Schizofrenie: oorzaken, symptomen, behandeling, prognose

Schizofrenie is een ernstige geestelijke aandoening waarbij de eenheid in het denken verloren is gegaan en functioneren op sociaal gebied moeilijk wordt. Schizofrenie treft ongeveer een procent van alle mensen op deze aardbol. Wat zijn de oorzaken en de symptomen van schizofrenie? Wat voor mogelijkheden zijn er wat betreft behandeling en hoe is de prognose? Komt schizofrenie ook voor bij kinderen?

Inhoud artikel

• Schizofrenie
• Gespleten persoonlijkheid
• Oorzaken schizofrenie
• Symptomen schizofrenie
• Wat is een psychose?
• Diagnose schizofrenie
• Behandeling schizofrenie
• Prognose schizofrenie
• Schizofrenie bij kinderen
• Nieuwe ontwikkelingen (juli 2014)

Schizofrenie

Je kunt schizofrenie omschrijven als een ernstige psychiatrische afwijking die gepaard gaat met psychoses. Iemand met schizofrenie verliest het contact met de werkelijkheid. Een op de honderd mensen lijdt aan de ziekte. Schizofrenie komt voor in alle lagen van de bevolking en komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Bij mannen openbaart de ziekte zich meestal in de leeftijd van achttien tot vijfentwintig jaar, bij vrouwen in de leeftijd van circa vijfentwintig tot vijfenveertig jaar.

Gespleten persoonlijkheid

Bij schizofrenie wordt vaak gesproken over gespleten persoonlijkheid. Dit klopt niet, bij een gespleten persoonlijkheid gaat het om een andere stoornis, namelijk Meervoudige Persoonlijkheid Stoornis (MPS). Patiëntenvereniging Anoiksis heeft vier jaar geleden een andere naam gepresenteerd voor schizofrenie omdat patiënten en familieleden het heel vervelend vinden dat schizofrenie vaak in verband wordt gebracht met dubbele persoonlijkheid. De naam, het disfunctionele perceptie syndroom, benadrukt dat het om een foutieve, disfunctionele, interpretatie van de waarneming in de hersenen gaat.

Oorzaken schizofrenie

Er is niet één oorzaak aan te wijzen voor schizofrenie, erfelijke elementen lijken een grote rol te spelen. Iemand die een naast familielid heeft met schizofrenie loopt meer risico om de aandoening ook te krijgen. De hersenstructuur kan gebreken vertonen bijvoorbeeld ventrikels die groter zijn dan normaal. Situaties met stress kunnen ervoor zorgen dat iemand dan zo kwetsbaar is dat een psychose de kans krijgt. Heel vaak openbaart schizofrenie zich in de puberteit, iemand maakt dan grote persoonlijke veranderingen mee.

Symptomen schizofrenie

De aandoening ontwikkelt zich meestal langzaam: in een paar maanden of een paar jaren. De persoon lijkt minder energiek, minder gemotiveerd en trekt zich steeds meer terug. Het proces kan zich echter ook snel voltrekken, de verschijnselen doen dan denken aan een reactie op spanningen.

Symptomen:

• Horen van stemmen (hallucinaties);
• Wanen;
• Emoties die niet kloppen (lachen als er iets wordt verteld wat droevig is) of een gebrek aan emoties;
• Telkens een nieuw onderwerp aansnijden;
• Wegvallen van de samenhang in spreken en denken;
• Tonen minder initiatief;
• Een opgewonden gevoel;
• Een rusteloos gevoel;
• Het denken kost meer tijd;
• Bewegen gaat langzamer;
• Iemand kan zich moeilijk concentreren;
• Iemand kan somber worden, zich terugtrekken;
• In zeldzame gevallen agressief naar anderen toe;
• Verwaarlozing als iemand geen hulp krijgt

Wat is een psychose?

Iemand die psychotisch is, is het gewone contact met de werkelijkheid kwijt. Het verwerken van informatie levert problemen op. De persoon kan last hebben van hallucinaties, wanen, verward denken.

