Gezondheid: Een narcistische persoonlijkheidsstoornis

Narcisme is van alle tijd, maar er ligt of meer de nadruk op narcisme of narcisme neemt inderdaad toe. De verschillende onderzoeken zijn niet echt eenduidig, maar waar wel eenduidigheid in zit is het gegeven dat meer mensen in meer of mindere mate narcistische trekken vertonen. Maar wanneer spreken we nu van een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Algemeen

Eigenwaarde is belangrijk, waarbij het bij een narcist oogt alsof er een overdreven gevoel van eigenwaarde is, maar vaak is het onbewust juist een zeer beperkt gevoel van eigenwaarde. Echter, als de eigenwaarde grootse proporties aanneemt kan er sprake zijn van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Dit gaat in principe samen met een relatief laag inlevingsvermogen en een sterke behoefte aan bewondering en een erg sterke mate van ambitie (soms kan het woord “te” zelfs in de mond genomen worden). We kunnen dan spreken van een ziekelijke vorm van narcisme en komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen. De grove raming is dat een kleine 1% van de mensen een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft.

Diagnose

Het is een moeilijk vast te stellen diagnose, want wanneer spreken we nog over narcisme en wanneer is er sprake van een narcistische persoonlijkheidsstoornis? Het beeld kan snel vertroebeld worden door de manier waarop iemand overkomt. De persoon in kwestie kan namelijk heel innemend, charmant en als interessante gesprekspartner overkomen. Maar naarmate je langer met iemand met de stoornis spreekt, kan het egocentrisme een sterk obstakel vormen.
Als je als gesprekspartner geen gehoor geeft aan het egocentrisme van de man of vrouw in kwestie, kan dit het gesprek verstoren. De persoon kan zich achtergesteld en ondergewaardeerd gaan voelen en dit kan zelfs een gekrenkt gevoel opleveren. Zo stabiel en sterk de persoon in eerste instantie over kan komen, zo instabiel kan dit uiten met bijvoorbeeld plotselinge woedeaanvallen. Niet zelden hebben mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis depressieve verschijnselen.
De impact op de omgeving onwillekeurig groot, want de vraag om aandacht is een continu proces en heeft men nodig om het “plaatje” in stand te houden.

Kenmerken

Samengevat heeft iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis meestal meerdere kenmerken van de hieronder genoemde zaken:

• Continu behoefte aan bewondering en aandacht
• Vindt zichzelf belangrijk en groots
• Is geobsedeerd door fantasie over succes en roem en genialiteit
• Is manipulatief, vaak jaloers en arrogant
• Heeft een sterk onderontwikkeld inlevingsvermogen

Behandeling

Vooropgesteld moet worden dat iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis niet gemakkelijk voor behandeling in beeld komt bij een specialist. Hooguit als het geleid heeft tot het ineenstorten van hetgeen ze zo zorgvuldig ophouden. Omdat het kaartenhuis ineenstort, kan men zich zinloos en waardeloos gaan voelen en om die reden kan iemand dan wel uit zichzelf aankloppen.

Het klinkt wellicht vreemd maar bij iemand waar het kaartenhuis ineengestort is, wordt er vaak gekozen voor herstel van het narcisme. Voor een andere behandeling zal men over het algemeen niet open staan.
Anders ligt het bij de verborgen vorm van narcisme, ook wel ‘thin skinned’ genoemd. De persoon in kwestie heeft vaak last van een sterk leeg gevoel en is licht depressief. Dit maakt dat deze persoon mogelijk net iets eerder in is voor behandeling door de specialist. De psychotherapeut kan wel iets bereiken, maar het zijn nagenoeg altijd langdurige trajecten. Bovendien moet de psychotherapeut zelf sterk in de schoenen staan, want niet zelden zal de specialist zelf op de proef gesteld worden door de cliënt.
Medicijnen worden meestal niet toegepast in dergelijke trajecten. Echter, door sterke stemmingswisselingen kan lithium of carbamazepine wel eens toegepast worden.

Tot slot

Tenslotte is het goed te weten hoe om te gaan met iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Er zijn enkele “regels” waar je je het beste aan kunt houden, zoals:

• Lever niet openlijk kritiek. Behalve dat het niet aankomt, krenk je iemand en is enige vorm van gesprek vaak niet eens meer mogelijk.
• Strop om de mond smeren kan ook nog wel eens helpen. Ga, zonder jezelf volledig te verliezen, mee in het gesprek.
• Altijd alert blijven, dit voorkomt dat je meegezogen wordt in het spel van de persoon in kwestie.
• Probeer de persoon niet te veranderen. Dit lukt je niet en kan bovendien frustrerend zijn.
• Laat je eigen gevoel nooit los! Soms heb je wel een bepaald gevoel bij iemand, maar heb je niet in de gaten dat je meegenomen wordt in het verhaal van de man of vrouw in kwestie. Door dicht bij je gevoel te blijven, verklein je deze kans.