Ziekte van Haglund: Vergroting van het benige deel van hiel

De ziekte van Haglund is een aandoening waarbij zowel het bot als de zachte weefsels in de voet zijn aangetast. Deze aandoening wordt gekenmerkt door een benige uitgroei aan de achterkant van de hiel, die irritatie veroorzaakt van het omliggende zachte weefsel, vooral wanneer deze uitgroei tegen stijve schoenen wrijft. Dit leidt tot klachten zoals pijn, zwelling, roodheid en de vorming van een bult aan de achterkant van de hiel. Zelfzorgmaatregelen kunnen verlichting bieden, maar als deze niet voldoende helpen, zijn fysiotherapie of een chirurgische ingreep noodzakelijk. De aandoening is vernoemd naar Patrick Haglund, een Zweedse orthopeed (1870–1937), die de ziekte voor het eerst beschreef in 1927.

• Synoniemen van ziekte van Haglund
• Epidemiologie van de ziekte van Haglund
• Prevalentie en incidentie
• Leeftijd en geslacht
• Mechanisme
• Botgroei en ontsteking
• Verhoogde druk door schoeisel
• Hernieuwde belasting van de achillespees
• Oorzaken van de vergroting van het benige deel van de hiel
• Risicofactoren van de afwijking van bot en zachte weefsels in de voet
• Anatomie van de voet
• Schoeisel en druk op de hiel
• Intensieve fysieke activiteit
• Risicogroepen
• Atleten en sporters
• Vrouwen
• Mensen met voetafwijkingen
• Symptomen: Bult, pijn, zwelling en roodheid
• Alarmsymptomen
• Pijn en zwelling
• Botknobbeltje
• Beperkingen in mobiliteit
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van de ziekte van Haglund
• Conservatieve behandeling en herstel
• Chirurgische ingreep
• Complicaties
• Preventie: Goede schoenen dragen
• Schoeisel aanpassen
• Oefeningen en fysiotherapie
• Vermijden van overbelasting

Synoniemen van ziekte van Haglund

Enkele synoniemen voor de ziekte van Haglund zijn:

• Haglund exostose
• Haglundse exostose
• Haglundse vervorming/misvorming
• Het syndroom van Haglund / Haglund-syndroom
• Mulholland-vervorming
• Pompbult
• Retrocalcaneale exostose
• Winterhiel

Epidemiologie van de ziekte van Haglund

De ziekte van Haglund is een aandoening die de calcaneus, het hielbeen, aantast, meestal op de plaats waar de achillespees zich hecht. Het wordt gekarakteriseerd door de vorming van een botknobbeltje aan de achterkant van de hiel, wat kan leiden tot pijn en ontsteking van de pees. De prevalentie van deze aandoening is niet precies bekend, maar het komt relatief vaak voor bij atleten en mensen die intensief fysiek actief zijn.

Prevalentie en incidentie

De ziekte van Haglund wordt vooral aangetroffen bij mensen die veel sporten, vooral bij hardlopers, voetballers en mensen die veel springen, zoals dansers. Er wordt geschat dat de prevalentie onder atleten tussen de 5-10% ligt, maar het kan ook bij niet-lichamelijk actieve mensen optreden. De aandoening komt meestal voor bij volwassenen, hoewel het bij jongeren soms ook kan optreden, vooral bij degenen die zich in een groeiende fase bevinden.

Leeftijd en geslacht

De ziekte van Haglund komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vooral omdat vrouwen vaak strakkere schoenen dragen, zoals pumps, die extra druk op de achillespees en het hielbeen uitoefenen. De meeste gevallen worden waargenomen bij volwassenen tussen de 20 en 40 jaar, hoewel het ook bij ouderen kan optreden, vooral bij degenen die aanleg hebben voor voetafwijkingen.

Mechanisme

Het mechanisme van de ziekte van Haglund is voornamelijk mechanisch van aard, waarbij herhaaldelijke belasting van de achillespees en het hielbeen leidt tot overbelasting. Dit veroorzaakt ontsteking van de pees en, in sommige gevallen, de vorming van botweefsel op de achterkant van het hielbeen.

