Gele, rode, zwarte en witte tong: oorzaken en symptomen

Verkleurde tong: oorzaken gele tong, rode tong, zwarte tong en witte tongaanslag. De normale, gezonde tong is rozerood van kleur. Er zijn bepaalde ziekten en aandoeningen die kunnen leiden tot een tongoppervlak die geel, oranje, groen, vuilbruin tot zwart kan verkleuren. Ook behoort een blauw tong of een paarse tong tot de mogelijkheden. Een ander veelvoorkomende klacht is een wit beslag op de tong. Wat zijn de belangrijkste oorzaken van een verkleurde tong? Bij tongverkleuring is er vaak sprake van haartong of Candida albicans. Maar bij een tongverkleuring hoeft er niet altijd sprake te zijn van een medische aandoening. Door het gebruik van bijvoorbeeld chloorhexidine, een geneesmiddel dat veel wordt voorgeschreven bij een mondinfectie, kan je tong bruin verkleuren.

• Oorzaken verkleurde tong of tongverkleuring
• Mogelijke oorzaken van een verkleurde tong
• Gele tong
• Orale candidiasis
• Schimmelinfectie
• Verminderde weerstand
• Landkaarttong (lingua geografica)
• Gladde plekken op de tong met witte gebieden
• Soms klachten bij bepaald voedsel
• Witte tong
• Leukoplakie
• Harige leukoplakie
• Spruw
• Orale lichen planus
• Afteuze stomatitis
• Andere oorzaken
• Witte of gele tong door neusverstopping
• Vieze smaak in de mond
• Neusverstopping
• Haartong (lingua villosa)
• Haarvormige smaakpapillen
• Wie krijgen haartong?
• Bruine tong door ontsmettend middel
• Tongcarcinoom (tongkanker)
• Symptomen van tongkanker
• Felrode tong
• Glossitis
• Vitaminetekorten
• Roodvonk
• Toxischeshocksyndroom
• De ziekte van Kawasaki
• Kleurstoffen in voeding
• Paarse tong
• Blauwe tong
• Aandoeningen (hart en longen)
• Blauwe tong door sportdrankje

Oorzaken verkleurde tong of tongverkleuring

De normale, gezonde tong is rozerood van kleur (zie foto bovenaan het artikel). Er zijn bepaalde ziekten en aandoeningen die kunnen leiden tot een tongoppervlak die geel, vuilbruin tot zwart kan verkleuren. Een ander veelvoorkomende klacht is een wit beslag op de tong. De belangrijkste oorzaken van een verkleurde tong worden besproken. Bij tongverkleuring is er in veel gevallen sprake van haartong of Candida albicans.

Mogelijke oorzaken van een verkleurde tong

De belangrijkste oorzaken van een verkleurde tong zijn haartong of Candida albicans. Andere mogelijke oorzaken zijn onder meer:

• Landkaarttong;
• Wit/gele aanslag op het achterste deel van de tong door neusverstopping; en
• Tongcarcinoom.

Deze opsomming is niet uitputtend.

Gele tong

Een gele tong is ongewoon. Een geel tongbeslag is meestal een onschadelijk en tijdelijk probleem. Soms wijst een gele tong echter op een ernstiger onderliggend medisch probleem. De belangrijkste oorzaken van een gele tong zijn haartong en candida albicans, een schimmelinfectie die veroorzaakt wordt door gistachtige schimmels. Een gele tong wijst niet op een seksueel overdraagbare aandoening (afgekort als soa), zoals soms gedacht wordt, alhoewel er een relatie is tussen de symptomen van hiv/aids en een gele tongaanslag.

Orale candidiasis

Schimmelinfectie

Eén van de meest voorkomende oorzaken van tongverkleuring is orale candidiasis. Hierbij zijn de mond en de tong pijnlijk en kan er ook sprake zijn van roodheid en van witgele of witte vlekken op de tong. Orale Candidiasis is een schimmelinfectie van de mond-keelholte, die meestal wordt veroorzaakt door een overmatige groei van de gist Candida albicans. Candida albicans is een commensaal (onschadelijke gastkiem) die bij ongeveer de helft van de bevolking permanent voorkomt in de mondholte. Bij verstoring van het microbiële evenwicht in de mond, kan deze giste aanleiding geven tot orale candidiasis.

Verminderde weerstand

Orale candidiasis is een schimmelinfectie die normaliter optreedt als een opportunistische infectie, dat wil zeggen een infectie die kan optreden bij mensen met een verminderde afweer. Het kan ook voorkomen bij mensen die slecht passende prothese of kunstgebit hebben. Het kan tevens worden veroorzaakt door antibioticagebruik. De meest voorkomende oorzaak is het gebruik van hoge doses inhalatiecorticosteroïden, die in de mondholte neerslaan en aldaar de weerstand van het slijmvlies onderdrukken.

