Wat is kanker? Zelden meer dodelijk in 2033?

We weten allemaal dat kanker een heftige ziekte is, waar staat het woord kanker eigenlijk voor? De verschillende vormen van kanker hebben meestal verschillende oorzaken, maar wat is de gemeenschappelijke factor? Hoe ontstaat kanker en hoe verspreidt kanker zich. Wat is de reden dat ondanks verbeterde technieken om kanker in een vroeg stadium op te sporen en te behandelen, het aantal mensen dat met kanker te maken krijgt toch is gestegen? Komt er een tijd dat kanker zelden meer dodelijk is. Kankercentrum Antoni van Leeuwenhoek heeft de voorspelling gedaan dat kanker over twintig jaar (2033) nog maar zelden dodelijk is.

Inhoud artikel

• Kanker
• Waar komt het woord kanker vandaan?
• Welke soorten kanker komen er in Nederland veel voor?
• Oorzaken van kanker
• Carcinogene omgevingsinvloeden
• Kanker en erfelijkheid
• Kanker en leeftijd
• De verspreiding van kanker
• De behandeling van kanker
• Structuur van een kankergezwel
• Structuur van een goedaardig gezwel
• Toekomst: in 2033 is kanker nog maar zelden dodelijk

Kanker

Kanker is een verzamelnaam voor een aantal verschillende ziekten. Verschillende vormen van kanker hebben vaak verschillende oorzaken. De ongeremde vermenigvuldiging is de gemeenschappelijke factor. Cellen vermenigvuldigen zich door deling. Normaal gesproken is er een evenwicht: er ontstaan precies genoeg nieuwe cellen om de afgebroken cellen te vervangen bij volwassenen en voor de normale groei bij kinderen. Als cellen zich verder blijven delen, ontstaat er een gezwel. Een celwoekering wordt kwaadaardig genoemd als het doorgroeit in normaal weefsel en dit vernietigt en het bestaat uit sterk abnormale cellen die bijna niet meer of niet meer lijken op de normale cellen van het orgaan dat getroffen wordt. De meeste vormen van kanker hebben ook het kenmerk dat het de neiging heeft om cellen los te laten die ergens anders in het lichaam terechtkomen en zich daar ontwikkelen tot nieuwe kwaadaardige gezwellen. Dit wordt ook wel uitzaaien of metastaseren genoemd.

Waar komt het woord kanker vandaan?

Het woord kanker komt van het Griekse woord karkinos. Karkinos betekent krab. Hippocrates, een Griekse arts, vergeleek de uitlopers van gezwellen met de ledematen van een krab. KWF Kankerbestrijding heeft de krab als logo gekozen in de strijd tegen kanker.

Welke soorten kanker komen er in Nederland veel voor?

• De soorten kanker die in Nederland het meest voorkomen zijn: borst-, long-, darm- en prostaatkanker.
• Andere vormen die veel voorkomen zijn: huid-, blaas-, lymfklier-, maag-, alvleesklierkanker en kanker in het hoofdhalsgebied.

Oorzaken van kanker

Het onderzoek van kanker bij de mens heeft tot nu toe niet één speciale oorzaak opgeleverd. Een van de grootste doorbraken in het kankeronderzoek was dat men ontdekte dat kanker samenhangt met beschadigingen van genen in cellen. Kanker kan ontstaan door beschadiging van bepaalde genen, denk bijvoorbeeld aan genen die de vermenigvuldiging van cellen regelen. De beschadiging kan spontaan ontstaan, maar kan ook worden veroorzaakt door kankerverwekkend invloeden zoals overmatig zonlicht , straling of tabaksrook.

Carcinogene omgevingsinvloeden

• Factoren in de voeding
• Tabak
• Zonlicht
• Virussen
• Arbeidsomstandigheden
• Alcohol
• Straling

Kanker en erfelijkheid

Bij sommige vormen van kanker kan je erfelijk belast zijn. Dit betekent dat het gaat om kankersoorten waarbij verschillende mensen in één familie dezelfde kanker hebben. De belangrijkste soorten kanker waarbij dit het geval is zijn: erfelijke borst- en eierstokkanker, erfelijke dikke-darmkanker en erfelijke vormen van melanoom.

