Borstvoeding versus Flesvoeding
Borstvoeding is de natuurlijke voedselbron voor een pasgeboren en hongerige baby. Toch kan niemand voor je besluiten of je borst- of flesvoeding zal geven tenzij er geen keus is. Laat je niet leiden door de morele druk die rondom borstvoeding heerst, maar bedenk zelf hoe het zou zijn als je warme baby zich op je borst stort, hij zich klokkend tegoed doet, melk langs zijn mondje druipt en hij tevreden in slaap dommelt. Borstvoeding is een voorrecht voor jou en de perfecte gift aan je baby!Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.
Voordelen borstvoeding
Het geven van borstvoeding heeft een aantal duidelijke voordelen boven de 'fles'. In de eerste plaats is het de samenstelling van de borstvoeding die altijd goed is, maar ook de juiste temperatuur heeft. In de fabriek zijn niet alle stoffen die in moedermelk zitten precies na te maken. Er zijn verder geen problemen met het bewaren en de voeding is altijd gereed. De baby bepaalt zelf hoeveel hij nodig heeft en krijgt daardoor niet teveel of te weinig binnen. Verder kan moedermelk niet bederven en de kosten van flesvoeding heb je niet. Krachtig zuigen, nodig bij het drinken uit de borst, is goed voor de ontwikkeling van de mond en kaken van de baby en door deze klus slaapt de baby beter. Natuurlijk is het fysieke contact tussen moeder en baby een ander voordeel en bevordert en intensiveert de band. Borstvoeding kent daarnaast nog het voordeel dat het een bescherming geeft tegen allergieën en astma en ook bevat het antistoffen tegen diverse infectieziekten. Terwijl de baby drinkt wordt er oxytocine in de hersenen geproduceerd en dat heeft een gunstige invloed op de baarmoeder. Deze trekt samen laat de kraamzuivering vlotter verlopen. Al met al is borstvoeding een prijzenswaardig staaltje van de natuur.Nadelen borstvoeding
Een belangrijk nadeel van borstvoeding is dat niemand het eventjes van je kan overnemen en dit geldt vooral in de eerste weken als er nog nachtvoedingen zijn. Je bent met borstvoeding meer aan huis gebonden en een vaste baan buitenshuis is dus niet zo praktisch. Borstvoeding is na een maand of drie niet helemaal 'volledig' meer en moet dan worden aangevuld met fruit- en groentehapjes zodat de baby de benodigde vitaminen en ijzer binnenkrijgt. Ook vitamine K komt er met borstvoeding wat bekaaid vanaf en moet in de vorm van druppels in de eerste weken worden bijgegeven. Borstvoeding geven kan in een enkel geval ook leiden tot een borstontsteking, maar een goede hygiëne kan dit voorkomen. Tepelkloven is ook een kwaal die door borstvoeding kan ontstaan en vanzelfsprekend geen pretje is. Dat de borsten slapper worden na de borstvoedingsperiode is een veelgehoorde angst of klacht, maar dit ontstaat niet door het geven van borstvoeding, maar door het wegvallen van de zwangerschap zelf.Voordelen flesvoeding
Flesvoeding betekent eerder af zijn van het geven van nachtvoedingen en dat anderen je kunnen aflossen. Zo kan je man ook meer betrokken raken bij de baby. Als je werk buitenshuis hebt kun je 's morgens de voedingen voor de hele dag klaarmaken zodat deze door een ander kunnen worden gegeven. Flesvoeding geeft daarnaast een veilig gevoel want je ziet immers precies of de baby de fles wel of niet heeft leeg gedronken, ook al blijft er wel eens een restje achter zonder dat dit direct tot ongerustheid hoeft te leiden. Risico's op borstontstekingen en tepelkloven bestaan niet, en flesvoeding is zo uitgekiend dat bijvoeden met vitaminen niet noodzakelijk is.Nadelen flesvoeding
De positieve invloed die borstvoeding op de darmwerking van de baby en de bescherming tegen bepaalde ziekten worden met flesvoeding gemist. Ook is er geen intiem contact tussen moeder en kind hoewel dit met de fles nog wel enigszins te benaderen is. Flesgevoede kinderen zijn vaak wat molliger dan die de borst krijgen, omdat de flesvoeding vaak ruim bemeten wordt. De baby bepaalt dus niet helemaal zelf wat hij drinkt, maar de arts bepaalt het en geeft een voedingsschema. Het vloeien duurt bij flesvoeding langer omdat er geen natuurlijke samentrekking van de baarmoeder plaatsheeft, zoals bij borstvoeding het geval is.Borstvoeding