Landkaarttong (lingua geografica)

Eén van de niet-infectieuze oorzaken die leidt tot gladde rode vlekken op de tongrug die zijn omgeven met een witte aanslag, is een landkaarttong, ook wel 'geografische tong' genoemd. De oorzaak is anno 2024 onbekend. Het is een goedaardige aandoening: het is onschuldig, niet besmettelijk en het geeft geen verhoogde kans op kanker. Er zijn geen effectieve behandelingsmogelijkheden bekend. Gelet op het goedaardige karakter van de aandoening is dit ook niet nodig.

Gladde plekken op de tong met witte gebieden

Kenmerkend aan deze aandoening zijn de gladde plekken op de tong, die zijn omgeven door witte gebieden of lijntjes. Dit aspect kan na enkele weken veranderen: de gladde plekken verdwijnen op de ene plaats en verschijnen op een andere plaats, met daaromheen de witte zones. Het lijkt op een (veranderende) landkaart, vandaar de naam 'landkaarttong'. In veel gevallen blijft deze aandoening gedurende het hele leven aanwezig, ofschoon er perioden kunnen zijn waarbij iemand symptoomvrij is en de afwijking niet zichtbaar is.

Soms klachten bij bepaald voedsel

Gewoonlijk veroorzaakt een landkaarttong geen klachten, maar een enkele keer kan gekruid eten of sinaasappelsap aanleiding geven tot een prikkelend gevoel op de tong. Men schat dat ongeveer 1 op de 100 tot 200 mensen - zowel kinderen als volwassenen - deze aandoening hebben.

Witte tong

Witte plekjes, strepen of lijnen zijn de meest voorkomende tongverkleuring. Een wit tongbeslag is vaak gerelateerd aan slechte mondhygiëne. Andere mogelijke oorzaken van een witte tong zijn de volgende:

Leukoplakie

Leukoplakia is een aandoening die wordt gekenmerkt door een abnormale groei van de slijmvliescellen op het tongoppervlak. Het is hoofdzakelijk geassocieerd met chronische irritatie van de tong en met het kauwen van tabak kauwen. Tandverkleuring door leukoplakia verschijnt als witte tot grijze patches bovenop de tong en kan ook invloed hebben op de binnenwang en tandvlees.

Harige leukoplakie

Dit is een soortgelijke aandoening die vermoedelijk wordt veroorzaakt door besmetting met Epstein-Barr-virus (EBV), welke mononucleosis infectiosa (MI, ziekte van Pfeiffer of klierkoorts vanwege opgezette klieren) veroorzaakt. Het virus wordt eveneens geassocieerd met Burkitt's lymfoma (Centraal Afrika), met nasofaryngeaal carcinoma (Zuidoost Azië) en hairy cell leukemie bij
hiv-patiënten. Harige leukoplakie is in de presentatie grotendeels vergelijkbaar met orale leukoplakie.

Spruw

Orale candidiasis of spruw is een schimmelinfectie van de mondholte.

Orale lichen planus

Orale lichen planus is een aandoening die voorkomt om onbekende redenen en wittige lijnen aan de binnenkant van de mond veroorzaakt, inclusief de tong, evenals rode open zweren. Het kan de hele binnenkant van de mond beïnvloeden en uitstrekken tot de slokdarm. Orale lichen planus wordt geacht te zijn gekoppeld aan bepaalde infecties, allergieën, vaccins en bepaalde medicijnen.

Afteuze stomatitis

Afteuze stomatitis is een aandoening die wordt gekenmerkt door zweertjes op de tong en de binnenkant van de mond. Het centrum van deze laesies is vaak wit tot geel van kleur met een rode rand en het kunnen uiteindelijk open zweren worden. Hoewel dit soort zweren kan optreden bij een klein letsel, moeten terugkerende gevallen verder worden onderzocht, aangezien het een gevolg kan zijn van voedselallergieën, auto-immuunziekten, hormonale veranderingen, infecties, immuundeficiëntie, tandprosthetica, etc.

Andere oorzaken

Twee andere mogelijke oorzaken van witte verkleuring van de tong zijn syfilis, een soa, en landkaarttong. Tijdelijke wittige verkleuring van de tong kan ook optreden bij koorts en uitdroging. Een bleke tong die soms kan worden verward voor een wit tongbeslag, kan optreden bij aandoeningen zoals pernicale anemie (vitamine B12-deficiëntie) en ijzer-deficiëntie anemie.

