Ammoniak inademen: giftig?

Ammoniak inademen, opsnuiven en inslikken: is dit giftig? Ammoniak is een verbinding van stikstof en waterstof. Het lichaam maakt ammoniak als afvalstof aan, maar ook in en rondom het huis vinden we ammoniak. We vinden het verdund in oplosmiddel en schoonmaakmiddel. Soms gebeurt het dat je ammoniak inademt (gas), opsnuift of inslikt. Ook kan je een ammoniak geur of smaak in de neus of mond hebben. Is dit giftig en hoe te handelen?

Waar vinden we ammoniak

Ammoniak wordt ten eerste door het lichaam aangemaakt als afbraakproduct, en wordt via de nieren uitgescheiden. De urine kan daarom naar ammoniak ruiken, vooral wanneer de urine sterk geconcentreerd is. Bij sommige diersoorten is de concentratie van ammoniak in de urine zelfs nog hoger. Dit merk je wanneer je een stal binnen loopt: de gassen slaan je op de ogen en de luchtwegen. Overigens heet de ammoniak in urine ammonium: dit is een afgeleid zuur van ammoniak. Ammonium wordt in het lichaam verder omgezet in ureum, dat via de urine wordt afgescheiden.

Een ammoniakoplossing die verdund is wordt ammonia genoemd. In de volksmond echter noemen we dit vaak toch ammoniak. Ammonia vinden we vooral terug in schoonmaakmiddelen. Met ammonia kunnen oude verflagen makkelijk verwijderd worden. Omdat vet goed oplost in ammonia, wordt het ook vaak gebruikt om de ramen mee te wassen. Een kommetje water gevuld met ammonia in de oven verwijdert vetresten. Ammonia wordt ook wel gebruikt om vloeren mee te reinigen, vooral keukenvloeren die erg vettig zijn.

Ammoniumcarbonaat is een vlugzout dat wordt gebruikt als rijsmiddel bij het produceren van cake. Het is vooral bekend bij eierkoeken. Wie een vers pak eierkoeken opent kan soms een ammoniak-lucht waarnemen. De eierkoeken zijn dan te snel na bereiding verpakt. Aan de lucht of bij warmte ontleed ammoniumcarbonaat zich makkelijk in een aantal stoffen, waaronder ammoniak. Op zich gaat de kwaliteit van de eierkoek hier niet mee achteruit en kan dit zonder problemen gegeten worden. Het is wel begrijpelijk dat de eetlust door de ammoniak-lucht verdwijnt.

Ammoniak inademen

Ammoniak wordt gebruikt bij bedrijven waar koelinstallaties staan. Er wordt dan echt ammoniak bedoeld en niet het ammonia wat we in de schoonmaakmiddelen vinden. Bij een defecte koelinstallatie kan het giftige gas ammoniak vrijkomen. Bij inademing ontstaat er irritatie aan de luchtwegen en prikkende ogen. Grote hoeveelheden ammoniak inademen levert een beschadiging aan de longen op. Deze schade is onherstelbaar. In ernstige gevallen kan zelfs de dood optreden. Wanneer ammoniakgassen zich in een ruimte bevinden waar je niet uitkan, is het zaak om onder een douche te gaan staan. Ammoniak lost op in water waardoor er geen giftige dampen meer de luchtwegen inkomen. Om die reden staan er meestal douches in ruimten waar ammoniak aanwezig is.

Het inademen van ammonia is iets anders dan het voorgenoemde ammoniak. Ammonia vinden we in schoonmaakmiddelen/oplosmiddelen. Ammonia is sterk irriterend. Dit merk je aan de ogen maar ook aan de luchtwegen. Met name de slijmvliezen raken snel geïrriteerd door ammonia. Hoge concentraties ammonia inademen kan leiden tot oogbeschadiging, beschadiging van het reukvermogen en longbeschadiging. Werk daarom met ammonia altijd in goed geventileerde ruimtes. Vroeger werd het ook veel gebruikt door schilders maar door de hoge giftigheid wordt het steeds minder toegepast door deze beroepsgroep. Eenmaal opgelopen beschadiging kan niet meer hersteld worden.

Ammoniak geur in de neus

De adem kan naar ammoniak ruiken, of er ontstaat een ammoniak-lucht in de neus. Vaak is dit bekend bij kleine kinderen die ziek zijn. Dit verdwijnt weer wanneer de ziekte of ontsteking verdwenen is. Ouders herkennen vaak door de lucht al tijdig dat hun kind ziek begint te worden.

Sporters kunnen ook een ammoniak-lucht in de neus hebben. Dit komt vooral voor bij hoge intensiteit sporten. Het lichaam verbrandt eiwitten, dat een typische ammoniak-lucht veroorzaakt. Verder komt een ammoniakgeur vooral voor bij mensen met leveraandoeningen, diabetici en mensen die op dieet staan.

Smaak in de mond

Een ammoniaksmaak in de mond kan ook voorkomen bij ziekte of bij sporten. Een ammoniaksmaak in de mond bij sporters wordt ook wel ketose genoemd, doordat het lichaam te weinig koolhydraten binnen krijgt en overgaat op de verbranding van eiwitten. Echt handig is dit niet, omdat het lichaam eiwitten nodig heeft voor de opbouw van spieren. Het lichaam zal eerst koolhydraten en vet verbranden, maar naarmate deze voorraad meer opraakt gaat het over op eiwitverbranding. Houdt daarom de voorraad koolhydraten op peil.

Ingeslikt: eerste hulp

Bij het inslikken van ammoniak of een ammoniakoplossing mag de patiënt nooit braken. Laat de patiënt minstens twee glazen water drinken, ammoniak wordt hiermee verdund. Het inslikken van ammoniak is zeer pijnlijk en er ontstaat een beschadiging aan de slijmvliezen. Wanneer er niet wordt ingegrepen, treedt de dood soms op. Bel onmiddellijk het alarmnummer wanneer er ammoniak of een oplossing is ingeslikt. Let ook op met de huid: ammoniak veroorzaakt brandwonden wanneer het in aanraking komt met de huid. Spoel daarom de handen zeer goed af na contact met ammoniak.

Ammoniakvergiftiging

Een ammoniakvergiftiging treedt op wanneer de lever onvoldoende werkt. Na het eten van eiwitrijke voeding ontstaat er een teveel aan ammoniak in het lichaam. Het lichaam is normaal gesproken prima in staat om dit weer af te breken, maar bij bepaalde leveraandoeningen gebeurt dit niet en hoopt de ammoniak zich op in het lichaam. Het gevolg is een ammoniakvergiftiging. De hersenen kunnen hierdoor aangetast worden en in ernstige gevallen overlijdt de patiënt. Met medicijnen en een eiwitarm dieet kan dit probleem voorkomen worden.