De baby aanleggen
Meteen al na de geboorte kun je de baby aanleggen, zelfs als de placenta nog in de baarmoeder zit! Direct na de geboorte is de zuigreflex van de baby erg krachtig maar meer dan een paar druppels 'voormelk' zal het niet binnenkrijgen. Wat er gebeurt is dat de zenuwen in de tepel worden geprikkeld en een sein aan de hersenen geven. Deze vormen hormonen die de borsten stimuleren waarna de melkklieren in werking worden gezet. De eerste dagen zal het voor zowel baby als moeder nog wennen zijn, vooral om de tepel te vinden en goed in de mond te nemen. Ook moet de borstvoeding nog goed op gang komen. Houd de baby zo tegen je aan dat de tepel zijn mondhoek raakt en aai hem op zijn wang zodat je de zoekreflex opwekt. Trek hem daarna zo naar je toe dat hij de hele tepel met tepelhof in zijn mond neemt. Let op genoeg ruimte voor zijn neusje en laat hem niet sabbelen, want dat werkt tepelkloven in de hand. Zit de baby niet goed 'vast', trek hem dan niet van je af, want dan zuigt hij zich nog sterker vast aan je tepel. Met de pink tegen de zijkant van zijn mond drukken laat zijn mond openvallen en wordt het zuigen onderbroken. Zoek voor borstvoeding een plezierige houding want je kunt niet zomaar veranderen. Zitten of liggen maakt niet uit, maar bij zitten kun je een kussen in de rug doen om iets naar voren te komen en bij liggen neem je een zijhouding aan. Zorg voor rust om je heen. In de eerste week ontstaat er wel wat stuwing in de borsten en dit kan het voeden bemoeilijken. Dit kan worden opgelost door voor het aanleggen met je vingers eerst wat melk uit de borst te strijken.Voormelk
De moedermelk die de eerste dagen na de bevalling wordt gevormd, heeft een iets andere samenstelling dan erna, en ziet er ook anders uit. Het oog niet als melk maar als een heldere, ietwat geel gekleurde vloeistof. Deze voormelk heet ook wel colostrum en is speciaal geschikt voor de pasgeborene. Het bevat wat meer eiwit, vitaminen en mineralen en minder suiker en vet dan de latere moedermelk, en is hierdoor lichter verteerbaar. Ook is het rijk aan antistoffen. De voormelk werkt ook laxerend op de darmen van de baby zodat het taaie meconium kan worden uitgescheiden. Meconium is de onverteerbare rest van ingeslikt vruchtwater, darmsappen en galvloeistof. Voormelk kan overigens al vanaf de zesde maand van de zwangerschap optreden. De echte moedermelk kan alleen ontstaan door het hormoon prolactine dat in de hypofyse wordt gevormd. Het regelmatige zuigen van de baby zorgt er voor dat het prolactine ook steeds weer wordt aangemaakt. Zonder deze stimulans stopt de vorming van moedermelk vanzelf.Stuwing
In de loop van de eerste week kunnen de borsten gespannen en zeer fors aanvoelen. Dit komt deels door de toename van bloeddoorstroming, maar ook doordat de melkklieren na een voeding nog niet goed leeg zijn. Dit kan ontstaan doordat de baby nog niet zo krachtig kan zuigen, maar ook doordat de melkkanaaltjes wat verstopt kunnen zitten. Bij stuwing van de borsten kun je de baby het beste zo vaak mogelijk aanleggen, dat wil zeggen, zo vaak als hij wil, en hem altijd van beide borsten laten drinken. Laat de voedingen in de eerste dagen niet te lang duren en houd vijf tot tien minuten per borst aan, dit om kloven te voorkomen. Geef geen water bij. De moedermelk zou met deze maatregelen nu vanzelf beter moeten gaan stromen en kan zelfs gaan 'lekken'.Tepelkloven
Bij borstvoeding kunnen de tepels op een bepaald moment pijn gaan doen en dat kan duiden op het begin van tepelkloven. Deze kloven zijn kleine oppervlakkige scheurtjes in de opperhuid van de tepel. Vanzelfsprekend wordt het voeden dan een pijnlijke aangelegenheid en bestaat er het risico dat de borst gaat ontsteken. Was de tepels enkel met water en zorg dat ze steeds droog zijn. Frisse lucht is goed, zonlicht eveneens. Ververs doekjes om het lekken op te vangen op tijd en smeer er geen zalven op. Geef de baby eerst de niet pijnlijke borst zodat de toeschietreflex ook in de pijnlijke borst op gang komt. De baby zal dan minder hard hoeven zuigen zodat er minder pijn is. Je kunt ook een andere houding proberen zodat de tepel dan in een andere stand in de mond komt zodat de druk anders wordt verdeeld. Blijf wel doorgaan met borstvoeding uit de pijnlijke tepel, want bij stoppen aan een kant ontstaat er snel stuwing met vergrote kans op ontstekingen. Het aanleggen en het eerste drinken van de baby per keer ook pijnlijk zijn zonder dat er tepelkloven zijn. Dit gebeurt vaak in de eerste weken, als de baby hard gaat zuigen en de tepels gevoelig zijn. Op dat moment kun je ook de baarmoeder voelen samentrekken, en dit zijn heuse naweeën.Hoe lang duurt een borstvoeding
