Landkaarttong: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Een landkaarttong wordt ook lingua geografica genoemd. Bij 1 tot 2 % van de bevolking komt een landkaarttong voor. Een landkaarttong verwijst naar een goedaardige aandoening van de tong, waarbij verandering van het oppervlak van de tong optreedt; deze verandert voortdurend van aspect. Kenmerkend zijn de wisselende gladde plekken met ringvormige witgrijze randen, te zien aan de bovenkant en zijkant van de tong. Landkaarttong is een onschuldige, niet-besmettelijke aandoening. De oorzaak van een landkaarttong is anno 2024 niet bekend. Landkaarttong valt niet te genezen, wel kunnen er (langere) periodes zijn waarbij de afwijking niet of minder manifest is. Er zijn geen behandelingsmogelijkheden, doch gelet op het goedaardige karakter van de aandoening is dat ook niet nodig. De prognose is uitstekend; een landkaarttong wordt niet geassocieerd met een onderliggende ziekte, een infectie of kanker. Een landkaarttong is niet besmettelijk.

• Wat is een landkaarttong?
• Wie krijgt het?
• Synoniemen
• Symptomen van een landkaarttong
• Gladde, rode en onregelmatige vlekken op de tong
• Soms een branderig of pijnlijk gevoel
• Verandering in smaaksensatie
• Oorzaak van een landkaarttong
• Landkaarttong besmettelijk?
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandelen van een landkaarttong
• Medicatie
• Zelfzorg
• Helpt vitamine B?
• Prognose: landkaarttong genezen?
• Complicaties
• Preventie

Wat is een landkaarttong?

De medische benaming van landkaarttong is lingua geographica. De aandoening ontleent haar naam aan de landkaardachtige verschijning op de bovenkant en zijkanten van de tong. Het kan evenwel ook voorkomen in andere gebieden van de mond. Een landkaarttong is een onschuldige, goedaardige aandoening die niet gekoppeld is aan een infectie of kanker.

Wie krijgt het?

Ongeveer 1% tot 3% van de mensen ontwikkelt ergens in zijn of haar leven een landkaarttong. Het komt vooral bij volwassenen voor en wordt minder vaak gezien bij kinderen. Meer vrouwen dan mannen hebben er last van.

Synoniemen

Andere benamingen van een landkaarttong zijn:

• lingua geographica
• goedaardige migrerende glossitis / benigne migrerende glossitis
• benign migratory glossitis
• glossitis areata exfoliativa
• geographic tongue

Symptomen van een landkaarttong

Gladde, rode en onregelmatige vlekken op de tong

De symptomen van een landkaarttong zijn:

• Gladde, rode, onregelmatig gevormde vlekken aan de bovenkant of zijkant van je tong.
• Een verhoogde rand die wit van kleur kan zijn.
• Steeds veranderingen in de locatie, grootte en vorm van de afwijkingen.
• Soms pijn of een branderig gevoel, meestal gerelateerd aan het eten van gekruid of zuur voedsel.

Bij een landkaarttong verandert het slijmvliesoppervlak van de tong voortdurend. Het gaat daarbij om gladde plekken, niet zelden omgeven door wittige zones of lijntjes. Soms zijn er gele zones zichtbaar. Het patroon kan steeds wisselen: binnen een paar weken kan het uiterlijk van de tong weer veranderen, waarbij de gladde plekken op de ene plaats verdwijnen en weer opduiken op een andere plaats. De plekken op de tong variëren in grootte, vorm en kleur. In veel gevallen blijft een landkaarttong gedurende je hele leven aanwezig, wel kunnen er periodes zijn waarbij de afwijking niet zichtbaar is.

Soms een branderig of pijnlijk gevoel

Ongeveer 1 op de 10 mensen met een landkaarttong kan licht ongemak of een branderig of pijnlijk gevoel ervaren. De irritatie treedt vaak op bij inname van scherpe drank of gekruide voeding. Sigarettenrook en (sommige) tandpasta kunnen ook aanleiding geven tot klachten.

Verandering in smaaksensatie

Een landkaarttong kan vernietiging van de papillen veroorzaken. Dit kan je normale smaaksensatie veranderen. Sommige mensen ervaren daardoor een vieze smaak in de mond of een metaalachtige smaak.

