Brandend maagzuur en te veel of te weinig maagzuur

In de maag worden de vaste voedingsstoffen bewerkt en verkleind om tezamen met het maagsap via ringvormige samentrekkingen naar de maaguitgang te worden bewogen. Om vervolgens via de uitgang van de maag in de twaalfvingerige darm te belanden. Bij te weinig aanwezig maagsap of een slechte absorptie door de dunne darm loopt men meer risico op een vitamine B12-tekort, omdat maagzuur nodig is voor de opname van deze vitamine. Een tekort aan vitamine B12 is niet meetbaar in het bloed. Een verhoogde homocysteïnewaarde is daarentegen de indicator van al dan niet sprake zijn van een vitamine B12-tekort.

• Algemeen
• De maagwand
• Een teveel aan maagzuur
• Een tekort aan maagzuur
• Maagzweer
• Brandend maagzuur
• Maagslijmvliesontsteking
• Het terugstromen van maagzuur naar de slokdarm (reflux)
• Onderzoek naar maagzuurproblemen
• Medicatie

Algemeen

De maag is een zakvormige verwijding van het maagdarmkanaal dat een belangrijke rol speelt bij de afweer en is gesitueerd bovenin de buikholte. In het maagzuur producerende bovenste gedeelte van de maagwand is het slijmvlies sterk geplooid. Dit bovenste deel van de maag fungeert als een opvangzak voor het voedsel. De gladde spieren in de vijf millimeter dikke maagwand ontspannen zich tijdens het eten zodanig, dat de maag als het ware vóór de maaltijd al uitzet. Daardoor neemt de druk nauwelijks toe, ook niet als er zwaar getafeld wordt. Het nauwere onderste gedeelte van de maag alwaar het slijmvlies glad is maakt geen zuur aan. Aldaar verplaatsen peristaltische samentrekkingen het voedsel naar de maaguitgang, de pyloris genaamd. Het voedsel wordt daarbij verkleind tot minder dan één millimeter. Tezamen met het maagsap dat uit 7 verschillende zuren bestaat en heel zuur is door de aanwezigheid van zoutzuur, passeren de voedselbrokjes als een soort pap de maagportier (pyloris). Om vervolgens in de twaalfvingerige darm te belanden. Bij een te volle maag door te veel eten kunnen ook gassen, voedsel en gal uitvloeien.

De maagwand

Essentiële vetzuren, zoals linolzuur, linoleenzuur en die welke afkomstig zijn uit visoliën maken onder meer prostaglandinen aan, welke een belangrijke rol spelen bij de bescherming van de maagwand. Zoethout (DGL) versterkt het slijmvlies van de maagwand.
Tevens zorgen de essentiële vetzuren voor de regulering van de biochemie en de enzymactiviteiten van alle lichaamscellen. Ze zijn zeer actief, maar vallen snel uiteen. De maagwand kan verder in drie verschillende weefsellagen worden onderverdeeld. Van binnen naar buiten bezien zijn dat achtereenvolgens de volgende lagen:

• slijmvlieslaag: Hierin wordt het maagsap aangemaakt door miljoenen kleine kliertjes
• bindweefsellaag: bestaande uit cellen en vezels die een grote hoeveelheid bloedvaten en zenuwen bevatten
• spierlaag: deze laag zorgt voor het mixen, kneden, malen en voortbewegen van het voedsel

Maagsap

De gehele binnenzijde van de maag bevat klieren die maagsap (zoutzuur) produceren. De afscheiding van maagsap geschiedt reeds door de aanwezigheid van voedsel in de mond. Er wordt circa 2.5 liter maagsap per dag door het lichaam aangemaakt. Vloeibaar voedsel gaat sneller door de maag dan vast voedsel, ook als het tegelijkertijd wordt ingenomen. Het maagsap breekt via het enzym pepsine eiwitten en vetten af tot amino vetzuren en het doodt tevens bacteriën en schimmels. Verder zorgt het onder meer voor een goede opname van ijzer, calcium en vitamine B12. De maag van de westerse mens heeft meer dan ooit maagzuur nodig om de alsmaar groeiende hoeveelheid aan voedsel en zuren (fruit) te verwerken. Een goede enzymwerking is daarbij essentieel. De belangrijkste bestanddelen van maagsap zijn: maagzuur, het enzym pepsine en de intrinsieke factor. Een tekort aan maagzuur heeft tot gevolg een verminderde eiwitvertering, waarna slechte bacteriën de onverteerde eiwitten in de darmen omzet in het giftige ammoniak. De lever zet deze stof vervolgens om in ureum om het uit te kunnen scheiden. Een en ander veroorzaakt een droge huid.