Witte of gele tong door neusverstopping

Veel zwavelvormende bacteriën bevinden zich in de fissuren (groeven) op het achterste, ruwe oppervlakdeel van de tong. Wanneer de tong uitgestoken wordt, is er soms een wit/gele aanslag op het achterste deel van de tong waarneembaar. Deze aanslag bestaat voornamelijk uit bacteriën. Door eiwitten uit het speeksel en afschilfering van de oppervlakkige cellen van de tong kunnen onwelriekende zwavelverbindingen geproduceerd worden.

Vieze smaak in de mond

's Nachts tijdens de slaap wordt er weinig speeksel gevormd en is de zuurstofopname in de mond laag, met als gevolg dat de hoeveelheid zwavelverbindingen toeneemt en men 's ochtends een slechte of vieze smaak in de mond heeft en vies uit de mond ruikt. Dit proces kan worden versterkt indien men door een neusverkoudheid door de mond moet ademen.

Neusverstopping

Een verstopte neus is een veel voorkomende oorzaak voor een wit/gele aanslag op het achterste deel van de tong. Dit gebeurt gewoonlijk omdat door een neusverstopping een persoon moet ademhalen door zijn mond in plaats van zijn neus, waardoor speeksel in de mond eerder verdampt en de tong eerder uitdroogt. Hierdoor kunnen micro-organismen meer hun gang gaan.

Haartong (lingua villosa)

Haartong is een vaak voorkomende, doch onschuldige aandoening. Deze aandoening ontstaat door verstoringen van de microbiële flora in de mond. Bij haartong treedt er een verandering van het oppervlak van de tong op. De kleur kan variëren van licht tot donker: van witgrijs, tot geel, bruin en zelfs zwart. Ook groenige of blauwige tongverkleuringen worden soms gezien. Een haartong is gewoonlijk donker gekleurd. Het geeft doorgaans geen klachten, doch soms kan men last hebben van een onaangenaam gevoel en soms ook van een onaangename smaak.

Haarvormige smaakpapillen

Zwarte haartong is een tong waarop een soort beslag aanwezig is, welke zwart, bruin, zwartbruin of groen van kleur is. Bij een haartong zijn de haarvormige smaakpapillen van de tong abnormaal lang geworden, omdat deze onvoldoende slijten. Het is niet duidelijk waarom de papillen verlengen en onvoldoende afschilferen. De verkleuring kan worden veroorzaakt door pigmenten uit voedsel en dranken die tussen de abnormaal lang geworden haarvormige smaakpapillen blijven zitten. De verkleuring kan tevens worden veroorzaakt door een overgroei van chromogene micro-organismen, dat zijn micro-organismen die een kleurstofvormende stof produceren.

Wie krijgen haartong?

Haartong kan worden aangetroffen bij mensen:

• die antibiotica gebruiken;
• met een verlaagd afweersysteem;
• met een slechte algemene conditie (zelfverwaarlozing);
• met een gebrekkige mondhygiëne;
• die roken;
• veel koffie of thee drinken;
• een afgenomen speekselproductie hebben.

Bruine tong door ontsmettend middel

Door het gebruik van chloorhexidine (een ontsmettend middel) kunnen tong, tanden, vullingen en prothesen bruin verkleuren. Dit verdwijnt meestal als je geen chloorhexidine meer gebruikt.

Tongcarcinoom (tongkanker)

De incidentie van mondkanker in Nederland is ongeveer 3 op 100.000.(¹) In eenderde deel van de gevallen komt de kanker op de tong voor (zie afbeelding). Het mondholtecarcinoom komt vaker voor in Aziatische landen, hetgeen vermoedelijk samenhangt met het gebruik van bepaalde voedings- en genotsmiddelen die het mondslijmvlies irriteren. In India wordt bijvoorbeeld veel op tabak, en op bladeren en noten van de betelpalm gekauwd. De betelnoot bevat de stof arecaline, die bekend staat om haar gemoedstoestand bevorderende werking.

Symptomen van tongkanker

De meest voorkomende klachten van tongkanker zijn:

• een voelbare zwelling of zweer die niet geneest;
• pijn aan de tong;
• witte of rode verkleuring op de tong;
• uitstralende pijn naar de hals, de kaak of het oor;
• een (klier)zwelling in de hals;
• slikklachten (gaat soms gepaard met gewichtsverlies);
• hinder bij het kauwen van voedsel (hinder bij het bewegen van de tong);
• kwijlen;
• veranderde spraak;
• slechte adem;
• bloedingen.