Botgroei en ontsteking

De ziekte van Haglund wordt gekarakteriseerd door een abnormale botgroei op de achterkant van het hielbeen, wat een "knobbeltje" vormt. Deze botgroei ontstaat door chronische wrijving of druk van de achillespees, vooral bij mensen die strakke schoenen dragen of veel fysieke activiteit uitvoeren. De ontsteking die hierdoor wordt veroorzaakt, leidt vaak tot pijn, zwelling en gevoeligheid.

Verhoogde druk door schoeisel

Strakke of slecht passende schoenen kunnen de oorzaak zijn van de overmatige druk op de achillespees en het hielbeen. Vooral schoenen met een harde achterkant of die te strak zitten, kunnen de symptomen verergeren. Dit veroorzaakt een toegenomen wrijving tussen de achillespees en het hielbeen, wat bijdraagt aan het ontstaan van botgroei en ontsteking.

Hernieuwde belasting van de achillespees

Hernieuwde en herhaalde belasting van de achillespees door activiteiten zoals hardlopen, springen of traplopen, kan de ziekte van Haglund verergeren. Wanneer de achillespees voortdurend wordt belast, kunnen er microtrauma's ontstaan, die leiden tot ontsteking van het peesweefsel en uiteindelijk tot de ontwikkeling van de botknobbeltje.

Oorzaken van de vergroting van het benige deel van de hiel

De exacte oorzaak van de ziekte van Haglund is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. De aandoening ontstaat door een benige vergroting aan de achterkant van de hiel, mogelijk door genetische aanleg of structurele afwijkingen van de voet. Wanneer deze benige uitgroei tegen de achillespees of de slijmbeurs aanwrijft, leidt dit vaak tot een pijnlijke slijmbeursontsteking (bursitis). De slijmbeurs is een met vloeistof gevuld zakje dat dient als een buffer tussen de pees en het bot, en irritatie hiervan kan aanzienlijke pijn veroorzaken.

Risicofactoren van de afwijking van bot en zachte weefsels in de voet

Verschillende factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Haglund verhogen:

• Het dragen van slecht passende schoenen, zoals schoenen met hoge hakken, stijve schoenen (bijvoorbeeld schaatsen) of schoenen met een lage hielkap.
• Erfelijke factoren, waaronder een erfelijke aanleg voor een bepaalde voetstructuur.
• Het vrouwelijk geslacht, aangezien vrouwen vaker schoenen dragen die het risico verhogen.
• Obesitas (overgewicht), wat extra druk op de hiel uitoefent.
• Bepaalde voetstructuren, zoals een hoge voetboog, een strakke achillespees, of een looppatroon waarbij men meer op de buitenkant van de hiel loopt.
• Overmatige training, vooral bij hardlopers en andere sporters die intensief hun voeten belasten.

Anatomie van de voet

Mensen met een afwijkende voetstructuur, zoals een hoge voetboog of een platvoetje, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte van Haglund. Deze afwijkingen kunnen de druk op de achillespees en het hielbeen verhogen, waardoor het risico op overbelasting groter wordt.

Schoeisel en druk op de hiel

Schoenen die te strak zitten, of schoenen met een harde rand, kunnen extra druk uitoefenen op de achterkant van de hiel, wat leidt tot de ontwikkeling van de ziekte van Haglund. Het dragen van schoenen met een stijve achterkant of hoge hakken kan de belasting van de achillespees verergeren.

Intensieve fysieke activiteit

Atleten, vooral diegenen die regelmatig springen of hardlopen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van de ziekte van Haglund door de herhaalde belasting van de achillespees en het hielbeen. Vooral bij intensieve trainingen kan de belasting van de voet en de achillespees leiden tot overbelasting en de vorming van het botknobbeltje.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte van Haglund, voornamelijk gebaseerd op hun activiteiten en anatomie.

Atleten en sporters

Sporters, met name hardlopers, voetballers en dansers, vormen de grootste risicogroep voor de ziekte van Haglund. De herhaalde belasting van de achillespees door intensieve activiteiten, zoals springen en rennen, vergroot de kans op overbelasting en botgroei.