Als je bezig bent de baby aan te leggen, als je de baby ziet, of hoort huilen dan kan er al wat melk gaan lekken. Dit heet het toeschieten van de moedermelk en wordt veroorzaakt door samentrekking van de spiertjes in de melkklieren. Laat de baby in het begin altijd uit beide borsten drinken zodat de voeding goed op gang wordt gehouden. Is dit eenmaal zo, dan volstaat een borst per keer zodat je bij elke voeding kunt afwisselen. Blijft de baby hongerig na een borst, geef dan wat bij uit de andere borst. Bij de eerstvolgende voeding geef je dan eerst uit de borst waar de baby nog wat extra uit had genomen. Meestal is een borst binnen zeven minuten leeg, waarna de baby nog wat wil zuigen om zijn zuigbehoefte te stillen en te genieten van de koestering van zijn moeder. Als je tepels er tegen kunnen, mag een voeding zo lang doorgaan als je zelf wilt. Meestal ben je er wel twintig minuten tot een half uur per keer mee kwijt.Boertjes laten
Na de voeding kan een baby wat melk uit zijn mond laten lopen, hetgeen normaal is. Tijdens het drinken krijgt de baby ook lucht mee naar binnen. Gulzige baby's kunnen dit na de voeding ook weer opboeren. Nodig is dit niet, dus eindeloos op zijn ruggetje kloppen om een boertje omhoog te laten komen hoeft niet. Wil je het toch proberen, houdt hem dan zo tegen je aan, dat hij over je rechterschouder naar achteren kijkt. Wrijf hem over zijn ruggetje of klop er zachtjes op, maar zorg wel voor een spuugdoekje op je schouder, want behalve het boertje komt er ook wel eens een scheut melk terug.Genoeg gedronken?
Als je zelf goed op je voeding let hoef je je over de kwaliteit van borstvoeding geen zorgen te maken. Moedermelk oogt blauwachtig en wat waterig maar dit zegt niets. Bij flesvoeding kun je gemakkelijk bepalen of de baby genoeg krijgt, omdat je volgens een voedingsschema te werk gaat. Bij borstvoeding weet je nooit hoeveel je baby heeft gedronken. Maar vraag en aanbod houden elkaar in balans. Na een voeding heeft de borst zich binnen twee tot drie uren weer gevuld en dat maakt borstvoeding ook zo prettig. Op een natuurlijke manier wordt de hoeveelheid borstvoeding aangepast aan de behoefte van de baby. De eerste dag zal het zo'n vijf tot tien milliliter per keer zijn, daarna neemt het elke dag met circa tien milliliter per voeding toe. Na zo'n dag of tien zit je kind op tussen honderd en honderdvijftig milliliter per keer, maar dit is erg gemiddeld genomen. Maak je geen zorgen als de baby in de eerste dagen na de geboorte juist wat afvalt, want dit trekt vanzelf bij als het evenwicht van borstvoeding en behoefte is bereikt. Een baby krijgt genoeg binnen als hij levendig is, na een voeding tevreden is en minimaal zes keer per dag een natte luier heeft.Hoe vaak geef je borstvoeding
Een bekend voedingsschema is borstvoeding om de drie tot vier uur, zodat je op zes voedingen per dag en eentje in de nacht zit. In de praktijk zal dit schema niet altijd uitkomen: De baby huilt al veel eerder, of heeft op een bepaald tijdstip helemaal geen behoefte om te drinken. Gebruik dus gerust het schema dat de baby zelf wil. Dit heet ook wel on demand, en komt het dichtst bij de natuur. Bij het volgen van dit patroon zul je dikwijls merken dat de baby wel zeven tot twaalf voedingen per dag wil hebben. Na een paar weken zitten de meeste moeders op een schema van vijf tot zes keer per dag, en met een week of vijf tot zeven slaapt hij misschien ook al een nacht door. Lukt dat laatste niet, geef dan de avondvoeding zo laat mogelijk zodat de kans groter is dat hij lang blijft slapen. Je zult merken dat de baby in eerste instantie steeds later in de nacht gaat huilen, en uiteindelijk doorslaapt. Sommige baby's ontwikkelen echter een patroon waarbij dag en nacht lijken te zijn omgedraaid. Dit verhelp je door de baby overdag elke drie uur wakker te maken voor een voeding.Hoe lang de borst
