Botbreuk of fractuur: typen, symptomen, behandeling

Bij een botbreuk of fractuur is er sprake van een breuk of scheur in een bot. Ieder bot kan breken, maar sommige delen van het skelet zijn door hun vorm of plaats in het lichaam extra gevoelig. Breuken van de lange pijpbeenderen in de ledematen komt veel voor. Welke typen botbreuken kun je tegenkomen? Wat zijn de symptomen en hoe worden de breuken behandeld? Wat is een twijgbreuk, een spiraalfractuur, een compressiefractuur? Hoe is de prognose bij fracturen?

Inhoud artikel

• Botbreuk of fractuur
• Soorten botbreuken
• Symptomen botbreuken/fracturen
• Complicaties botbreuken/fracturen
• Diagnose
• Behandeling
• Prognose

Botbreuk of fractuur

Ieder bot kan breken, de meeste fracturen worden veroorzaakt door een direct kwetsuur (bijvoorbeeld een botsing) of een indirect kwetsuur (bijvoorbeeld een verdraaiing tijdens het sporten). Heeft iemand al last van osteoporose dan neemt de kans op een fractuur toe. Een botbreuk kan ook worden veroorzaakt door een gezwel, dit wordt een pathologische fractuur genoemd. Oudere mensen breken vaak sneller iets, het gaat dan vaak om de heup of de pols. Valt iemand met een uitgestrekte arm op de hand dan levert dat soms een Colles-fractuur op.

Soorten botbreuken

Er zijn twee soorten botbreuken:

1. Gesloten fracturen: bij deze fracturen steekt het bot niet door de huid naar buiten.
2. Open of gecompliceerde fracturen: bij deze fracturen steekt het bot door de huid naar buiten. Deze fracturen zijn ernstiger omdat er kans is op infectie en er kunnen bloedvaten en zenuwen geraakt zijn.

Onderverdeling van open en gesloten fracturen naar vorm en patroon

• Dwarse fractuur: het bot is recht doormidden gebroken. Dit komt vaak voor in de lange pijpbeenderen van armen of benen, als gevolg van een zeer harde klap. Denk bijvoorbeeld aan een verkeersongeval.
• Spiraalfractuur: deze fractuur wordt ook wel schuine fractuur genoemd. Deze fracturen worden meestal veroorzaakt door een draaibeweging die plotseling wordt gemaakt, zoals tijdens een val. Spiraalfracturen komen meestal voor in de botten van armen en benen.
• Green-stickfractuur: als het pijpbeen van een kinderarm of –been breekt, maar het botvlies blijft heel. Een green-stickfractuur wordt ook wel twijgbreuk genoemd.
• Comminutieve fractuur: het bot is in diverse kleine stukken gebroken. Deze fracturen ontstaan meestal door een ernstig direct kwetsuur. De kans is groot dat weke delen die er omheen liggen ook beschadigd zijn. Een ander woord voor deze fractuur is verbrijzelingsfractuur of splinterbreuk.
• Avulsiefractuur: een klein stukje bot is afgescheurd. Avulsiefracturen ontstaan meestal als er door geweld botweefsel afscheurt bij een peesaanhechting.
• Compressiefractuur: bij een compressiefractuur is er sprake van indrukken van spongieuze bot. Je vindt dit bot onder andere in de wervelkolom. Je loopt meer risico op een compressiefractuur als je last hebt van osteoporose of kalkarmoede.

Verder heb je nog stress-fracturen: fracturen die ontstaan door langdurige herhaalde piekbelastingen. Je komt dit vaak tegen in de voeten van langeafstandslopers (marsfractuur). Bij ouderen kunnen fracturen ontstaan door bijvoorbeeld veel hoesten, dit kan leiden tot een gebroken rib.

Symptomen botbreuken/fracturen

De symptomen hangen af van het type fractuur. Mogelijke symptomen:

• Pijnklachten of klachten van drukpijn.
• Het is moeilijker om het lichaamsdeel wat is aangedaan te gebruiken.
• Er kan zwelling optreden, maar ook bloeduitstortingen zijn mogelijk.
• Crepiteren kan optreden, dit is een krakend geluid wat ontstaat doordat de breukuiteinden bewegen als er druk op staat of er wordt bewogen.
• Is er sprake van een open fractuur dan kun je mogelijk bloed zien of bot wat bloot ligt.
• Het lichaamsdeel dat getroffen is kan abnormaal zijn van vorm.

Alle fracturen hebben de overeenkomst dat er inwendig bloedverlies is door de schade aan bloedvaten in het bot. Breukuiteinden kunnen de weefsels en bloedvaten die er omheen liggen beschadigen, dit kan ernstig bloedverlies tot gevolg hebben, zelfs shock.

Complicaties botbreuken/fracturen

Complicaties die voor kunnen komen:

• Bij een ribbreuk kan de rib de long doorboren.
• Bij een schedelbreuk kan schade aan de hersenen ontstaan.
• Als er sprake is van een open fractuur dan kan er een infectie optreden.
• Als een breukvlak groot is en er dus veel vettig beenmerg vrij komt, is er gevaar voor een vetembolie.
• Als er een slagader gescheurd is, of een slagader wordt dichtgedrukt door zwelling, dan is er gevaar dat het weefsel voorbij de fractuur te weinig bloed toegevoerd krijgt. Bij een gebroken arm kan bijvoorbeeld de hand blauw worden door zuurstofgebrek. De bloedtoevoer moet spoedig hersteld worden om blijvende schade te voorkomen.
• Wordt er lang gewacht met het behandelen van een botbreuk/fractuur dan is het mogelijk dat het bot niet meer goed geneest. Er kan blijvende misvorming optreden (of invaliditeit). Bezoek dus altijd een huisarts/arts als je denkt dat er iets gebroken is.

Diagnose

Er zullen röntgenfoto’s gemaakt van het aangedane lichaamsdeel om vast te kunnen stellen om welk type botbreuk het gaat en hoe ernstig het is. Bij meervoudige fracturen kan een CT-scan of MRI nodig zijn. Als er een fractuur ontstaat zonder dat er een duidelijke reden is, dan moet worden uitgezocht of de botten zwakker zijn door een ziekte.

Behandeling

Botstukken die verplaatst zijn, zullen eerst op hun normale plaats worden teruggebracht. Dit wordt ook wel repositie genoemd. Het hangt van de plaats en ernst van de fractuur af of dit onder plaatselijke of algehele verdoving, zonder operatie (gesloten repositie) of met een operatie (open repositie) wordt gedaan.

Het gebroken bot kan op verschillende manieren op de plaats worden gehouden om te genezen:

• Immobilisatie met gips;
• Interne fixatie;
• Externe fixatie;
• Tractie (wordt nauwelijks meer gebruikt).

Soms is immobilisatie van een botbreuk niet handig, bijvoorbeeld als het gaat om een gebroken rib. De borstkas moet kunnen uitzetten bij het ademhalen. Bij een gebroken rib kan iemand oppervlakkig gaan ophalen en minder goed hoesten. Omdat dit de kans op een longontsteking kan verhogen moet de persoon verteld worden dat regelmatig goed doorzuchten belangrijk is.
Breekt een ouder iemand een heup dan kan een gedeeltelijke of totale vervanging van het heupgewricht door een heupprothese een oplossing zijn. Na genezing is vaak fysiotherapie nodig.

Prognose

Bij een volwassenen moet je ongeveer zes tot acht weken uittrekken voor de genezing van een fractuur. Bij kinderen gaat het meestal veel sneller en bij een baby kan een fractuur in twee weken al genezen zijn.