Vrouwen

Vrouwen, vooral diegenen die regelmatig hoge hakken dragen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van de ziekte van Haglund. Dit komt doordat het dragen van dergelijke schoenen de druk op de achillespees en het hielbeen verhoogt, wat de kans op het ontwikkelen van de aandoening vergroot.

Mensen met voetafwijkingen

Mensen met een hoge voetboog of platte voeten kunnen een verhoogd risico hebben, omdat deze afwijkingen de druk op de achillespees en het hielbeen vergroten, wat de kans op de ziekte van Haglund vergroot.

Symptomen: Bult, pijn, zwelling en roodheid

De ziekte van Haglund kan in één of beide voeten optreden. De belangrijkste symptomen zijn:

• Een merkbare bult op de achterkant van de hiel.
• Zwelling aan de achterkant van de hiel.
• Pijn in het gebied waar de achillespees zich aan de hiel hecht; de pijn verergert bij lopen, na rust, en bij het dragen van schoenen.
• Roodheid in de buurt van het ontstoken weefsel.

Alarmsymptomen

De ziekte van Haglund wordt vaak gekarakteriseerd door een aantal symptomen die wijzen op de aanwezigheid van de aandoening. Patiënten kunnen pijn ervaren aan de achterkant van de hiel, vooral na lichamelijke activiteit of het dragen van strakke schoenen.

Pijn en zwelling

Het belangrijkste symptoom van de ziekte van Haglund is pijn aan de achterkant van de hiel, vooral bij activiteiten die belasting op de achillespees uitoefenen. De pijn is vaak scherp en kan gepaard gaan met zwelling rond de hiel, die kan verergeren na langdurig staan of lopen.

Botknobbeltje

In sommige gevallen kan er een voelbaar botknobbeltje aan de achterkant van de hiel ontstaan. Dit knobbeltje is een teken van de abnormale botgroei die kenmerkend is voor de ziekte van Haglund en kan gevoelig aanvoelen, vooral wanneer er druk op wordt uitgeoefend.

Beperkingen in mobiliteit

Patiënten kunnen beperkte mobiliteit ervaren door de pijn en zwelling die gepaard gaan met de ziekte van Haglund. Het dragen van bepaalde schoenen of het uitvoeren van activiteiten kan moeilijker worden door de pijn in de hiel en de ontsteking van de achillespees.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van de ziekte van Haglund wordt gesteld op basis van de medische geschiedenis van de patiënt, het fysieke onderzoek van de voet, en beeldvormend onderzoek.
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts zal vragen stellen over de klachten en de medische geschiedenis van de patiënt. Daarna onderzoekt hij de voet, waarbij vooral gelet wordt op de pijnpunten en de zichtbare bult aan de hiel.
Diagnostisch onderzoek
Om de ernst van de botuitgroei te beoordelen en andere aandoeningen uit te sluiten, maakt de arts een röntgenfoto van de voet. In sommige gevallen kunnen aanvullende onderzoeken zoals een MRI-scan nodig zijn om de mate van irritatie en ontsteking van het zachte weefsel te beoordelen.

Behandeling

Zelfzorg

Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen om de symptomen van de ziekte van Haglund te verminderen:

Hielkussentjes
Het plaatsen van speciale hielkussentjes in de schoenen kan de irritatie verminderen die optreedt tijdens het lopen.

Hielliften
Voor patiënten met hoge voetbogen kunnen hielliften in de schoenen de druk op de hiel verlichten, waardoor de klachten verminderen.

IJs
Het toepassen van een coldpack of ijs gewikkeld in een handdoek op het ontstoken gebied helpt om de zwelling te verminderen. Het is aan te raden dit gedurende twintig minuten toe te passen en vervolgens minstens veertig minuten te wachten alvorens opnieuw koude toe te passen.

Immobilisatie
In sommige gevallen kan een gipsverband nodig zijn om de voet te immobiliseren en verdere irritatie te voorkomen.

Medicatie
Via de mond ingenomen niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's), zoals ibuprofen, kunnen hielpijn en ontsteking verminderen.

Oefeningen
Rekoefeningen voor de achillespees kunnen helpen om de spanning op de pees te verlichten, wat bijdraagt aan pijnvermindering.

Wijziging van schoenen
Het dragen van schoenen zonder of met een zachte hielkap kan helpen om irritatie te voorkomen of te verminderen.