Je kunt als je het kunt volhouden, wel zes tot negen maanden borstvoeding geven, maar dan moet je de baby minstens enkele malen per dag aanleggen. Toch neemt de hoeveelheid melk in de loop der tijd af zodat de baby sowieso moet worden bijgevoed, bijvoorbeeld met rijstebloempap en wat vaste voeding. Bijvoeden met flesvoeding betekent in de praktijk meestal dat de borst wordt opgegeven. Soms kan de baby een poos meer willen drinken, of kan de voeding tijdelijk wat teruglopen, zodat het lijkt alsof er niet genoeg borstvoeding is. Leg de baby in dat geval vaker aan. Met borstvoeding bestaat er meestal een enorme dorst die slopend kan zijn, zeker op de lange duur. Door de voeding verliest je eigen lichaam immers ook steeds vocht en dat moet weer worden aangevuld. Stop nooit in een keer met de borstvoeding want dan ontstaat er een immense stuwing. Bouw het altijd af, en vervang om de vijf dagen een borstvoeding door flesvoeding. Je borsten zullen dan vanzelf minder melk gaan maken. Is de baby ouder dan vier maanden, dan kun je de borstvoeding ook geleidelijk vervangen door fruithapjes, vaste voeding en flesvoeding. Moet je om een bepaalde reden toch direct stoppen met borstvoeding, dan zijn er medicijnen nodig om de stuwing tegen te gaan.Flesvoeding
Klaarmaken flesvoeding
Het klaarmaken van een flesje is gemakkelijk. Je verwarmt voldoende water tot een paar graden boven lichaamstemperatuur en giet de benodigde hoeveelheid in de fles met maatverdeling. Daarna doe je het melkpoeder erbij, precies zoveel als het voedingsschema zegt. Vervolgens de fles schudden en de temperatuur controleren door een paar druppels op je hand te doen. Je kunt in plaats van direct in de fles ook eerst gebruik maken van een maatbeker en zo kun je ook de voeding voor meerdere malen tegelijk klaarmaken en deze in de koelkast bewaren. In dat geval altijd wat extra maken zodat je niet net met een tekort zit. Het opwarmen van de fles kan in een pan water dat je op het fornuis verhit, uiteraard niet tot het kookpunt dus blijf erbij. Met elektrische flessenwarmers gaat het nog sneller want dan stel je de temperatuur exact in.Hoeveel flesvoeding?
De arts of het consultatiebureau heeft een schema waarop staat hoeveel voedingen de baby hoort te krijgen en hoeveel melk er per voeding in de fles moet. De eerste dagen is het telkens tien milliliter meer zodat op de zevende dag zeventig milliliter wordt gegeven. Daarna wordt de hoeveelheid op basis van het gewicht berekend. Een gemiddelde hierbij is 150 ml per kilogram lichaamsgewicht per dag en na de derde maand wat minder. De allereerste fles kun je twee tot zes uur na de geboorte geven, op het moment dat de baby wakker wordt. Vaak is de eerste voeding in het ziekenhuis enkel wat (suiker)water zodat gecontroleerd wordt of het slikken goed gaat. Verslikken in echte melk kan er namelijk voor zorgen dat de melk in de longetjes komt wat ontsteking kan veroorzaken. De baby drinkt overigens niet steeds precies dezelfde portie uit de fles en het verschil per fles kan heel groot zijn. Laat je niet verleiden extra poeder in de fles te doen want dat maakt de voeding te geconcentreerd wat slecht is voor de baby's nieren en darmen. Strijk dus altijd het maatlepeltje goed af en druk het niet aan. Je kunt ervan uit gaan dat je in het begin zes voedingen per dag hebt, soms wel zeven en na anderhalve maand wordt dit vijf flessen per dag.FAQ
Kun je na een keizersnede borstvoeding geven?Er is na een keizersnede geen bezwaar om borstvoeding te geven, hoewel het moeilijker kan zijn de juiste houding te vinden vanwege de hinderlijke wond in de onderbuik. De narcosestoffen moeten wel helemaal uit het lichaam weg zijn en om die reden wordt soms aangeraden een dag of enkele dagen te wachten alvorens te beginnen. Bij verdoving via een ruggenprik kun je direct na de geboorte al met borstvoeding beginnen.
