, is je collega of heeft dezelfde vriendenkring. Het maakt de verwarring van je kapotte relatie nog groter. Maar toch zijn er manieren om duidelijkheid te scheppen, en door te gaan met je eigen leven. Persoonlijke verhalen, en de tips en inzichten van schrijver en psycholoog Sybille Labrijn.
Liesbet: ‘Murad was mijn nieuwe collega, en al snel mijn vriend. Het liep nogal extreem tussen ons, ontzettend verliefd of vreselijke ruzie, niets ertussenin. Zo ging het ook uit: heftig. Niet voor lang. Uitgerekend wij moesten samen overwerken, er was geen hond in de buurt en opeens lagen we op het bureau van mijn baas te zoenen – en meer. Heel verwarrend. De volgende dag was het weer ‘een soort van aan’, maar het liep opnieuw mis. Van pure frustratie maakte ik regelmatig bijna-slaande ruzie. Middenop op de werkvloer. Het gedonder was pas afgelopen toen ik een andere baan vond. Dus als je mij vraagt hoe ik het heb opgelost: niet, dus. De enige manier was, hem niet meer te zien.’

Balans opmaken

Gelukkig zijn niet alle ervaringen zo heftig, als je ex je leven (nog) niet uit is. Voor Esther bleek het zelfs onverwacht mee te vallen: ‘Ik zat met mijn vriend op dezelfde vechtsport, dus toen het uitging, koos ik een andere groep om hem te vermijden. Het gekke was: toen we elkaar uiteindelijk tóch tegenkwamen, was dat helemaal niet pijnlijk. We hebben gewoon gepraat, en afgesproken om later te bellen. Tijdens dat telefoongesprek hebben we alles doorgepraat, samen de balans opgemaakt. Daarna zag ik hem nog weleens. Dan waren we alleen nieuwsgierig hoe het met de ander ging. Geen moeilijke toestanden, niets.’

Maatjes of 'vechtscheiding'

Tussen het verhaal van Liesbet en dat van Esther zit een levensgroot verschil. Hoe kan dat? Volgens psychologe Sybille Labrijn is de situatie achteraf meestal een afspiegeling van je relatie: ‘Als jullie eerder maatjes waren dan heftig verliefd, ben je allebei verdrietig als het stukloopt, maar vaak ben je het erover eens dat er niet meer inzit. De wrok en beschuldigingen over en weer zijn dan minder heftig. Vanuit zo’n relatie is het veel minder moeilijk elkaar te blijven zien dan wanneer jullie vol passie met elkaar omgingen, met vurige seks en slaande ruzies. De kans is groot dat je ‘scheiding’ net zo extreem verloopt en je, als je elkaar noodgedwongen blijft zien, in een vecht- of knipperlichtrelatie terechtkomt.’
In het verlengde daarvan, heeft de manier waarop het uitging invloed. Als je met slaande deuren vertrekt, is het veel moeilijker redelijk tegen elkaar te doen dan wanneer je in goed overleg besluit dat de koek op is. Bovendien zit achter heftige gevoelens vaak een signaal dat je nog niet helemaal aanvaard hebt dat het uit is. Of dat nou bewust of onbewust is, en of het nu voor een van beiden geldt of voor allebei.

Gevoel is nooit kinderachtig

Ondanks alle mooie verhalen over mensen die idyllisch omgaan met hun ex, staat één ding als een paal boven water: als je relatie stuk gaat heb je recht op je gevoelens. Onredelijkheid, woede, hem ineens idealiseren als je grote liefde, niets is kinderachtig. Sybille: ‘Bij elke verbroken relatie komen naast verdriet ook gevoelens boven als wrok en teleurstelling. Logisch, je zelfvertrouwen heeft een knauw gekregen, je toekomstdromen zijn aan diggelen. Als je bij jezelf merkt dat je nog te boos of gekwetst bent om meteen redelijk met hem om te gaan, vind ik dat eigenlijk juist sterk. Je neemt je eigen grenzen waar en neemt ze serieus. Tegenwoordig heerst te veel de mening ‘het moet allemaal kunnen’. Maar je gevoelens laten zich niet dwingen, en een verbroken relatie blijft een intens aangrijpende gebeurtenis.’

