Glioom, hersentumor

Een glioom is een hersentumor die uitgaat van de gliacellen. De gliacellen zijn de ondersteunende cellen in het hersenweefsel. Voor iedere tien zenuwcellen is er één gliacel. Gliomen zijn er in vier gradaties. Gradatie 1 is goedaardig en ook goed te behandelen. Gradatie 2 ontwikkelt zich langzaam, maar kan ontaarden in gradatie 3 en 4. Deze laatste twee zijn kwaadaardig, waarvan gradatie 4 vrijwel altijd dodelijk afloopt. De behandeling is in deze fase voornamelijk gericht op het verder uitzaaien en het verlichten van de klachten. Een glioom brengt verschillende symptomen met zich mee zoals uitvalverschijnselen.

Hersentumor/ hersengezwel

Een hersentumor of hersengezwel kan goedaardig of kwaadaardig zijn. Van alle hersentumoren bestaat de helft uit een glioom. Jaarlijks krijgen ongeveer 1.300 mensen te maken met een kwaadaardige hersentumor. Een kwaadaardige tumor kan uitzaaien naar andere lichaamsdelen. Een goedaardige hersentumor doet dit niet. Toch kan een goedaardige tumor ook voor klachten zorgen. Een goedaardige hersentumor wordt zelden kwaadaardig.

Twee typen tumoren

Bij een hersentumor onderscheiden we twee typen tumoren.

• Meningeoom: een tumor die ontstaat vanuit het hersenvlies. Is in de meeste gevallen een goedaardige tumor.
• Glioom: een tumor die ontstaat vanuit het steunweefsel van het hersenweefsel. Is in de meeste gevallen kwaadaardig.

Omdat het vaak moeilijk is om onderscheid te maken tussen een goedaardige en een kwaadaardige hersentumor, spreken we zelden van hersenkanker. De benaming hersentumor is gebruikelijker.

Gliacellen

Een glioom gaat uit van de gliacellen. Dit zijn de steuncellen van het hersenweefsel. Ze bestaan naast de neuronen of zenuwcellen. De verhouding is 1 op 10. Voor elke tien zenuwcellen is er één ondersteunende gliacel. Gliacellen zijn de verzorgers van de zenuwcellen. Ze ruimen dode cellen en neurotransmitters op, geven voedingsstoffen af aan de zenuwcellen, maken isolatiemateriaal aan en verstevigen de hersenen. Gliacellen zijn dus onmisbaar.

Gliacellen noemt wel ook wel het gliaweefsel of glia. Deze bestaan uit weer twee typen: de astrocyten en de oligodendrocyten.

Oorzaak

Van vele typen kanker is een oorzaak aan te wijzen, zoals roken, alcoholgebruik, straling of voeding. Van gliomen is dit niet te achterhalen. Wel is bekend dat de aanleg voor het ontstaan van een glioom al bij de geboorte aanwezig is. Het is dan al bepaald dat de baby op latere leeftijd een grotere kans heeft op het ontstaan van een hersentumor. Toch is het niet erfelijk. Waarschijnlijk is er tijdens de celdeling of ontwikkeling in de baarmoeder een verandering opgetreden.

Symptomen

Een hersentumor, of deze nou goedaardig of kwaadaardig is, zal met de tijd altijd klachten geven. Hoofdpijn is een lacht die vaak als eerste zal optreden. Daarnaast ontstaat vaak misselijkheid en overgeven. Vaak zal het oog, de reuk of het gehoor aangetast worden. Ook verlammingen treden op. Epileptische aanvallen worden ook gezien. Hoe een en ander zich ontwikkelt hangt ervan af op welke gebied in de hersenen de tumor drukt. Veel patiënten krijgen ook te maken met gedragsveranderingen. Hierdoor gaan ze zich bijvoorbeeld agressiever gedragen. Vaak zal er een MRI gemaakt worden. Aanvullend onderzoek bestaat uit weefselonderzoek.

Ontwikkeling en gradatie

Een glioom met hoog ontwikkelde cellen groeien vrij langzaam. Ook blijven ze beperkt en zaaien ze zelden uit. Minder hoog ontwikkelde glioom noemen we ook wel glioblastomen. Deze groeien snel en dringen het omliggende hersenweefsel binnen. Een glioblastoom heeft dan ook gradatie 4.

• Gradatie 1: Pilocytair astrocytoom, pilomyxoid astrocytoom.
• Gradatie 2: Laaggradig astrocytoom, laaggradig oligodendroglioom, laaggradig oligo-astrocytoom (een tumor met eigenschappen van zowel astrocyten als oligodendrocyten).
• Gradatie 3: Anaplastisch astrocytoom, anaplastisch oligodendroglioom, anaplastisch oligo-astrocytoom.
• Gradatie 4: Glioblastoma multiforme.

Alleen gradatie 1 hersentumoren zijn goedaardig. Toch zijn ze niet altijd scherp begrenst, iets dat bij andere goedaardige tumoren elders in het lichaam wel het geval is. Gradatie 2 tot en met 4 zijn kwaadaardig. Gradatie 2 en 3 zijn redelijk kwaadaardig, terwijl gradatie 4 de gevaarlijkste en meest kwaadaardige hersentumor is. Deze laatste komt ook het meest voor.

Behandeling en herstel

Patiënten met een goedaardige hersentumor (gradatie 1) kunnen soms geholpen worden middels een operatie. Hierbij wordt de tumor weggenomen. Ze zullen daarnaast regelmatig gecontroleerd worden. Gliomen zijn soms gevoelig voor bestraling (radiotherapie). Maar niet altijd helpt dit voldoende. Gradatie 2 tot en met 4 komt vrijwel altijd weer terug, ook na het operatief wegnemen va de tumor. Doorat gliomen vaak tussen het hersenweefsel verborgen ligt, is het vaak moeilijk deze weg te nemen. Dit maakt behandeling dan ook zo lastig. De operatie moet voorkomen dat er uitvalverschijnselen plaatsvinden. Toch is dit niet altijd te voorkomen, en kan het zelfs verergeren na de operatie.

Een glioom zaait niet uit naar andere organen in het lichaam, maar wel naar andere gebieden in de hersenen. Het is daarom belangrijk om te voorkomen dat dit gebeurt. Hier zal de behandeling dan ook op gericht zijn.

Mensen met een glioom gradatie 2 tot en met 4 genezen bijna nooit meer. De tumor zal vrijwel zeker terugkomen, al kan hier enige tijd overheen gaan. Bij slechts 2 procent van alle patiënten met een glioom komt de tumor na behandeling niet meer terug. Het is bekend dat de kans op herstel groter is bij mensen onder de 50 jaar, maar ook dit geeft geen garanties. Bij gradatie 3 en 4 zal de prognose er ongunstig uitzien. De meeste patiënten overlijden binnen één jaar na de diagnose. Vaak zal de patiënt steeds vaker suf worden en meer gaan slapen. Pijnprikkels worden hierdoor niet meer waargenomen. Het contact met de omgeving gaat langzaam verloren. Uiteindelijk slaapt de patiënt in om nooit meer wakker te worden. Gradatie 1 geeft vrijwel altijd een goede prognose. Gradatie 2 zal zich soms ontwikkelen naar 3 of 4, maar dit zal langzaam gaan.