Hoe geef je een tweeling borstvoeding?
Met een tweeling kun je je zorgen maken of je wel voldoende borstvoeding hebt maar omdat de melkklieren zich aanpassen aan de behoefte wordt er meer melk aangemaakt zodra er meer wordt gedronken. Het kost veel tijd om steeds beide baby's apart aan te leggen, maar met enige handigheid kun je ze ook tegelijkertijd voeden. Bij borstvoeding on demand kun je de hongerigste baby het schema laten bepalen en de andere laten volgen. Liggen de baby's nog in de couveuse dan moet de borstvoeding op gang worden gebracht en gehouden door de borsten regelmatig af te kolven.
Hoe kun je borstvoeding geven met ingetrokken tepels?
Meestal lost dit probleem zich na de bevalling op. Blijft het toch, dan kan een speen die bij flesvoeding wordt gebruikt en waar het topje vanaf is geknipt op de tepelhof worden gezet. De baby zuigt de speen vacuüm zodat de tepel naar buiten wordt gezogen. Daarna de speen weer afnemen en de baby aan de tepel verder laten zuigen. Met een handkolf kan de tepel ook naar buiten worden gebracht.
Kun je zwanger worden als je borstvoeding geeft?
Bij volledige borstvoeding, dat wil zeggen dag en nacht maximaal drie tot vier uren tussen de voedingen, is een vrouw in principe niet vruchtbaar. De hormonen in deze fase zorgen er namelijk voor dat de menstruatiecyclus wordt geremd. Dit betekent echter niet dat deze periode kan worden gezien als anticonceptie omdat het onbekend is wanneer de cyclus weer terugkeert. De kans op terugkerende vruchtbaarheid wordt naarmate de weken verstrijken, steeds groter. Om die reden wordt 'vertrouwen op onvruchtbaarheid' niet aanbevolen.
Hoe geef je borstvoeding als je kind in de couveuse ligt?
Bij te vroeggeboren baby's wordt de samenstelling van de moedermelk door het lichaam aangepast zodat de baby deze toch kan nemen. De voeding bevat dan meer eiwitten en calorieën dan normaal. Als de baby nog niet goed kan drinken wordt afgekolfde melk per maagsonde of per flesje toegediend. Praktisch gezien betekent dit voor de moeder elke drie uren afkolven en regelmatig naar het ziekenhuis brengen. Is er een reden dat de baby nog geen moedermelk mag hebben, dan moet je toch zo'n vier maal per dag afkolven om de melkproductie voor straks op gang te houden.
Wat moet je zelf eten als je borstvoeding geeft?
Eet beslist niet voor twee maar ga ook niet minder eten om af te vallen. Het beste is afwisselend te eten met veel groenten en fruit, hoewel teveel fruit spuitluiers kan opleveren. Neem veel vocht in want de baby onttrekt ook veel vocht aan je lichaam. Het is onnodig speciale voeding te nemen om borstvoeding te stimuleren want dit helpt niet. Pas op met gekruid voedsel en zware kost, omdat de baby dit indirect binnenkrijgt en darmkrampjes kan krijgen. Wees matig met alcohol en koffie en let bij medicijngebruik goed op of je deze bij borstvoeding mag innemen. Met borstvoeding ben je overigens sneller op je oude gewicht dan met flesvoeding!
"A newborn baby has only three demands. They are warmth in the arms of its mother, food from her breasts, and security in the knowledge of her presence. Breastfeeding satisfies all three." ~ Grantly Dick-Read
