Zwarte haartong (zwarte tong): symptomen en behandeling

Zwarte haartong is een tong waarop een soort beslag aanwezig is, welke zwart, bruin, zwartbruin of groen van kleur is. Zwarte haartong is een onschuldige aandoening die meestal geen klachten geeft, maar het kan wel als cosmetisch storend worden ervaren. Zwart haartong kan gepaard gaan met andere symptomen, zoals een metaalachtige smaak in de mond en een vieze adem. De oorzaak van zwarte haartong is niet precies bekend. Zwarte haartong wordt soms gezien na een antibioticakuur. Het kan ook voorkomen bij personen met een slechte mondhygiëne. Andere uitlokkende factoren voor zwarte haartong zijn roken, alcohol- en koffiegebruik, en het gebruik van sommige mondspoeldranken (zoals waterstofperoxide en chloorhexidine). Zwarte haartong is vaak goed te verhelpen door veranderingen in de levensstijl en goede mondverzorging. Soms schrijft de huisarts medicijnen voor, bijvoorbeeld een antischimmelmiddel bij een schimmelinfectie of supplementen in geval van een vitamine B3-tekort.

• Wat is zwarte haartong?
• Symptomen: zwarte of bruine verkleuring van de tong
• Zwarte, bruine of zwartbruine verkleuring van de tong
• Bijkomende klachten
• Oorzaak van haartong
• Risicofactoren
• Meerdere factoren
• Verstoring van de mondflora
• Rode wijn
• Zwarte tong door mondspoeling
• Waterstofperoxide
• Chloorhexidine
• Onderzoek en diagnose
• Zwarte of bruine aanslag tong verwijderen
• Maatregelen
• Vitaminetekort opheffen
• Medische behandeling
• Prognose zwarte tong
• Preventie

Wat is zwarte haartong?

De medische Latijnse naam van zwarte haartong is 'lingua villosa nigra'. Zwarte haartong is een tijdelijke, goedaardige, niet schadelijk tongaandoening, waarbij de tong een donker en harig aspect heeft. Deze zwarte verschijning van de tong is het gevolg van een opbouw van bacteriën en schimmels op de papillen van de tong. Dit is vaak te wijten aan factoren zoals medicijnen, een slechte mondhygiëne en roken. Hoewel een zwarte harige tong er verontrustend uit kan zien, veroorzaakt het meestal geen gezondheidsproblemen, en is het meestal pijnloos. Zwarte haartong trekt meestal weg door de mogelijke oorzaken of uitlokkende factoren te elimineren en goede mondhygiëne te betrachten.

Symptomen: zwarte of bruine verkleuring van de tong

Zwarte, bruine of zwartbruine verkleuring van de tong

Haartong is een goedaardige aandoening, welke wordt gekarakteriseerd door zwarte, bruine of zwartbruine verkleuring van de tong. De verkleuring doet zich meestal voor op het achterste tweederde deel van de tong. Het tongbeslag is er niet zomaar af te vegen of af te schrapen met een tandenborstel of tongschraper. Het is dan ook niet een laagje beslag, maar het betreft hyperkeratose die als haren op de tong imponeert. De structuur van de bekleding van de tong is bij zwarte haartong veranderd, waarbij de filiforme papillen van de tong veel langer dan normaal zijn. Tevens is de bekleding ervan dikker.

Bijkomende klachten

Behalve dan het veranderde uiterlijk van de tong, hebben de meeste mensen met een zwarte harige tong geen symptomen en voelen ze ook geen ongemak. Uitzondering is wanneer er sprake is van overgroei van de gist Candida albicans, die een brandende sensatie op de tong kan veroorzaken. Dit brandende gevoel wordt 'glossopyrosis' genoemd. Ook kun je soms een metaalsmaak in de mond hebben of een slechte adem (halitose).