Helen van je hart

Jammer genoeg betekent dat niet dat emoties de overhand mogen krijgen. Integendeel, je mag voelen wat je voelt maar voor wat je dóet is bewustzijn en inzicht de beste leidraad. Het helen van je gebroken hart en weer op de rails krijgen van je leven begint met het scheppen van duidelijkheid, voor jezelf en hem. Dat kost veel zelfdiscipline en soms ook tijd, maar is broodnodig. Want alle vaagheid staat een nieuw begin in de weg. Sybille: ‘Mijn advies is: je moet snoeien voor je weer kunt bloeien. Was hij degene die het uitmaakte, beslis dan als het ware alsnog voor jezelf dat jij het óók uitmaakt. Geen fantasieën over hernieuwde passie, geen pogingen hem terug te krijgen, niets.’ Als je houding maar voor één uitleg vatbaar is, vermijd je verwarring. En die is veel sneller ontstaan dan weggewerkt. Tegengesteld voorbeeld: als jij degene was die het uitmaakte, is het typisch ‘des vrouws’ je zo schuldig te voelen als je die zielenpoot ziet lijden, dat je hem wilt steunen en bemoederen. Die neiging kun je beter onderdrukken. Een arm om hem heen, een kus op zijn hoofd, het kan onterechte hoop oproepen - en in een zwak moment tot narigheid leiden. Je zult niet de eerste zijn die na een avond doorzakken wakker wordt naast de man die ze had afgezworen.

Een half ei

Kortom, juist als je elkaar (nog) niet kunt vermijden, helpt het als de scheidslijn in je hoofd des te fermer overeind staat. Het idee is: niet pappen en nathouden, niet vrienden proberen te blijven omdat een half ei beter is dan een lege dop of omdat je vindt dat je zo volwassen moet zijn. Maar wel gewoon een leefbare toestand voor jou en hem zien te creëren.

Beroemde break-ups: houden we het netjes?

Rod Steward vierde gezellig kerst met drie (!) exen tegelijk, plus kids

Sarah Ferguson over de vriendschap met prins Andrew: ‘We zijn het gelukkigst gescheiden stel ter wereld’

Actrice Kirstie Alley en ex Parker Stevenson verklaarden vrienden te blijven, maar eindigden voor de rechtbank in een geld-gevecht

Model Jerry Hall over Mick Jagger: ‘Waardeloze echtgenoot, geweldige vriend’

Actrice Courtney Thorne Smith bleef vrienden met ex Andrew Conrad, want: ‘Tja, we hebben de gedeelde voogdij over onze honden…’

Nicole Kidman en Tom Cruise mummelden na hun scheiding, tijdens een publiciteitscampagne voor hun gezamenlijke laatste film, stijfjes beleefdheden over elkaar, en bezochten de premiere op aparte plek en tijd.

Afspraken

Heb je voor jezelf alles een beetje helder op een rijtje, dan is de volgende stap: klinkklare afspraken maken. Het klinkt nuchter, bijna kil, maar het kan je redding zijn in een warrige toestand. Bo: ‘Een vriendin van mij ging met haar nieuwe vriend samenwonen, in de stad waar zij vandaan kwam. Zodoende werden wij, haar vrienden, ook de zijne. Vervolgens gingen ze op een lullige manier uit elkaar en sindsdien mochten wij meegenieten van hun geruzie. Echt heel erg. Tot onze opluchting mailen ze elkaar de laatste tijd over compromissen als ‘als jij niet naar die verjaardag gaat, ga ik over twee weken niet naar dat feest.’
Zo’n ontwikkeling betekent dat je leert nuchter met de situatie om te gaan. Heeft je ex moeite met het idee van ‘harde’ afspraken, benadruk dan dat ook hij er voordeel van heeft als er niet steeds irritaties en ruzies zijn thuis, of erger, in bijzijn van collega’s of vrienden.