• Tijdens een psychose kan iemand iets waarnemen wat er in het echt niet is. Dat iemand stemmen hoort is de hallucinatie die het meest voorkomt. Deze stemmen kunnen een reactie geven op het gedrag van de persoon, er kunnen ook bevelen worden gegeven. Hallucinaties kunnen zeer lastig zijn en reageert iemand op de stemmen dan kan dat leiden tot gestoord gedrag.
• Bij wanen heeft iemand ideeën of overtuigingen die niet overeenkomen met algemeen geaccepteerde ideeën of opvattingen. Iemand kan bijvoorbeeld denken dat hij of zij speciale kwaliteiten bezit. Het is moeilijk om iemand van dit soort gedachten af te brengen.
• Vaak lukt het niet om verstandig te denken, het verband tussen gedachten kan verloren gaan: verward denken. Iemand kan te snel denken, maar te langzaam kan ook, of onsamenhangend.
• Het kan heel moeilijk zijn om iemand die psychotisch is te begrijpen en de persoon die psychotisch is kan moeite hebben om anderen te begrijpen.

Diagnose schizofrenie

Als je denkt dat iemand mogelijk schizofreen is, neem dan contact op met een arts. Deze kan dan kijken of diegene afwijkende denkbeelden heeft, er een breuk is met de werkelijkheid en een moeizaam gevoelsleven. De diagnose kan gesteld worden als deze verschijnselen maanden aanhouden. De persoon zal nader neuropsychologisch onderzocht worden en er zal een uitgebreid lichamelijk onderzoek worden gedaan.

Behandeling schizofrenie

• Waarschijnlijk krijgt de persoon antipsychotica om wat meer vat te krijgen op de gedachten. Voor de behandeling van de meest erge verschijnselen moet ongeveer drie tot zes weken worden uitgetrokken. De medicijnen kunnen vervelende bijwerkingen hebben zoals beven, toename van gewicht. De medicatie kan aangepast worden of er kan gekozen worden voor andere medicijnen. Patiënten krijgen informatie over de ziekte, ook voor familieleden is dit belangrijk. Hoe je om moet gaan met de effecten van de ziekte.
• Nadat iemand met schizofrenie is behandeld mag hij of zij meestal weer naar huis. Een rustige en veilige omgeving en steun is heel belangrijk. Het kan ook zijn dat de keuze valt op een beschermde woonvorm. Anti-psychotische medicijnen moeten voor lange tijd gebruikt worden omdat het risico op psychotische periodes blijft bestaan. Controle door een arts is nodig. Gesprekstherapie kan worden aangeraden, ook voor familieleden.

Prognose schizofrenie

Circa een vijfde van de mensen met schizofrenie krijgt eenmalig last van de aandoening, na herstel leiden ze weer een gewoon leven. Maar meestal is schizofrenie een levenslange ziekte. Vaak zijn er goede en slechte periodes. In de slechte periodes kan opname noodzakelijk zijn. Medicijnen hebben de prognose verbeterd, ook is vroegtijdige behandeling belangrijk, meteen na het ontstaan van de eerste verschijnselen. Bij mensen die de ziekte op jonge leeftijd geleidelijk krijgen zijn de vooruitzichten minder gunstig.

Schizofrenie bij kinderen

Schizofrenie bij kinderen onder de twaalf jaar is zeer zeldzaam, er wordt geschat dat het bij een op de veertigduizend kinderen voorkomt. De risicofactoren zijn bij kinderen grotendeels dezelfde als bij volwassenen. In het algemeen geldt dat hoe eerder schizofrenie begint hoe slechter de prognose. Cannabis (cannabisproducten zoals hasj en wiet/marihuana zijn afkomstig van de hennepplant) zou de kans op schizofrenie aanzienlijk verhogen. Begint iemand vroeg met blowen dan zal dat de kans verhogen op schizofrenie op jonge leeftijd. De behandeling zal net als bij volwassenen een combinatie zijn van medicijnen, voorlichting en psychosociale interventies. Het is belangrijk dat het gezin rond het kind betrokken wordt bij de behandeling. Wat betreft school is het belangrijk dat wordt gekeken welke informatie aan de school moet worden gegeven om het kind goed te kunnen begeleiden. Als medicatie niet voldoende helpt bij wanen en hallucinaties dan kan cognitieve gedragstherapie worden ingezet (naast de medicatie).

Nieuwe ontwikkelingen (juli 2014)

Het uitgebreidste genetische onderzoek naar schizofrenie tot nu toe heeft meer dan honderd genvarianten opgeleverd die connectie hebben met de ziekte van de hersenen. Het DNA van 37.000 mensen met schizofrenie is vergeleken met dat van 113.000 gezonde mensen. Het resultaat: 108 genvarianten die het ontstaan van schizofrenie beïnvloeden. 83 van de 108 zijn nieuw, de meeste hebben te maken met de werking van de hersenen, maar een klein aantal speelt een rol bij het immuunsysteem. Men hoopt dat de resultaten onderzoek naar de hersenziekte een impuls geeft.