Problemen met drank en (soft)drugs bij jongeren

Jongeren die in de jeugdzorg zitten en jongeren afkomstig uit speciaal onderwijs blijken veel vaker te roken, te drinken en te blowen dan leeftijdgenoten uit het gewone onderwijs. Dat is het resultaat van een onderzoek door het Trimbos-Instituut, de Universiteit van Utrecht en ZonMw. Maar Nederlandse jongeren gebruiken sowieso erg veel en vroeg genotmiddelen, vergeleken bij andere Europese landen. Moeten we ons zorgen maken? De cijfers, feiten en deskundige meningen. Wanneer spreek je van een probleem bij het gebruik van drank, of bij het blowen? Is het gebruik van softdrugs te kwalificeren als 'drugsgebruik?' Het blijft een nogal grijs gebied. Wel is dankzij onderzoek duidelijk dat jongeren in de jeugdzorg en afkomstig uit speciaal onderwijs heel wat meer én vaker drinken, blowen en roken dan hun leeftijdgenoten in het gewone onderwijs. Dat is geen lukraak onderzoeksfeitje, maar het resultaat van een solide onderzoek van het Trimbos–instituut en Universiteit Utrecht, met financiering door ZonMw.

3.000 jongeren over drank en drugs

Voor dit onderzoek ondervroegen onderzoekers van het Trimbos-instituut voor een periode van drie jaar ongeveer 3.000 jongeren in de leeftijdcategorie van 12 tot en met 18 jaar over het gebruik van alcohol, tabak en drugs. Daarbij was het doel vooral, om op een brede basis concrete gegevens te verzamelen over zogenaamd 'middelengebruik' in jeugdzorg en in speciaal onderwijs. Het idee is dat hulpverleners dankzij de onderzoekers in de praktijk bruikbare adviezen in handen krijgen. Dat is nodig, want zulke gegevens ontbreken tot nu toe vaak.

Overmatig gebruik van drank en (soft)drugs

De eerste resultaten van het onderzoek, dat de titel 'Explore' meekreeg, zijn duidelijk. Jongeren in de jeugdzorg en het speciaal onderwijs zijn extra vatbaar voor zogenaamd middelengebruik. Een op de drie ofwel 33 procent van de bij het onderzoek betrokken 12- en 13-jarigen in de jeugdzorg blijkt al eens te hebben geblowd. Dat percentage valt terug tot 20% ofwel één op de vijf jongeren in het speciaal onderwijs voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen – wat vroeger de ZMOK-scholen heetten – maar dat is toch nog fors. In het gewone onderwijs gaat het namelijk om een luttele 4% van de kinderen. Van de 12- en 13-jarigen in de jeugdzorg, rookt al bijna een kwart elke dag sigaretten. Als je buiten de jeugdzorg kijkt, is dat maar zo’n 1 procent van de 12- en 13-jarigen.

Mogelijke verslaving op latere leeftijd

Mensen betrokken bij het onderzoek, gaan er vanuit dat gebruik van drank, sigaretten en softdrugs een grotere kans oplevert op problemen met genotsmiddelen op latere leeftijd. Projectleider Karin Monshouwer licht toe: “Met het onderzoek willen we deze verschillen in kaart brengen. Gezien de mogelijke gevolgen op latere leeftijd – verslaving, harddrugsgebruik – en de grote maatschappelijke impact is dat belangrijk.”

Onderbuikgevoel bij hulpverleners

Peter Brand is teammanager bij jeugdhulpverlener Vitree in Almere en was betrokken bij het onderzoek. Het onderzoeksresultaat verbaast Brand niet: “Het bevestigt het onderbuikgevoel dat bij veel hulpverleners leeft. Vergeleken met jongeren in het reguliere onderwijs hebben jongeren in bijvoorbeeld de jeugdzorg vaker licht psychiatrische problemen, een risicofactor voor middelengebruik.” Dat is echter nog maar één stukje van het risico, er zijn nog meer factoren die meespelen als jonge mensen al aan roken, blowen en drinken beginnen. Brand: “Ook de gevoeligheid voor groepsdruk en een tekort aan - sociale - vaardigheden verklaren waarom juist deze jongeren al op jonge leeftijd beginnen met roken, blowen en drinken. Pedagogisch medewerkers vinden het vaak moeilijk om de juiste aanpak en methode te vinden om met deze problematiek om te gaan. Hopelijk draagt onderzoek bij aan meer aandacht voor dit probleem.”