Zwarte zalf: wondermiddel tegen huidkanker?

Jaarlijks krijgen zo'n 200.000 mensen in Nederland de diagnose huidkanker en niet iedereen neemt genoegen met de reguliere behandeling die door artsen geboden wordt. Sommigen zoeken hun heil in de alternatieve kring en komen dan uit bij het middel zwarte zalf dat zou dienen om huidkanker te diagnosticeren en vervolgens ook te verwijderen en te genezen. Gaat het echt om een wondermiddel of is het toch een voorbeeld van kwakzalverij?

Zwarte zalf

• Wat is zwarte zalf?
• Mohs micrografische chirurgie
• Niet als medicijn geregistreerd
• Kwakzalverij of wondermiddel?
• Reportage Radar
• MMS4U

Wat is zwarte zalf?

Zwarte zalf is een dikke, gitzwarte zalf die volgens de overlevering eeuwen geleden al door Indianenstammen uit Noord-Amerika werd gebruikt en waaraan een geneeskrachtige werking werd toegedicht. De zalf zoals hij nu door alternatieve genezers wordt aanbevolen is een crème die aandoeningen als huidkanker direct zal genezen en wordt tevens gezien als een soort diagnostisch instrument. Je zou het kunnen gebruiken om vast te stellen of je daadwerkelijk huidkanker hebt. Volgens de instructies moet je de zalf op de verdachte plek op de huid aanbrengen en daar gedurende 24 uur laten zitten. Gebeurt er niets dan bevatte de plek geen foute cellen en hoef je je er verder geen zorgen om te maken. Blijk je wel een vorm van huidkanker te hebben dan vormt de zwarte zalf een korst op de huid die je er na twee weken af kunt trekken of kunt afwassen met water waarbij je de foute cellen meeneemt. De plek kan als het ware een gat achterlaten in de huid maar alternatieve genezers beweren dat de plek nagenoeg zonder litteken zal herstellen. Het wordt ook gebruikt voor de behandeling van wratten, steenpuisten en andere huidaandoeningen.

Mohs micrografische chirurgie

Zwarte zalf wordt in het Engels black salve of Cansema genoemd. Het wordt in feite gepromoot als een alternatief voor Mohs micrografische chirurgie, de ingreep die vaak wordt aangeraden voor het verwijderen van huidkanker. Doordat alle snijvlakken van het verwijderde stukje huid worden gecontroleerd op de aanwezigheid van kankercellen kan met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid worden gezegd dat de kanker in zijn geheel is verwijderd. Wie gebruik maakt van zwarte zalf om de aangedane huid te verwijderen kan natuurlijk altijd een deel van de foute cellen meenemen maar er is nooit de garantie dat alles ermee wordt verwijderd. Wanneer is vastgesteld dat een patiënt aan huidkanker lijdt is de aanbevolen behandeling overigens niet altijd Mohs-chirurgie. Deze techniek is vooral geschikt voor basaalcelcarcinoom, maar niet voor een melanoom. Bij een plaveiselcelcarcinoom en atypisch fibroxanthoom kan de beoordeling moeilijk zijn. De benadering luistert dus heel nauw en is te complex om af te doen met een zalfje.

Niet als medicijn geregistreerd

Omdat zwarte zalf niet als medicijn geregistreerd is, is de productie ervan niet gereguleerd en kan de samenstelling sterk verschillen. Een anti-zwakzalverij website uit de Verenigde Staten heeft in 2008 onderzoek gedaan naar de samenstelling en de werkzame stoffen in de zalf. Het resultaat was dat in veel gevallen onder andere zinkchloride, chaparral (larrea tridentata) en tetterwort (sanguinaria canadensis) voorkwamen. Laatstgenoemde is een quaternair ammoniumzout dat wordt gewonnen uit onder andere de stekelpapaver, stinkende gouwe en de pluimpapaver of vedermaan (macleaya cordata). Een kenmerk van quaternair ammoniumzouten is dat het wanneer het in contact komt met de huid weefsel doodt waarna er zich een eschar of 'tache noire' vormt, een dikke zwarte korst met eromheen een rood gebied dat ontstoken oogt. Het is daarom zeer gevaarlijk om zonder begeleiding van een arts over te gaan tot applicatie hiervan!

Kwakzalverij of wondermiddel?

Het Tros programma Radar besteedde in september 2012 een item aan de toepassing van zwarte zalf. Met een verborgen camera trok een journalist naar een voorlichtingsbijeenkomst van Rineke van den Berg, een verkoopster van het middel. Tijdens de bijeenkomst vertelde zij achtereenvolgens dat het middel effectief huidkanker kan genezen, dat het niet gebruikt mag worden in combinatie met chemotherapie omdat dit dubbelop zou zijn en zij vertelde tevens dat de importeurs van dit middel de douane om de tuin leiden omdat het eigenlijk verboden is zwarte zalf te kopen. In Amerika kun je er zelf een gevangenisstraf voor opgelegd krijgen.

Auteur Adrian Jones gaf via de Jim Humble Uitgeverij in 2011 het boek 'Zwarte Zalf. De toepassing van de zwarte Zalf bij borst- en huidkanker in de 21e eeuw' uit waarin de werking van het middel aan de hand van voorbeelden nog eens werd uitgelegd. Hij noemt wetgeving die het in Nederland onmogelijk maakt het middel te gebruiken ter bestrijding van kanker 'verdraaid'.

Reportage Radar

In een uitzending van het Tros-programma Radar werden drie experts op het gebied van huidkanker en andere huidaandoeningen aan het woord gelaten. Dr. Gertruud Krekels, arts in het Catharina Ziekenhuis en verbonden aan de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie, hoogleraar farmacologie Prof. Dr. Renger Witkamp en Annemieke Horikx van het KNMP ontkrachten allemaal categorisch de bewering dat zwarte zalf effectief zou kunnen zijn tegen huidkanker. Zij bestempelen het middel bovendien als gevaarlijk, niet alleen omdat het gebruik mensen ervan zou kunnen weerhouden hulp te zoeken bij een arts, maar ook omdat het de huid aanzienlijk kan beschadigen terwijl het met alleen kanker niet eens zo ver had hoeven komen. Zwarte zalf wordt daarnaast ook verkocht in capsules. Ook het gebruik hiervan wordt door medici bestempeld als gevaarlijk omdat het in feite giftig is en niet zoals een chemokuur gericht op een specifiek deel van het lichaam.

In de uitzending worden voorbeelden aangehaald van mensen bij wie de gehele neus is weggevreten door de zalf die daarmee dus juist een averechts effect heeft. In Amerika is het middel verboden en staat het op een lijst van 187 middelen die ten onrechte worden aangeboden als zijnde kanker-genezend. Bezit en verkoop van zwarte zalf zowel in crème- als in capsulevorm is er strafbaar.

MMS4U

Zwarte zalf kopen in Nederland kon tot 2012 bij MMS4U, tevens de organisator van de bijeenkomst waarvan in de uitzending van Radar fragmenten te zien waren. De potjes zalf zijn behoorlijk prijzig. Voor twee potjes betaal je ruim € 136 euro. De website, waarop naast zwarte zalf ook de werking van bijvoorbeeld Moringa Oleifera beschreven werd is in september 2012 - volgens eigen zeggen om administratieve redenen - uit de lucht gehaald. Rineke van den Berg is gearresteerd op verdenking van oplichting.