Oorzaak van een landkaarttong

De oorzaak is anno 2024 onbekend. Erfelijkheid kan een rol spelen, evenals stress, hormonale veranderingen (tijdens de zwangerschap) en allergieën. Een landkaarttong wordt ook vaker gezien bij mensen met psoriasis, atopisch eczeem, bloedarmoede en diabetes.

Genetische factoren lijken ook een rol te spelen, aangezien een landkaarttong in sommige families vaker voorkomt. Landkaarttong wordt ook vaker gezien bij mensen met een kloofjestong. Hierbij verschijnen scheuren en groeven op de bovenkanten en zijkanten van de tong.

Landkaarttong besmettelijk?

Een landkaarttong is niet besmettelijk en kan niet aan iemand anders worden doorgegeven, ook niet door zoenen. Het is een goedaardige en volkomen onschuldige aandoening.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Een landkaarttong is in de meeste gevallen eenvoudig te herkennen en de diagnose wordt dan ook veelal à vue gesteld. Verder onderzoek is zelden nodig.

Differentiële diagnose

Vergelijkbare ziektebeelden zijn:

• Candidosis oris (spruw). Een schimmelinfectie van de mondholte welke wordt veroorzaakt door Candida albicans. Hierbij is het beslag afschraapbaar.
• Lichen planus oris (lichen planus van het mondslijmvlies). Lichen planus betreft een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen, die gepaard gaat met een jeukende uitslag op de huid of in de mond.

Behandelen van een landkaarttong

Er zijn geen effectieve behandelmogelijkheden. Een landkaarttong kun je niet bestrijden, maar therapie is ook niet vereist. Het betreft een goedaardige aandoening. De afwijking is onschuldig en nièt besmettelijk. Ook geeft een landkaarttong geen verhoogde kans op tongkanker.

Medicatie

Behandeling met een lokaal corticosteroid lijkt het meeste effect te hebben. Deze ontstekingsremmende medicijnen verminderen het ongemak. Ook wordt er in de literatuur gewag gemaakt van behandeling met tacrolimus zalf. De zalf is alleen verkrijgbaar op recept van een arts.

Zelfzorg

Om irritatie te voorkomen, kun je eventueel irriterende dranken en voeding vermijden, zoals heet, pittig of zuur voedsel zoute noten. Ook kun je beter niet roken. Desgewenst kun je dagelijks de tong meepoetsen. Kijk ook uit met bepaalde soorten tandpasta. Tandpasta voor gevoelige tanden is de beste keuze.

Helpt vitamine B?

Op sommige websites wordt beweerd dat een landkaarttong bestreden kan worden met vitamine B, maar we hebben daarvan geen bevestiging kunnen vinden in wetenschappelijke literatuur. Wel wordt een andere aandoening van de tong, te weten zwarte haartong, onder meer geassocieerd met een vitamine B3-tekort. Verder kan een pijnlijke, branderige tong (of tintelingen op de tong) wijzen op een vitamine B12-tekort.

Prognose: landkaarttong genezen?

Een landkaarttong kan jaren blijven bestaan, met perioden waarin het minder wordt en perioden waarin het erger wordt. Met een landkaarttong kun je een normaal leven leiden. Het uiterlijk van de tong en het milde ongemak wat je mogelijk ervaart, zijn vaak de grootste zorgen die iemand kan hebben. Veelal blijft een landkaarttong gedurende je hele leven aanwezig, ofschoon er periodes kunnen zijn waarbij de afwijking niet zichtbaar is.

Complicaties

Een landkaarttong wijst niet op een ernstige onderliggende aandoening, dus je hoeft je er geen zorgen over te maken. Sommige mensen met een landkaarttong kunnen angstig en bezorgd zijn vanwege het ongewone uiterlijk van hun tong, maar deze aandoening is niet ernstig. Het is ook niet besmettelijk, dus je kunt het niet aan iemand doorgeven door te zoenen of voedsel te delen.

Preventie

De oorzaak van een landkaarttong is anno 2024 onbekend en er is – voor zover bekend – geen manier om de aandoening te voorkomen.

Lees verder

• Mond-tong aandoeningen: aften/zweertjes/ontsteking en pijn
• Tintelende tong: oorzaken en symptomen van prikkende tong
• Kloofjestong: symptomen kloofjes in tong of groeven in tong
• Gele, rode, zwarte en witte tong: oorzaken en symptomen
• Mondbranden of brandende mond syndroom: symptomen en oorzaak