Professionele medische zorg

Als zelfzorgmaatregelen niet voldoende zijn, is professionele behandeling noodzakelijk.

Fysiotherapie
Een fysiotherapeut kan de patiënt helpen met specifieke rekoefeningen en versterkingsoefeningen voor de enkel- en voetspieren. Dit kan de pijn verminderen en verdere irritatie voorkomen.

Steunzolen
Op maat gemaakte steunzolen kunnen helpen om de druk op de hiel te verdelen en de voetstand te corrigeren.

Corticosteroïdeninjecties
In sommige gevallen kan de arts een corticosteroïdeninjectie in de slijmbeurs toedienen om de pijn en ontsteking te verminderen.

PRP-injecties
Injecties met bloedplaatjesrijk plasma (PRP) kunnen in bepaalde gevallen ook nuttig zijn bij het verminderen van ontsteking en bevordering van genezing.

Chirurgie
Als conservatieve behandelingen niet effectief zijn, kan chirurgische verwijdering van de botuitgroei nodig zijn. De voet- en enkelchirurg bepaalt welke procedure het meest geschikt is op basis van de ernst van de symptomen en de specifieke anatomie van de voet.

Prognose van de ziekte van Haglund

De prognose van de ziekte van Haglund varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening en de tijdigheid van de behandeling. Bij vroege behandeling kan de aandoening vaak conservatief worden beheerd, maar bij ernstige gevallen kan chirurgie nodig zijn.

Conservatieve behandeling en herstel

In de meeste gevallen kan de ziekte van Haglund conservatief worden behandeld met rust, ontstekingsremmende medicatie, fysiotherapie en aanpassing van schoeisel. De meeste patiënten herstellen volledig met deze benadering, vooral als het gebruik van belastende activiteiten wordt vermeden.

Chirurgische ingreep

Bij ernstige gevallen van de ziekte van Haglund, waarbij conservatieve behandelingen niet effectief zijn, kan een operatie nodig zijn. Chirurgie kan de botknobbeltje verwijderen of de achillespees losmaken om verdere wrijving te voorkomen. Het herstel na een operatie kan enkele maanden duren, maar de meeste patiënten ervaren verlichting van de symptomen na de ingreep.

Complicaties

Zonder behandeling kan de ziekte van Haglund leiden tot chronische pijn en beperking van mobiliteit. Andere mogelijke complicaties zijn:

• Aanhoudende slijmbeursontsteking.
• Ontwikkeling van peesontsteking (tendinitis) van de achillespees.
• Chronische pijn en beperking van de bewegingsvrijheid.
• Infecties bij open wonden of zweren veroorzaakt door het schuren van de bult tegen de schoen.

Preventie: Goede schoenen dragen

Om herhaling van de ziekte van Haglund te voorkomen, is het belangrijk dat patiënten goed passende schoenen dragen, vooral schoenen die geen stijve hielkap hebben. Steunzolen of orthesen kunnen helpen om de voetstand te corrigeren en verdere irritatie te voorkomen. Regelmatige rekoefeningen voor de achillespees zijn ook nuttig om te voorkomen dat deze strak komt te staan. Tot slot is het raadzaam om overmatige belasting van de hiel te vermijden, zoals hardlopen op harde oppervlakken of bergopwaarts lopen.

Schoeisel aanpassen

Het dragen van goed passend schoeisel zonder strakke of harde randen kan helpen om de druk op de achillespees en het hielbeen te verminderen. Het dragen van schoenen met een zachte achterkant of die geschikt zijn voor sport kan bijdragen aan het verminderen van de belasting op de hiel.

Oefeningen en fysiotherapie

Fysiotherapie, met name rek- en versterkingsoefeningen voor de achillespees, kan helpen om de belasting op de hiel te verminderen en de kans op overbelasting te verlagen. Preventieve oefeningen kunnen de kans op het ontwikkelen van de ziekte van Haglund verminderen.

Vermijden van overbelasting

Het verminderen van activiteiten die de achillespees overbelasten, zoals hardlopen op harde ondergronden of intensieve springen, kan helpen om het risico op de ziekte van Haglund te verlagen.