Felrode tong

De normale kleur van de menselijke tong is roze tot rood. Bij sommige mensen is de tong roder dan bij anderen, maar dit wijst niet noodzakelijkerwijs op een verkleuring van de tong. Een felrode of helderrode tong kan een aandoening aanduiden.

Glossitis

Glossitis is ontsteking van de tong (tongontsteking) die kan optreden om een ​​aantal redenen. Het ontstekingsproces verhoogt de bloedstroom naar de tong en leidt tot roodheid, pijn en zwelling. De meest voorkomende oorzaken van glossitis zijn allergische reactie en tongontsteking kan ook een (vroeg) symptoom zijn van een virusinfectie zoals herpes simplex (herpesvirus) of een schimmelinfectie zoals orale candidiasis.

Vitaminetekorten

Vitaminetekorten zoals gezien bij een vitamine B12-tekort, een vitamine B3-tekort, of een foliumzuurtekort, kan een aardbeientong of frambozentong veroorzaken.

Roodvonk

Roodvonk is een felle keelontsteking, veroorzaakt door een streptokok. Roodvonk begint plotseling met verlies van eetlust, keelpijn, snel oplopende koorts. De tweede dag ontstaat op de borst een rode uitslag. Kenmerkend voor roodvonk is de zogeheten 'aardbeientong'. Kort na de besmetting wordt de tong wit van kleur met rode papillen, maar na drie dagen is de tong felrood en gezwollen.

Toxischeshocksyndroom

Het toxischeshocksyndroom (meestal afgekort tot: TSS) is een infectie met bepaalde stammen van Staphylococcus aureus en Streptococcus pyogenes. Een van de mogelijke symptomen is het optreden van aan aardbeientong.

De ziekte van Kawasaki

Dit is een aandoening waarbij er sprake is van ontsteking van de middel- en grote bloedvaten. De exacte oorzaak is onbekend, maar er wordt veronderstelt dat er sprake is van een genetische aanleg en het wordt mogelijk geassocieerd met auto-immuunfactoren. Het heeft de neiging om jongens onder de leeftijd van 5 jaar te treffen, maar kan zich voordoen in elke leeftijdsgroep en het kan ook meisjes en vrouwen treffen. Een rode tong is een van de symptomen van de ziekte van Kawasaki.

Kleurstoffen in voeding

De tong kan tijdelijk rood kleuren door het drinken van rode bietensap.

Paarse tong

Een paarse of rood-paarse tong kan ontstaan ​​door bepaalde ziekten, maar het kan ook voorafgaan aan de ontwikkeling van een blauwe tong. Een paarse tong is ongewoon in vergelijking met andere verkleuring van de tong. Het wordt meestal gezien bij voedingstekorten en in het bijzonder bij vitamine B2-deficiëntie. Het is echter niet een algemeen symptoom bij een vitamine B2-tekort.

Blauwe tong

Aandoeningen (hart en longen)

Een blauwachtige tong wordt altijd beschouwd als een ernstig symptoom waarbij direct medische hulp moeten worden ingeschakeld. Het is een teken van cyanose, blauwe verkleuring van de lippen, tong, de huid en slijmvliezen door een tekort aan zuurstof in het bloed. De aandoening kan onder meer worden veroorzaakt door ziekten van het hart of de longen. Dit kan diverse aandoeningen en omstandigheden omvatten, zoals:

• Acute ademnood;
• Een luchtwegbelemmering of luchtwegobstructie;
• Astmatische aanvallen;
• Chronische obstructieve longziekte (COPD);
• Aangeboren hartafwijkingen;
• Longontsteking;
• Vergiftiging;
• Verstikking.

Blauwe tong door sportdrankje

In augustus 2016 won de Belgische judoka Dirk Van Tichelt de bronzen medaille pakte op de Olympische Spelen in Rio. De blauwe tong van Van Tichelt die zichtbaar was tijdens zijn vreugdekreten, maakte echter heel wat tongen los. Op de sociale media leidde de blauwe tong van Van Tichelt tot heel wat speculaties. De verklaring hiervoor was echter zeer eenvoudig. Voor de wedstrijd dronk hij het sportdrankje Gatorade, aldus zijn coach Robert Krawczyk, en die had een blauw kleurtje.

Noot:

1. C.J.H. van de Velde (redactie): Oncologie; zevende herziene druk, Bohn Stafleu van Loghum, 2005, p. 221.

Lees verder

• Gele tong: oorzaken van gele tongaanslag of gele tongkleur
• Mond-tong aandoeningen: aften/zweertjes/ontsteking en pijn
• Witte aanslag op de tong: oorzaken en symptomen witte tong
• Kloofjestong: symptomen kloofjes in tong of groeven in tong
• Tongaandoeningen: symptomen, oorzaak en behandeling