Oorzaak van haartong

De oorzaak van zwarte haartong is anno 2023 niet precies bekend. Zwarte haartong wordt veroorzaakt door te veel bacteriën of gistgroei in de mond. De bacteriën hopen zich op op de papillen. Deze liggen langs het oppervlak van de tong. De papillen beginnen te groeien en te verlengen, waardoor haarachtige uitsteeksels ontstaan. Ze kunnen wel tot 15 keer hun normale lengte aannemen. Normaal gesproken zijn de papillen roze-wit van kleur. Maar als ze groeien, worden pigmenten uit eten, drankjes en de bacteriën of gist zelf in de papillen opgenomen, waardoor de tong een andere kleur krijgt. Meestal is die kleur zwart, vandaar de naam 'zwarte haartong'. Maar de tong kan ook bruin, geel, groen of een verscheidenheid aan andere kleuren krijgen. Bepaalde levensstijlgewoonten en factoren vergroten de kans op het ontwikkelen van zwarte haartong te ontwikkelen. Dit worden 'risicofactoren' genoemd.

Risicofactoren

Meerdere factoren

Er kunnen een aantal risicofactoren worden aangewezen die zwarte haartong in de hand werken:

• drugsgebruik (in het bijzonder cocaïne);
• gebrek aan speeksel (hyposalivatie) / droge mond (xerostomie);
• sommige geneesmiddelen:
• antibioticagebruik (breedspectrum);
• antipsychotica;
• antidepressiva;
• anticholinergica (medicatie die de spierbewegingen remt).
• matige of slechte mondhygiëne;
• uitdroging;
• veel roken;
• alcoholgebruik;
• koffiegebruik;
• bij gebruik van sommige gekleurde mondspoeldranken;
• een verminderd afweersysteem;
• bestraling (radiotherapie) in de buurt van de mond;
• overwegend vloeibaar voedsel eten, waardoor dode huidcellen niet van je tong gewreven worden;
• vitamine B3-tekort.

Verstoring van de mondflora

Deze factoren kunnen de mondflora zodanig veranderen of verstoren, waardoor onschuldige bacteriën (die van nature in de mondholte leven) worden vervangen door bacteriën of schimmels welke het slijmvlies irriteren. Het komt vooral voor bij volwassenen en het wordt meer gezien bij mannen dan bij vrouwen.

Rode wijn

Bij sommige rode wijn, kunnen je tanden en tong donkerrood verkleuren. Dit trekt vanzelf weer weg en heeft niet met zwarte haartong van doen.

Zwarte tong door mondspoeling

Het gebruik van sommige mondspoeldranken, zoals waterstofperoxide en chloorhexidine, kan zwarte haartong in de hand werken.

Waterstofperoxide

Waterstofperoxide werkt ontsmettend en het doodt veel soorten bacteriën die in de mondholte voorkomen en ontstekingen kunnen veroorzaken. Er wordt aangeraden om waterstofperoxide niet langer dan 7 dagen achter elkaar te gebruiken.

Chloorhexidine

Chloorhexidine is ook een ontsmettend middel en doodt veel van de bacteriën die in de mondholte voorkomen. Meestal wordt het niet langer dan 1 tot 2 weken na een tandheelkundige ingreep gebruikt. Je tong, tanden, vullingen en prothesen kunnen bruin verkleuren door deze mondspoeling. Dit verdwijnt vaak als je geen chloorhexidine meer gebruikt.

Onderzoek en diagnose

De diagnose wordt meestal à vue gesteld. Aanvullende tests zijn niet nodig. Bij vermoeden van een bijkomende schimmelinfectie van de tong (spruw, Candida infectie), kan er door de huisarts wat beslag van de tong worden geschraapt ten behoeve van onderzoek onder de microscoop of voor een kweek. Je huisarts zal ook vragen stellen over eventuele mogelijke oorzaken of factoren die mogelijk bijdragen aan zwarte haartong. Het omvat ook het elimineren van andere aandoeningen en factoren die een soortgelijke verschijning van de tong kunnen veroorzaken, zoals:

• Normale variaties in tongkleur (pigment);
• Voedsel of medicijnen die de tong hebben gekleurd;
• Schimmel- of virale infecties;
• Orale letsels die zich op de tong voordoen, zoals harige leukoplakie wat een witgrijze aanslag in de mondholte geeft;
• Zwarte tong (pseudo zwarte haartong) doorn het gebruik van producten die bismut bevatten, zoals Pepto-Bismol, een middel tegen maagklachten.