Het enzym kathepsine

Nog voordat in de maag het voorstadium pepsinogeen wordt geactiveerd, start het tweede belangrijke maagenzym kathepsine met zijn werk. Net als pepsine bewerkt het de voedingseiwitten. Het is daarbij niet afhankelijk van een bepaalde zuurgraad in het lichaam. Een en ander omdat kathepsine ook bij een tekort aan maagzuur verhindert, dat het voedsel vrijwel onverteerd in de twaalfvingerige darm terecht kan komen. Naast pepsine en kathepsine bevat het maagsap nog kleine hoeveelheden lipase, dat alvast begint met het afbreken van de voedingsvetten.

Een teveel aan maagzuur

Het komt niet zoveel voor dat iemand een te veel maagzuur heeft, daarentegen komt een te weinig maagzuur des te vaker voor. De meeste maagklachten zijn signalen van een ernstig tekort aan vocht in de beschermende slijmlaag. Deze laag bestaat voor 98% uit water en biedt een excellente bescherming tegen het maagzuur. De remedie is om regelmatig water drinken en het consumeren van eiwitten en vetten beperkt te houden. Een en ander kan de volgende problemen veroorzaken:

• Het slijmvlies van het spijsverteringskanaal wordt beschadigd door de bacterie helicobacter pylori
• Lekkage en voedselgevoeligheid
• Psoriasis, netelroos, candida albicans en brandend maagzuur

Maagzuurremmers

Protonpompremmers zoals losec en pariet, de sterkst werkende maagzuurremmers, ruimen alle maagzuur op. Het lichaam zorgt via een terugkoppelingsmechanisme er vervolgens voor dat, al naar gelang het voedingsaanbod, maagzuur wordt aangemaakt middels het hormoon gastrine. Een optimale vertering is echter niet meer mogelijk en de opname van sommige geneesmiddelen zoals ketoconazol, een antischimmelmiddel, neemt af. Maagzuurremmers remmen ook de opname van magnesium en calcium in het bloed en verzwakken daardoor onder meer botten, gewrichten en tanden. Tevens zorgen ze voor een laag niveau van vitamine B12, winderigheid en houden ze vocht vast. Ze worden nog al eens ten onrechte geïndiceerd. Er bestaan nog een drietal andere maagzuurremmers:

• Maagzuurbinders (antacidia) zoals Rennies die het maagzuur tijdelijk neutraliseren en omzetten in water
• Slijmvliesbeschermers als Gaviscon die een laagje aanbrengen over de maaginhoud, het zuur kan dan niet naar boven stromen
• De lichtere soort maagzuurremmers H2-receptorantagonisten bijvoorbeeld Tagamet en Pepcid zijn minder effectief

Door het slikken van Alkala N kan men de zuurgraad ook normaliseren en de schimmel candida albicans uitbannen. Bij een tekort aan maagzuur is er uren na de maaltijd nog sprake van een vol gevoel omdat de maag zich niet snel ledigt.

Een tekort aan maagzuur

Daarbij kunnen de volgende problemen optreden:

• toxinen blijven te lang in het bloed aanwezig, daardoor werkt de bindingsfunctie van enzymen niet of nauwelijks meer
• virusziekten, allergieën, infecties en suikerziekte
• eiwitten worden niet goed afgebroken, een slechte vertering en een onvoldoende opname is het gevolg
• een en ander werkt nadelig uit op het functioneren van de darmflora
• minder aanmaak van vitamine B3, B11, B12 en K, waardoor lactase kan ontstaan

Een remedie in deze kan zijn de suppletie met de oplosbare, geïoniseerde vorm van calcium, bijvoorbeeld calcium citraat of calcium aspartaat of het slikken van glutamaat. Zoutzuur is verder benodigd om calcium op te kunnen nemen. Ook het drinken van water vermengd met appelciderazijn kan uitkomst bieden.