Kanker en leeftijd

Kanker komt vooral voor bij ouderen. Twee derde van de vrouwen die voor de eerste keer kanker krijgen is zestig jaar of ouder. Bij mannen gaat het zelfs om driekwart. Om een idee te krijgen hoeveel mensen in hun leven te maken krijgen met kanker: ongeveer vier van de tien mannen en drie van de tien vrouwen krijgen kanker in de loop van hun leven. Naast hart- en vaatziekten is kanker een van de belangrijkste doodsoorzaken op dit moment. Omdat kanker vooral voorkomt bij ouderen is, is tegelijk met de levensverwachting ook het aantal mensen dat met kanker te maken krijgt, gestegen.

De verspreiding van kanker

Het vermogen om zich te verspreiden naar andere lichaamsdelen is een van de kenmerken van kanker. Dit wordt ook wel uitzaaiing of metastasering genoemd. De kankercel maakt zich los uit een gezwel en laat zich door het bloed of lymfvocht naar een andere plaats in het lichaam brengen. Om ergens anders een nieuw gezwel te vormen moet de kankercel verschillende dingen bewerkstelligen. Het immuunsysteem moet worden aangevallen en de groei van nieuwe bloedvaten moet gestimuleerd worden (angiogenese). Dit laatste is nodig voor de aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen.

De behandeling van kanker

Verschillende soorten behandeling:

• Operatieve verwijdering
• Bestraling
• Chemotherapie (behandeling met celdelingsremmende middelen)
• Hormonale behandeling
• Immunotherapie
• Een combinatie van behandelingen

De behandeling hangt af van de soort kanker en de uitgebreidheid. Als het mogelijk is wordt bijna altijd de voorkeur gegeven aan een operatieve behandeling. Bij de meeste vormen van kanker is het de enige manier om echt alle kwaadaardige cellen weg te krijgen. Hoe eerder hoe beter geldt voor iedere behandeling. Vroegtijdige opsporing is van groot belang, een behandeling in een vroege fase geeft meer kans op genezing.

Structuur van een kankergezwel

• Er is geen controle meer over de celdeling.
• Kankercellen zijn onregelmatig van vorm en grootte, meestal lijken ze niet erg meer op de oorspronkelijke cellen.
• Kankercellen hebben een grote kern.
• In het gezwel kunnen bloedingen ontstaan doordat de sneldelende kankercellen de vaatwanden beschadigen.
• De kankercellen kunnen drukken op zenuwvezels en zo pijn veroorzaken.
• Dood weefsel kan ontstaan doordat kankercellen in het gezwel afsterven door te geringe doorbloeding.
• In sommige kankergezwellen ontstaan kalkafzettingen, deze zijn op röntgenfoto’s zichtbaar.
• Bloedvaten in de gezwellen maken uitzaaiing van kankercellen mogelijk.
• Lymfvaten] in een gezwel maken verspreiding van kankercellen naar lymfklieren mogelijk.

Structuur van een goedaardig gezwel

Een goedaardig gezwel wordt door een bindweefselkapsel gescheiden van het omliggende normale weefsel. Goedaardige gezwellen zoals lipomen, goedaardige onderhuidse vetgezwellen en andere huidafwijkingen dringen het weefsel niet binnen en zaaien niet uit. Ze groeien wel en kunnen druk uitoefenen op het onderliggende weefsel, maar beschadigen het niet. Goedaardige cellen zijn regelmatig van vorm en lijken op normale cellen. Ingesloten bloedvaten voorzien het gezwel van zuurstof en voedingstoffen.

Toekomst: in 2033 is kanker nog maar zelden dodelijk

In juni 2013 doet het kankercentrum Antoni van Leeuwenhoek deze voorspelling. Er is steeds meer kennis over behandelingen, verder worden de operatietechnieken en methodes om afwijkingen in het DNA in kaart te brengen telkens beter. Op basis van het DNA-profiel is het dan exact te bepalen welke medicijnen er nodig zijn voor de behandeling. Men bedoelt met zelden dodelijk dat verwacht wordt dat over twintig jaar negentig procent van alle kankergevallen niet dodelijk meer is. Op dit moment (2013) overleeft maar de helft van alle kankerpatiënten. Vaak krijgen mensen geen behandeling op maat, maar een standaardbehandeling. Deze standaardbehandeling slaat niet bij iedereen aan. Er zijn veel meer soorten kanker dan we vroeger dachten, er zijn bijvoorbeeld geen drie soorten longkanker maar veel meer.