Probleem of stoornis: Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis

Mensen met deze stoornis voelen zich altijd vreselijk met hun figuur verlegen en zijn bang voor kritiek, vernedering en afwijzing. Sociale situaties zijn zonder meer een nachtmerrie die tot elke prijs moet worden vermeden.

Beschrijving

U bent pijnlijk timide, onbeholpen en geremd, vooral bij nieuwe ontmoetingen of wanneer u iets moet doen waarmee u niet vertrouwd bent. Het is een dodelijk beangstigende gedachte dat u iets verkeerds zou kunnen zeggen of doen en ook dat iedereen zal weten hoeveel doodsangst u uitstaat. Wanneer u naar een of ander sociaal gebeuren wordt meegesleept, blijft u een muurbloempje en doet u uw best om helemaal achter het behang te verdwijnen.

Andere mensen jagen u angst aan omdat u ervan uitgaat dat ze altijd onredelijk kritisch en veeleisend en onmogelijk tevreden te stellen zullen zijn. Precies zo stelt u zich ook tegenover uzelf op u volgt uw eigen activiteiten met argusogen en heeft er altijd iets op aan te merken. Niemand kan zo weinig hebben als u.

U bent overgevoelig voor de geringste zweem van afwijzing en wordt diep gekwetst door elke ook maar enigszins kritische opmerking. Uw preoccupatie met de vraag hoe u overkomt, maakt ieder kort en oppervlakkig interpersoonlijk contact tot een opgave. Door de druk waar u uzelf onder zet, gaat u klungelen in interpersoonlijke relaties en u onhandig en sociaal onaangepast gedragen.

Uw sociale isolatie maakt uw leven tot een eenzame en dorre aangelegenheid. U wilt graag vrienden hebben en volop met het leven meedoen, maar uw sociale angst doet u terugschrikken zodat u voortdurend uitvluchten verzint om dat sollicitatiegesprek te laten zitten of niet naar dat feestje te gaan. U zegt afspraakjes af of bedankt ervoor omdat u zich zorgen maakt dat u niet de juiste kleren aan zult hebben, zult weten wat u moet zeggen, of leuk genoeg zijn.

Naar school of werk gaan is zo’n beproeving dat u van alles bedenkt om maar thuis te kunnen blijven, zodat u achterop raakt. Hierdoor wordt het nog moeilijker om de mensen onder ogen te komen en u wordt voortdurend in verleiding gebracht om de pijp aan Maarten te geven. U wordt een chronisch onderpresteerder die vanaf de zijlijn toekijkt terwijl het leven voorbij snelt.

Sociale angst is het ondraaglijkst wanneer u tot contact met onbekenden wordt gedwongen. Omdat nieuwe relaties zo moeilijk op te starten zijn, raakt u bijzonder afhankelijk van de enkele goede, reeds lang bestaande relaties die u hebt. Hierdoor blijft u binnen een heel eng kringetje ronddraaien.

Als u al nauwe banden met anderen heeft dan is het waarschijnlijk met familieleden of met een partner die zelf het initiatief genomen heeft. Uw gebrek aan zelfverzekerdheid strekt zich gewoonlijk ook uit tot uw seksuele aantrekkelijkheid en prestaties. Bij mannen kan dit problemen met opgewonden raken of voortijdige ejaculatie veroorzaken; bij vrouwen een moeilijk geprikkeld kunnen raken en bij beide geslachten gêne voor het eigen naakte lichaam en een liever vermijden van seksuele ontmoetingen.

Uw gevoelens van sociale incompetentie zorgen voor de gebruikelijke ‘selffulfilling prophecy’: hoe meer u zich terugtrekt, des te verder u bij uw leeftijdgenoten achterop raakt in het ontwikkelen van sociale vaardigheden en des te lomper en onhandiger u wordt, tot anderen u ten slotte niet meer proberen bij sociale activiteiten te betrekken, zodat u zich inderdaad afgewezen en vernederd kunt voelen. Het is natuurlijker om op je zestiende wat onhandig te zijn bij een eerste afspraakje dan op je zesentwintigste, om op je eenentwintigste nog geen seksuele ervaring te hebben dan op je vijfendertigste, en om je op je drieëntwintigste af te vragen hoe je een sollicitatiegesprek aan moet pakken dan op je veertigste.

Hoe langer u de in het normale patroon der verwachtingen liggende stappen in uw ontwikkeling ontwijkt, des te meer u zich achterop voelt raken en des te moeilijker u de anderen weer inhaalt.

Diagnose volgens DSM IV

U vertoont een patroon van gevoelens van enorme kwetsbaarheid, onbeholpenheid en geremdheid in sociale situaties. Dit patroon blijkt uit het feit dat u ten minste vier van de volgende slecht aangepaste kenmerken vertoont:

• U vermijdt werk dat een significante mate van interpersoonlijk contact met zich meebrengt omdat u bang bent voor kritiek of afwijzing.
• U wilt niet bij anderen betrokken raken tenzij u van te voren al zeker weet dat u goed bij ze zult vallen.
• U stelt zich in intieme relaties afstandelijk op om uzelf te beschermen tegen afgekat of in uw hemd gezet worden.
• U bent in sociale situaties altijd bang dat men kritiek op u zal uitoefenen of u afwijzen.
• Bij ontmoetingen met nieuwe mensen bent u geremd omdat u denkt zich niet goed te kunnen presenteren.
• U meent sociaal onhandig, persoonlijk onaantrekkelijk of inferieur aan anderen te zijn.
• U voelt er niets voor uw nek uit te steken of nieuwe dingen uit te proberen omdat u daarmee een bok zou kunnen schieten.