Er bestaan nog een viertal aan maagzuur gerelateerde aandoeningen:

Maagzweer

De oorzaak van het krijgen van een maagzweer is onbekend. Bij een maagzweer is het maagslijmvlies plaatselijk weggevreten door de inwerking van het te zure maagzuur. Dit stelt het zuur in staat om gemakkelijker de zenuwvezels in de maagwand en ook de grotere bloedvaten te bereiken. Een maagzweer zou kunnen worden veroorzaakt door een overmatige zuurgraad van het maagsap en/of een verstoring van de inwendige secretie (afscheiding). Het hormoon gastrine regelt deze secretie van zoutzuur, slijm en pepsinogeen, welke samen het maagsap vormen. Het zoutzuur in het maagsap (HCI) stimuleert de cellen in de maagwand om gastrine af te scheiden, dat onder meer bacteriën en virussen doodt.

Brandend maagzuur

De oorzaak daarvan kan zijn:

• overtollig maagzuur of juist te weinig maagzuur en een te hoge zuurgraad
• te weinig aan speeksel, wat candida albicans in de kaart speelt
• onvoldoende aanmaak van zoutzuur
• een infectie veroorzaakt door de bacterie helicobacter pylori
• een niet goed functionerende slokdarmopening

Aanpak van brandend maagzuur

Een half theelepeltje alkalisch natriumbicarbonaat oplossen in 120 ml water, kan het maagzuur snel neutraliseren en de pijn verlichten. Ook het hoofdeinde van het bed 8-12 cm verhogen kan bijdragen om het probleem te verhelpen.

Maagslijmvliesontsteking

Deze ontsteking wordt ook gastritis genoemd. Men onderscheidt naar de tijdsduur acute en chronische gastritis, waarbij de chronische vorm kan worden onderverdeeld in gastritis type A, B en C. Daarbij neemt type B voornamelijk veroorzaakt door een infectie met de helicobacter pylori bacterie zo'n 85% van de gevallen voor zijn rekening. Type C wordt door chemische stoffen zoals salicylzuur, ibuprofen, diclofenac en antibiotica opgewekt en tekent voor 10% van de gevallen. Het restant 5% valt onder type A en is een auto-immuunziekte die nog niet doorgrondt is. Gastritis komt veelvuldig voor. Hierbij is de weefsellaag die de maag van binnen bekleedt ontstoken of beschadigd geraakt. De oorzaak moet gezocht worden in een discrepantie tussen de voor vertering noodzakelijke zuurproductie en het beschermingsmechanisme van het slijmvlies. Een en ander is veelal te wijten aan een veranderde vorm van stoffen die en/of de beschermingslaag van het slijmvlies aantasten of de zuurproductie verhogen. Te denken valt daarbij aan alcohol, nicotine, koffie en stress.

Het terugstromen van maagzuur naar de slokdarm (reflux)

Deze aandoening wordt veroorzaakt door een onvoldoende functie van de kringspier van de slokdarm, die bovengenoemd terugstromen van zuur dient tegen te gaan. Het overtollige omhoogkomende zuur dat is samengesteld uit zoutzuur (HCI), pepsine en soms gal kan dan in de slokdarm geraken. Daardoor kunnen er in de onderste centimeters van de slokdarm ontstekingsverschijnselen optreden. Het merendeel van de patiënten met refluxziekte voelt zuurbranden, wanneer het slijmvlies van de slokdarm in contact komt met het omhoogkomende zuur. In het algemeen bij zo`n 70% geraakt het slijmvlies van de slokdarm niet ontstoken, hetgeen echter moeilijk door een röntgenonderzoek is aan te tonen. Daarom is vaak aanvullend onderzoek noodzakelijk. Wel aantoonbaar is een breuk van het middenrif, waarbij de onderste slokdarmsfincter minder goed werkt. Dit verschijnsel komt bij veel reflux patiënten voor. De spier die toegang biedt van de slokdarm naar de maag sluit zich bij onvoldoende maagzuur niet of niet goed genoeg. Als die situatie lang voortduurt wordt de spier lui en verslapt (zgn. middenrifbreuk). Deze breuk kan worden behandeld door massage van de breuk naar beneden.

