Longkanker begrijpen

Jaarlijks komen er 9000 longkankerpatiënten bij. Bij mannen is dit, naast prostaatkanker, de meest voorkomende vorm van kanker. Sinds vrouwen in de jaren 60 veelvuldig zijn gaan roken, stijgt het percentage vrouwen nu ook. Ook komen er veel vrouwen op jongere leeftijd mee in aanraking, omdat zij gevoeliger zijn voor de nadelige effecten van tabak.

Wat is kanker?

Overal in het lichaam vindt celdeling plaats. Met uitzondering van de voortplantingscellen, delen alle cellen zich op dezelfde manier. Hier kunnen fouten ontstaan. Het lichaam kan dit zelf herstellen, door zelf de cel te vernietigen. Dit heet “apoptose”. Doet het lichaam dit zelf niet en de fouten blijven zich opstapelen, dan krijg je genetische mutaties. En dit kan leiden tot kanker. Deze gemuteerde cellen lijken in steeds mindere mate op de oorspronkelijke cel. Ze volgen ook steeds minder de regels van het delen, zodat het lichaam de controle kwijtraakt op het apoptose-proces. Zo kunnen de cellen zich oneindig gaan vermenigvuldigen. Dit kan jaren duren. Ook het immuunsysteem kan kwaadaardige cellen uitschakelen. Er is pas sprake van kanker, als zelfs het immuunsysteem de controle over deze celdeling verliest.

Een massa kankercellen vormen een tumor. Deze gaat een eigen netwerk aan voedende bloedvaatjes vormen. Meestal begint een dergelijke tumor in een orgaan. In dit geval een long. Als deze doorgroeit, kan het gaan doordringen in omliggend weefsel. Zodra er een of meerdere kankercellen zich via de lymfe- of bloedbaan verplaatsen, is er sprake van een uitzaaiing. Ook wel ‘metastase’ genoemd. Ze kunnen bijvoorbeeld gaan nestelen in botten, lever of hersenen.

Oorzaken

De belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van longkanker is roken. Maar het is eigenlijk altijd een combinatie van factoren.

• Leeftijd: het merendeel komt voor bij mensen boven de 60 jaar. Dat wordt verklaard, doordat het herstelmechanisme van het lichaam minder sterk wordt, naarmate de leeftijd vordert. Dat betekent niet dat longkanker niet bij jongere mensen voorkomt.
• Erfelijkheid: bij de geboorte kan je al drager zijn van mutaties in je genen.
• Roken: het risico op het ontstaan van longkanker ligt bij rokers 10% hoger. En het risico stijgt bij meerdere gerookte sigaretten en de hoeveelheid jaren die men ‘verrookt’ heeft. Het maakt daarbij niet uit of je nu sigaretten (met of zonder filter), sigaren of een pijp rookt. Elk jaar dat men gestopt is, wordt het risico verlaagd.
• Asbest: asbestvezels zijn verantwoordelijk voor tumoren van het longvlies, ofwel mesotheliomen. Rookt men daarnaast ook, dan is het risico 50 tot 90 keer groter op het krijgen van longkanker.
• Beroepsrisico’s: blootstelling aan stoffen als chroom, arsenicum, cadmium, aardolie- en steenkolenprodukten, werken in hoogovens en uraniummijnen.
• Radiotherapie: bij eerdere bestralingen voor bijvoorbeeld borstkanker of Hodgkin, stijgt het risico op longkanker.

Wanneer moet je contact opnemen met een arts?

Als een periode van hoesten niet overgaat, er treedt kortademigheid op, er wordt bloed opgehoest of je hebt last van erge pijn in de zij of schouder. Is de eetlust minder, sprake van gewichtsverlies, terugkerende infecties en ongewone, toenemende vermoeidheid. Dat wil nog niet zeggen dat er sprake is van longkanker, maar het zijn symptomen die erop zouden kunnen wijzen.

Daarnaast kan een hese stem of verandering van de stem, een fluitende ademhaling of slikstoornissen wijzen op longkanker.
Longkanker kan bepaalde hormonen produceren, waardoor aan uiterlijke kenmerken te zien is of er longkanker in het spel is. Dit is te zien aan vocht vasthouden (oedeem), vlekken op de huid en horlogeglasnagels (dikke vingertoppen).

De arts zal door middel van lichamelijk onderzoek, radiologisch onderzoek en bloedafname een eerste diagnose stellen. Maar om meer zekerheid te krijgen, is er een biopsie nodig van het verdachte gebied. De patholoog-anatoom kan zo het type tumor bepalen. Daarnaast volgt een onderzoek om te kijken of de cellen zich verspreid hebben via lymfe of bloed in andere organen.

75% van de diagnoses komt uit op “niet-kleincellig longkanker”, naast “kleincellig longkanker”. De eerste vorm is agressief. De kankercel lijkt bij lange na niet meer op de oorspronkelijke cel, deelt zich snel en verspreidt zich snel.

Behandeling

Elk type kanker vereist een andere behandeling. En dat hangt ook weer samen met de mate van uitzaaiingen, de longfunctie en gezondheidstoestand van de patiënt. Deze gegevens samen hebben de artsen nodig om het behandelplan samen te stellen. Is er een operatie mogelijk, of chemotherapie, eventueel samen met bestraling?

Een operatie is mogelijk in een vroeg stadium van longkanker. Maar wordt eigenlijk niet gedaan, indien er sprake is van “niet-kleincellig longkanker”. Deze vorm wordt vaak niet zo vroeg ontdekt en is vaak al uitgezaaid, voor de diagnose bekend is. Een operatie is dan niet zinvol.

Radiotherapie vernietigt kankercellen door hun vermogen om te vermenigvuldigen te vernietigen. Het omliggende weefsel blijft zoveel mogelijk gespaard.

Chemotherapie gaat het lichaam door, om uitzaaiingen op afstand te vernietigen. Helaas vernietigt het ook de gezonde cellen. Daarom bestaan er ook zoveel bijwerkingen van chemotherapie. De gezonde cellen herstellen zich overigens wel weer.

Ondersteunende zorg

Naast de behandeling van de kanker op zich, is er veel meer begeleiding nodig op het gebied van de gevolgen van de ziekte en de behandelingen, zoals pijn, vermoeidheid, voedingsproblemen, ademhalingsproblemen, psychisch en sociaal leed. Het team wat verantwoordelijk is voor de totale zorg, bestaat uit de longarts, verpleegkundigen, eventuele pijnspecialisten, fysiotherapeut, diëtist, psycholoog en maatschappelijk werker. Met vragen kan men bij hen terecht. Daarnaast kan men terecht bij diverse patiëntenorganisaties en lotgenotenverenigingen.