Respect

Belangrijk is dat jullie wederzijds het respect bewaren. Hoe verleidelijk wraakzuchtige spelletjes of andere dubbele bodems soms zijn, ze scheppen nieuwe problemen. ‘Ex-etiquette’ is een kwestie van gezond verstand en een beetje aanvoelen. Sybille: ‘Je wilt met respect behandeld worden, dan moet je hem ook zo benaderen. Je hebt zeker een uitlaatklep nodig, maar ga elkaar niet op het werk, de sportclub of in aanwezigheid van de gezamenlijke vriendenkring de huid volschelden. Spui liever bij je eigen vriendinnen of voor jezelf, op papier. Roddel niet met gemeenschappelijke collega’s, en ga niet onnodig over elkaars grenzen. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat, als jullie nog in hetzelfde huis wonen, je niet bang hoeft te zijn elkaars nieuwe vlam ’s ochtends opeens in de keuken aan te treffen. Je kunt wel heel stoer zeggen dat het niet uitmaakt, maar meestal gaat rouwgevoel niet gelijk op. Dus zijn zulke dingen zout in de wond voor degene die nog niet aan een nieuwe liefde toe is.’ Zo kun je ook, zeker in het begin, afspreken elkaar een beetje uit de weg te gaan als dat beter voelt.

Hoe radicaal moet je zijn?

Rest de vraag, wat je op lange termijn aan de ‘ex-situatie’ doet. Sybille: ‘Eigenlijk zou je elkaar liefst langere tijd zo min mogelijk moeten zien. Wellicht dat je na een aantal jaren - als jullie dat allebei echt willen - vrienden kunt worden, maar in het begin veroorzaken zulke pogingen vooral complicaties.’ Dat betekent stappen nemen; soms radicaal, afhankelijk van de vraag hoeveel jullie nog met elkaar geconfronteerd worden. Samen in een huis wonen schreeuwt gewoon om de verhuizing van een van beiden, maar elkaar af en toe bij vrienden zien is waarschijnlijk geen onhaalbare kaart, zeker naarmate je je weer op je eigen leven gaat richten. Maar altijd blijft je gevoel de leidraad. Heb je een rotgevoel als je hem die ene keer per week tegenkomt op de sportclub, ga dan ergens anders sporten. Lukt het niet hem alleen nog maar als collega te zien, troost je dan met de gedachte dat het gros van de stukgelopen kantoorromances ermee eindigt dat een van beide een andere baan zoekt. De Schotten noemen dat heel mooi: ‘Je kunt geen omelet maken zonder eieren te breken’. Soms eist het echte offers om na de breuk zo goed mogelijk opnieuw te beginnen. Maar hoe beter je je leven zonder hem voor jezelf inricht, des te beter je nieuwe start.

Mini-cursus 'Onderhandelen met je ex'

Schrijf allebei wat punten op die je zou willen in het met elkaar omgaan. Onderhandel die een voor een uit.

Spreek over feiten en concrete situaties. Gevoelens kun je niet afdwingen. Dus zeg niet ‘ik wil dat je aardiger doet’, maar ‘ik heb graag dat je gedag zegt als je ons huis binnenkomt’.

Formuleer zo neutraal mogelijk. Niet ‘ik word doodziek van je geroddel over mij’, maar ‘laten we niet met vrienden over onze relatie praten.’

Haal niet het onderste uit de kan. Als je allebei een veer laat en iets wint tegelijk, houdt je onderhandeling stand. Anders krijg je wrok.

Spreek een stop-woord af voor verhitte situaties. Respecteer dat ook en neem allebei de tijd om af te koelen voor je verder praat.

Psycholoog Sybille Labrijn schreef de boeken ‘Cupido in gevaar’ en ‘Nu alleen de liefde nog… voor vrouwen die alles bereikt hebben, behalve…’ (Uitgeverij Gottmer/Becht/Aramith)