Onderzoek naar maagzuurproblemen

Deze behandeling kan middels verschillende methoden geschieden:

• Gastroscopie: Hierbij worden de slokdarm, de maag en het eerste gedeelte van de dunne darm gecheckt
• Het slikken van een camerapil, wat minder belastend is, dan kunnen aanvullend ook de dikke- en endeldarm bekeken worden

De nadruk bij gastroscopie, waarbij met behulp van een via de mond ingebrachte flexibele kijker onderzoek wordt verricht, ligt op de onderste centimeters van de slokdarm, want daar zijn de meeste ontstekingshaarden te verwachten. Tijdens het endoscopisch onderzoek kunnen kleine stukjes weefsel (biopten) weggenomen worden uit het slijmvlies voor microscopisch onderzoek. Moderne gastrocopen bestaan uit een beweegbare slang van één meter lengte en een doorsnede van minder dan 1 centimeter, waarbij aan de binnenkant van de slang zich verschillende kanalen bevinden. In één van die kanalen is een video-optiek ingebouwd, die beelden op een externe monitor overdraagt. Ook is er een lucht- en spoelkanaal, waardoor lucht in de maag kan worden gepompt, om de darmwand beter te kunnen waarnemen of om met een spoeling de lens voor het gebied te reinigen. Inmiddels zijn er reeds apparaten in de handel met een nog dunnere slang en door de neus in plaats van door de mond, in de darm worden gebracht.

Bij het slikken van een camerapil dient men van te voren naast de inhoud van drie kleine flesjes met contrastvloeistof te slikken ook een dag zo min mogelijk vezels te eten. Desbetreffend onderzoek is pijnloos, alleen zijn kleine darm poliepen minder goed op de CT-scan te zien en kunnen opgespoorde poliepen tijdens het onderzoek niet worden verwijderd.

Medicatie

Daarbij kunnen onder meer worden onderscheiden:

• Maagzuurremmers, extra suppletie vitamine B-complex, magnesium, zink en chroom is dan noodzakelijk
• Maagzuurbinders: remmen de hoeveelheid maagzuur en beschermen tegen chronisch gebruik van NSAID's
• Suppletie met pre- en probiotica, betaïne HCI en het aanpakken van parasieten, schimmels en bacteriën
• Co-enzymatische vitaminen, organisch gebonden mineralen, maagvitaal, ingrediënten tarwezemelen en honing
• Natriumbicarbonaat (een klein theelepeltje)
• Nifidipine 5mg capsule bij veel pijn om reflux te bestrijden
• Het helen van de maagwand met mastic gum 500 mg capsules, inname 4x per dag en kiezelzuur

Andere aanbevelingen

Het consumeren van chocolade, koffie, salicyl, pepermunt, uien en sinaasappelsap dient vermeden te worden. Ook de hoeveelheid koolhydraten dient te worden verminderd. Het drinken van melk heeft slechts een tijdelijk effect, al wordt het maagzuur gestimuleerd bij het drinken van veel melk. Het aanpakken van bacteriën middels een zapapparaat kan duidelijk verlichting geven. De bacteriën die zich in het midden van maag en darm bevinden kunnen daarmee niet bereikt worden, doordat de elektriciteit alleen via de randen gaat. En tenslotte stop na een maand indien mogelijk met het innemen van protonpompremmers en ga over op een lichtere soort maagzuurremmer bij voorbeeld Tagamet. Dit middel vermindert de hoeveelheid aan maagzuur in plaats van een totale afbraak van maagzuur. Daarna zeer langzaam de Tagamet afbouwen. Wees er echter op voorbereid dat een en ander niet eenvoudig is te realiseren. Alleen bij ernstige vormen van refluxziekte bieden protonpompremmers of een operatieve behandeling soelaas.