Exostose: uitsteeksel van het bot

Exostose is een uitsteeksel van het skelet. Er wordt ook wel gesproken van een goedaardig bottumor. Dit kan op verschillende plekken voorkomen. Meestal komt het voor op de hiel van de voet, de knie, het kaakbeen, het oor, elleboog of pols. Behandeling is niet altijd noodzakelijk maar soms wel aan te raden.

Ontstaan van exostose

Exostose ontstaat vaak door druk op een bot, bijvoorbeeld bij knellende schoeisel. Er wordt ook wel gesproken van een botzwelling of van een goedaardige bottumor. Een andere veelvoorkomende oorzaak is een ontwikkelingsstoornis, waardoor een stukje groeischijf achter is gebleven. De exostose eindigt met groeien wanneer de lengtegroei na de puberteit stopt.

Een exostose is een bottumor, maar niet iedere bottumor is een exostose. Een exostose is een uitsteeksel van het bot dat uit beenweefsel bestaat. Het uiteinde is bedekt met een kraakbeenkapje.

Haglundse exostose

Deze vorm van exostose is wel de meest bekende, omdat deze vaker voorkomt door het dragen van verkeerd/ knellend schoeisel of schaatsen. Door grote druk op het bot van het hielbeen kan er een verdikking van het bot ontstaan. Deze bevindt zich aan de zijkant of achterkant van het hielbeen. De exostose is pijnlijk en voelt hard aan. Soms ontstaat er een slijmbeurs onder de zwelling, gelegen tussen de exostose en de achillespees. Deze slijmbeurs kan een ontstekingsreactie geven door zwelling en roodheid. Wanneer het dragen van andere of aangepaste schoeisel geen klachten geeft, wordt er verder niet behandeld. Anders wordt een operatie verricht waarbij er ruimschoots bot wordt weggehaald.

Bottumor aan de elleboog, pols of knie

Meestal is een groeistoornis de oorzaak van een exostose aan de elleboog, pols of de knie. Aan de knie wordt soms ook wel eens veelvuldig zitten op de knieën als oorzaak aangewezen. De pols kan een vergroeiing vertonen wanneer de exostose groot is. Wanneer de patiënt er geen hinder van ondervindt, wordt er niet direct behandeld. Koelen van de plek kan pijnklachten verminderen. Bij verergerde klachten zal een operatie snel verbetering geven.

Zwemmersoor of surfersoor

Exostose aan het oor wordt een zwemmersoor of surfersoor genoemd. Het is een botuitsteeksel in het benige gedeelte van de gehoorgang. Exostose in de gehoorgang komt vaker voor bij mensen die veel zwemmen, vandaar de benaming. Of dit ook daadwerkelijk de oorzaak is, is onbekend. In principe zal deze exostose geen klachten geven. In sommige gevallen echter kan het oorsmeer niet goed afgevoerd worden doordat een exostose de afvoer belemmert. Er ontstaat een oorsmeerprop met gehoorverlies en soms een ontsteking als gevolg. De exostose wordt dan verwijderd. Er zal na de operatie verband om en in het oor worden aangebracht, waardoor het gehoor tijdelijk verminderd is.

Hereditaire multipele exostosen

HMO betreft een zeldzame aandoening. Het betreft hier exostosen die ontstaan aan de rand van de groeischijf en veelvuldig en verspreid over het lichaam voorkomen. Vaak komen de goedaardige bottumoren voor op de wervels, bekken en schouders. patiënten met HMO hebben tientallen van deze exostosen. Soms zijn de klachten minimaal, vaker ontstaat er pijn aan een of meerdere lichaamsdelen. Door de velen exostosen kunnen er groeistoornissen ontstaan aan de gewrichten, waardoor deze scheef kunnen gaan staan. Ook kunnen er uitvalverschijnselen en gevoelloosheid optreden door de druk die de exostosen uitoefenen op zenuwen. De exostosen ontstaan vaak tijdens de kinderjaren of puberteit. Wanneer het kind is uitgegroeid, stopt ook de groei van de exostosen. In ongeveer vijf procent van de gevallen kunnen ze door blijven groeien waardoor de bottumoren kwaadaardig worden. Bij erfelijkheid is deze kans ongeveer 10 procent. De kans om deze aandoening door te geven aan het nageslacht is 50 procent.

De behandeling bestaat vaak uit massage, fysiotherapie en pijnbestrijding. exostosen die erge klachten veroorzaken kunnen verwijderd worden. Het is niet mogelijk om alle exostosen te verwijderen, dit zou teveel operaties met zich meebrengen. Daarom wordt slecht geopereerd bij die exostosen die ernstige klachten met zich meebrengen.

Exostose wordt een kwaadaardige bottumor

Een exostose kan ontaarden in een kwaadaardige tumor. Patiënten met HMO hebben hier meer kan op dan mensen met een enkele exostose. Voor patiënten met HMO bedraagt het risico 5 tot 10 procent. Vooral wanneer er sprake is van HMO binnen de familie, zal controle vaker nodig zijn. Patiënten met een enkeleexostose hebben een risico van ongeveer 1 procent. Bij kinderen stopt de groei van de exostose zodra de lichamelijke groei stopt. Wanneer de exostose toch door blijft groeien, kan dit verdacht zijn en wijzen op een kwaadaardige bottumor. Onderzoek is dan nodig.