Tandcyste: oorzaak en behandeling

Een cyste of tandcyste in de mondholte komt het meest voor aan de rand van een gebitselement: een tand of kies, of bij niet doorgebroken tanden of kiezen zoals de verstandskies. Een cyste kan onopgemerkt doorgroeien. Klachten blijven soms lange tijd uit. Meestal is een cyste het gevolg van een gaatje. De behandeling en de verschillende vormen van cysten in de mondholte.

Wat is een tandcyste?

Een tandcyste is een holte die zich in het kaakbot bevindt. Deze holte is gevuld met lagen cellen en vocht. Een tandcyste kan aan de basis van een tand of kies liggen, of in een andere plek in de mond. Wanneer de basis an een tand of kies ligt, wordt dit een odontogene cyste genoemd. Wanneer deze niet aan de basis van een tand of kies ligt, heet het een niet-odontogene cyste. Een cyste veroorzaakt niet altijd direct klachten. Sommige mensen kunnen er al een hele tijd mee rond lopen zonder dit op te merken. Vaak is op een röntgenfoto wel een zwart plekje te zien, die de aanwezigheid van een cyste aanduidt.

Hoe ontstaat een cyste?

Een cyste is een ontstekingsreactie die vaak ontstaat naar aanleiding van een gaatje aan een tand of kies. Bacteriën kunnen via het gaatje naar binnen dringen en veroorzaken daar een ontsteking. Wanneer de cyste niet aan de basis van een tand of kies ligt, kan de cyste ontstaan vanuit bacteriën die via wondjes binnen dringen, of worden overgedragen via tanden of kiezen.

Een cyste kan klein blijven of zeer groot worden. Een grote cyste hoeft niet altijd een infectie elders te veroorzaken. Hoe een cyste zich ontwikkelt, is afhankelijk van de grootte, het gebied, de wijze van infectie en de afweer van het lichaam.

De folliculaire cyste

Deze cyste komt veel voor bij verstandskiezen die niet zijn doorgebroken. Ook andere tanden of kiezen die nog niet zijn doorgebroken, kunnen gevoelig zijn voor een folliculaire cyste. De kroon van de niet doorgebroken tand of kies steekt in de cysteholte. De cyste kan hierdoor zeer groot worden. Het gebeurt maar zelden dat een folliculaire cyste verantwoordelijk isv oor een infectie elders in het kaakbot. Deze cyste moet worden behandeld, waarbij de niet doorgebroken verstandskies of andere tand of kies vaak wordt verwijderd. Een verstandskies kan makkelijk gemist worden, in andere gevallen zal de niet doorgebroken kies of tand vervangen kunnen worden middels een implantaat of brug.

Wanneer er een blauwe doorschemerende holte boven een tand of kies verschijnt die nog moet doorbreken, dan is er sprake van een eruptiecyste. Deze cyste wordt behandeld door het dak van de holte wordt verwijderd.

De tandworstelcyste

Deze cyste komt veel voor, en ontstaat aan de wortelpunt van een tand of kies. De zenuw, de pulpa, is hierbij afgestorven. Aan de buitenkant van de kaak ziet men een zwelling die hard aanvoelt. Vaak ontstaat deze cyste bij de voortanden of aan een hoektand, maar kan ook bij andere gebitselementen ontstaan. De cyste wordt door de kaakchirurg verwijderd, hierbij moet ook de tand of kies worden verwijderd en zal het gat opgevuld kunnen worden door middel van een brug of implantaat. Een tandwortelcyste is te voorkomen door het naleven van een goede mondhygiëne en regelmatig naar de tandarts te gaan. Gaatjes moeten direct gevuld worden, zodat bacteriën niet door kunnen dringen tot de wortelpunt.

Andere cysten

Overige cysten zijn de primordiale cyste, deze ontstaat in het weefsel dat vlak onder het slijmvlies ligt. In dit weefsel wordt tandvorming aangegaan. Wanneer een cyste hier uitbreekt, dan zal deze door de kaakchirurg verwijderd moeten worden,. evenals de aangedane tand of kies.

Op de onderlip komt soms een slijmcyste voor. De dermoïdcyste komt in de mondbodem voor en is voorzien van een vieze witte brij. Ook de ranula komt voor in de mondbodem. Deze is niet wit maar blauw van kleur. Er zij nog meerder soorten cysten. De behandeling hiervan hangt af van de soort cysten en de plek waar deze zich bevindt. In de meeste gevallen zal de kaakchirurg een cyste behandelen. Een cyste die niet behandelt wordt, kan verder gaan ontsteken, waardoor deze meerdere infecties kan veroorzaken. Hierdoor kunnen meerde gebitselementen verloren gaan. Het is cus belangrijk dat een cyste zo snel mogelijk wordt verwijderd.