Zwarte of bruine aanslag tong verwijderen

Maatregelen

De behandeling van zwarte tong ziet er als volgt uit:

• Staak eventueel tabaksgebruik;
• Stop met het spoelen van je mond met gekleurde mondspoelmiddelen;
• Speciale tandpasta's zoals Zendium of Paradontax kunnen helpen;
• Poetsen met 10% ureumcrème of ureumoplossing FNA of 0.1% tretinoïne oplossing kan de aanslag helpen verwijderen;
• Zorg voor een goede mondverzorging:
• tongrug tweemaal daags borstelen met lauw water en zachte tandenborstel (je kunt ook een speciale tongschraper gebruiken);
• handhaaf een goede mondhygiëne met regelmatig tandenpoetsen (bij voorkeur driemaal daags);
• ga ten minste één keer per jaar naar de mondhygiëniste om je gebit netjes te houden.
• Probeer minder koffie en thee te drinken.

Vitaminetekort opheffen

Bij een onderliggen voedings- of vitaminetekort als gevolg van een ongezonde levensstijl of slechte voedingstoestand, zal de leefstijl moeten worden aangepast. Zo nodig kan een diëtist je hierbij helpen.

Medische behandeling

Als bovenstaande maatregelen niet werken, dan kan je huisarts overwegen een ureum-oplossing voor te schrijven. Dit middel verweekt het buitenste laagje van de uitsteeksels op de tong, waardoor je de aanslag er wat gemakkelijker af kan schrapen of afborstelen met een tandenborstel. De arts kan zo nodig na verdoving met lidocaïne spray de tong afkrabben met een curette. In dien bepaalde medicijnen de zwarte, bruine of groene tongverkleuring veroorzaakt, dan zal de arts bekijken of er een alternatief is. Daarnaast is een medische behandeling nodig bij een secundaire schimmelinfectie.

Prognose zwarte tong

De prognose voor zwarte haartong is uitstekend omdat de ziekte goedaardig is en zelfs spontaan kan verbeteren. Deze aandoening kan binnen enkele weken verbeteren na mechanische verwijdering van de aanslag en het elimineren van eventuele uitlokkende factoren. Voorts is het in acht nemen van de juiste mondhygiëne en levensstijlveranderingen, waaronder het stoppen met roken en alcoholgebruik, essentieel om herhaling te voorkomen. Andere bijbehorende klachten die verband houden met zwarte haartong, zoals een droge mond, moeten worden behandeld om zo ook het risico op zwarte haartong te verminderen.

Preventie

De beste manier om te voorkomen dat je haartong krijgt, is door een goede mondhygiëne toe te passen. Houd deze tips in gedachten:

• Poets minimaal twee keer per dag. Poets je tanden 's ochtends als je opstaat en 's avonds voordat je gaat slapen. Poets indien mogelijk ook na elke maaltijd.
• Borstel de bovenkant van je tong. Concentreer je niet alleen op je tanden. Poets ook je tong. Gebruik zo nodig een tongschraper.
• Flossen, stoken of ragen is heel belangrijk. In de ruimtes tussen je tanden kunnen zich bacteriën en etensresten ophopen die tot grotere problemen kunnen leiden, zowel ten aanzien van je tandvlees en tanden als je tong.
• Spoel je mond met een antiseptisch mondwater. Een dergelijk middel helpt bacteriën te doden. Hoewel mondwater veel bacteriën in je mond doodt, is overmatig gebruik van mondwater ten zeerste af te raden. Het doodt namelijk ook de goede bacteriën. Houd het daarom bij één keer spoelen per dag om ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen.
• Zorg goed voor je tanden. Zo hebben koffie en rode wijn een hoog zuurgehalte dat het tandglazuur kan aantasten. Het kan ook je tong aantasten. Probeer meer heldere vloeistoffen te drinken, zoals water of groene thee. Ook producten als mayonaise, jam, fruit, frisdranken en vruchtensappen zijn zuur en kunnen derhalve tanderosie veroorzaken.

Lees verder

• Gele, rode, zwarte en witte tong: oorzaken en symptomen
• Kloofjestong: symptomen kloofjes in tong of groeven in tong
• Tintelende tong: oorzaken en symptomen van prikkende tong
• Mond-tong aandoeningen: aften/zweertjes/ontsteking en pijn
• Halitose (slechte adem): symptomen, oorzaak en behandeling