Licht verstandelijk beperkten

LVB'ers, licht verstandelijk beperkten. Een brede doelgroep met veel onduidelijkheden, elke beperking is namelijk weer anders. In dit artikel beschrijf ik de onder andere de kenmerken, oorzaken en hulpvragen van LVB'ers.

Een licht verstandelijke beperking

Kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking zijn beperkt in hun intellectueel functioneren en/of in hun sociale vaardigheden. Een belangrijk uitgangspunt bij de signalering van een lichte verstandelijke beperking is de IQ-score. Deze bevindt zich tussen 50 en 85 (Koot, 2010). Daardoor ontstaan leer- en opvoedingsproblemen, (ernstige) gedragsproblemen of psychiatrische problemen – vaak ook in combinatie met problemen in de gezinssituatie. Een lichte verstandelijke beperking kan verschillende oorzaken hebben. Bij ongeveer 50% is de oorzaak van deze beperking aantoonbaar: 50-70% is gerelateerd aan de zwangerschap of geboorte en 10-20% is gerelateerd aan een afwijking in het DNA (Karakter, 2012).

Kenmerken

Kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking hebben moeite met het leren, zij begrijpen bepaalde dingen niet op de zelfde manier en/of binnen dezelfde tijd als andere kinderen en jongeren. Ze leren langzamer en moeilijker, schatten situaties anders in en hebben problemen met het bedenken van oplossingen en het uitvoeren ervan. Hun ontwikkeling is vertraagd, naarmate de persoon ouder wordt gaat de handicap meer opvallen. Verstandelijk beperkten zijn gemakkelijk beïnvloedbaar door andere mensen, waardoor zij vaak worden misbruikt.

Communicatie is met licht verstandelijk beperkten meestal wel mogelijk. Ze hebben hun eigen smaak en willen vooral hun eigen keuzes kunnen maken. Ze hebben dus een voorstelling van hun leven – bijvoorbeeld wat zij willen doen en met wie zij iets willen doen. Een belangrijk kenmerk is dat deze kinderen en jongeren vaak op zichzelf en hun eigen situatie gericht zijn.
Kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking zijn sociaal extra kwetsbaar en hebben daardoor een verhoogde kans op het ontwikkelen van een psychiatrische stoornis. Ze reageren vaak anders dan normaal begaafde kinderen en jongeren. Hun sociale emotionele ontwikkeling is beperkt, maar zij snappen wel dat zij anders zijn dan andere kinderen en jongeren. Daardoor hebben ze vaak weinig zelfvertrouwen, een negatief zelfbeeld en faalangst. Als ze dan in een moeilijke situatie komen, raken ze vaak in paniek en weten niet hoe ze op de situatie moeten reageren. Vaak worden deze kinderen en jongeren in het alledaagse leven over- of onderschat, want hun handicap is meestal niet direct zichtbaar. Hierdoor ontstaan soms extra problemen (Hobmair, 2008).

Hulpvragen

Kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking hebben een langdurige behoefte aan ondersteuning. Vaak is hier ook sprake van een meervoudige problematiek, waardoor een leven zonder ondersteuning bijna niet mogelijk is. Dat betekent dat er meestal een complex probleem ontstaat van met elkaar samenhangende problemen. Kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking hebben moeite om zich in deze sociale situaties te handhaven. Door dit beperkte aanpassingsvermogen en het niet vinden van een oplossingsstrategie verklaart ook waarom een lichte verstandelijke beperking als een contextueel probleem gezien moet worden (Hobmair, 2008).

Koot (2010) onderscheidt elf relevante functiegebieden waarop problemen tot uiting kunnen komen.

• Communicatie
• Zelfverzorging
• Zelfstandig wonen
• Sociale en relationele vaardigheden
• Gebruik gemeenschapsvoorzieningen
• Zelfstandig beslissingen nemen
• Functionele intellectuele vaardigheden
• Werk
• Ontspanning
• Gezondheid
• Veiligheid

Aandachtspunten voor gezondheid en ziekten

Gevoeligheid voor lichamelijke ziekten

Bij deze doelgroep is het belangrijk om goede voorlichting, begeleiding en ondersteuning te geven bij het eten, persoonlijke hygiëne en de hygiëne van de leefomgeving. Bijvoorbeeld bij eten: mensen begeleiden in gezond eten en genoeg eten, en niet te veel. Het is belangrijk om een goede hygiëne te hebben, dit is van invloed op je weerstand en je gezondheid. Als deze doelgroep hier geen goede begeleiding bij krijgt, is er een kans dat ze een lage weerstand ontwikkelen (Endt-Meijling, 2008).

Gevoeligheid voor psychische stoornissen

Zoals eerder genoemd is het voor een hulpverlener belangrijk ziekten en stoornissen te voorkomen, die als gevolg van hun verstandelijke beperking kunnen ontstaan. Kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking hebben leer- en opvoedingsproblemen waardoor vaak ernstige gedragsproblemen en/of psychiatrische problemen en stoornissen kunnen ontstaan. Door hun verstandelijke beperking hebben deze kinderen en jongeren meestal een negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen in hun eigen kunnen en handelen. Hierdoor kunnen zij vaak stoornissen zoals depressie ontwikkelen. Het is belangrijk dat deze kinderen en jongeren hun zwakke maar vooral sterke kanten van hun persoonlijkheid kennen leren. Op deze manier wordt het zelfbeeld zo hoog mogelijk gehouden en de kinderen en jongeren leren van hun sterke kanten te profiteren (Emmerson, 2003)