Aardbeientong: symptomen en oorzaken van een frambozentong

Aardbeientong (ook wel: 'aardbeitong') is een symptoom en geen op zichzelf staande ziekte. De term wordt gebruikt om een gezwollen en hobbelige tong te beschrijven die er meestal felrood uitziet. Door de kleur en de geprononceerde smaakpapillen op het oppervlak kan het lijken op een aardbei of framboos, vandaar de benamingen aardbeientong en frambozentong. Een aardbeitong komt voor bij streptokokkeninfecties, zoals roodvonk (een kinderziekte met koorts, keelpijn en een rode, ruwe huiduitslag), maar ook bij het Kawasaki syndroom (hierbij ontstaan ontstekingen in de bloedvaten en het komt vooral voor bij kinderen onder de 5 jaar).

• Wat is een aardbeientong?
• Synoniemen
• Symptomen van een aardbeientong
• Oorzaken van een frambozentong
• Voedselallergie
• Symptomen van een allergie
• Oorzaken van een voedselallergie
• Behandeling van een voedselallergie
• Roodvonk (vooral bij kinderen)
• Symptomen van roodvonk
• Oorzaken van roodvonk
• Behandeling van roodvonk
• Toxisch shock syndroom (TSS)
• Vitamine B12-tekort
• Ziekte van Kawasaki
• Mazelen
• Oorzaak van mazelen
• Symptomen van mazelen
• Behandeling van mazelen
• Arts raadplegen
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose

Wat is een aardbeientong?

De term aardbeientong of frambozentong wordt gebruikt voor een felrode tong met geprononceerde papillen die er letterlijk uitziet als een aardbei of een framboos: regelmatig bespikkeld met rode puntjes. Wanneer je een aardbeientong hebt, ziet je tong er hobbeliger uit dan normaal. Ook heeft je tong dan een opvallende felrode kleur. Aardbeientong kan een symptoom zijn van een streptokokkeninfectie of een voedsel- of medicijnallergie. De behandeling van aardbeientong hangt af van de onderliggende oorzaak.

Synoniemen

Een aardbeientong staat ook bekend onder andere benamingen als frambozentong of strawberry tongue.

Symptomen van een aardbeientong

Aardbeientong of frambozentong duidt op een tong die rood en hobbelig is, waardoor het lijkt op een aardbei of framboos. Een aardbeientong kan er als volgt uitzien:

• felrood of rood met witte vlekken
• gezwollen tong
• bedekt met hobbels / geprononceerde smaakpapillen
• geïrriteerde of pijnlijke tong

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak, kun je ook andere symptomen ervaren.

Oorzaken van een frambozentong

Een aardbeien- of frambozentong kan de volgende oorzaken hebben:

• voedselallergie
• roodvonk
• toxisch shock syndroom (TSS)
• vitamine B12-tekort
• ziekte van Kawasaki

Bij mazelen ontstaat geen aardbeientong, maar kunnen er zogeheten ‘koplik-vlekken' verschijnen. Dit zijn kleine witte puntjes omgeven door een rode hof op het wangslijmvlies.

Voedselallergie

Allergische reacties veroorzaken ontstekingen en daarom kan de tong in geval van een allergische reactie vergroot en hobbelig lijken. Een aardbeientong kan onder meer komen door een allergische reactie op bepaalde voedingsmiddelen (vooral groenten en fruit) of medicijnen.

Symptomen van een allergie

Bij een voedselallergie kan zelfs een kleine hoeveelheid voedsel voldoende zijn om symptomen te veroorzaken. De symptomen kunnen heel verschillend zijn en verschillende organen aantasten:

• Reacties in de mond en keel en op de huid komen het meeste voor. Dit veroorzaakt jeuk en zwelling of uitslag met roodheid en rode spikkels op de tong. Of een rode tong en zwelling in de mond.
• Maag-darmklachten: misselijkheid, braken of diarree zijn typische klachten. De symptomen treden meestal binnen een half uur na het eten op, uiterlijk een paar uur daarna.
• Ademhalingsproblemen: verschijnselen zijn onder meer hoesten, heesheid of piepende ademhaling.
• Voedsel kan ook sterkere anafylactische reacties veroorzaken. Dit kan leiden tot bloeddrukdaling en bewustzijnsverlies. Het gezicht en de luchtwegen kunnen ook opzwellen, wat kan leiden tot kortademigheid.

De symptomen kunnen variëren, afhankelijk van de trigger. Zo leiden groenten en fruit vaak tot lichtere symptomen zoals huiduitslag, terwijl noten of schaal- en schelpdieren eerder ernstige symptomen veroorzaken.

De symptomen van een voedselallergie kunnen gemakkelijk worden verward met een voedingsintolerantie of een andere aandoening. Sommige voedingsmiddelen bevatten bijvoorbeeld additieven en smaakstoffen zoals glutamaat (een smaakversterker die een smaak aan voedingsmiddelen geeft die umami wordt genoemd) die allergie-achtige symptomen kunnen veroorzaken. Soortgelijke spijsverteringsproblemen kunnen optreden bij gastro-intestinale infecties of prikkelbare darmsyndroom (PDS) Een nauwkeurige verheldering van de klachten is derhalve van belang.

Oorzaken van een voedselallergie

Bij een voedselallergie reageert het immuunsysteem op feitelijk onschadelijke eiwitten in het voedsel alsof het vreemde lichamen zijn. Sommige mensen hebben vanwege familiale redenen een verhoogde aanleg tot allergieën. Een voedselallergie kan ook worden geassocieerd met een kruisallergie voor pollen. Dit betekent dat mensen met een pollenallergie ook allergisch zijn voor bepaalde voedingsmiddelen. De reden hiervoor is dat de eiwitten erg lijken op die van pollen. Berkenpollen zijn meestal de trigger. Je kunt bijvoorbeeld een kruisallergie hebben voor appels, selderij, noten of wortels.

Dat gezegd hebbende, het is anno 2024 onduidelijk waarom ineens voedselallergie optreedt, terwijl je tot dan toe altijd alles hebt kunnen eten. Het is ook niet duidelijk waarom de één wel een allergie krijgt en de ander niet. Typische triggers zijn:

• noten: vooral pinda's, walnoten en hazelnoten
• kippenei, koemelk, soja, tarwe
• steenfruit, selderij, wortelen
• vis, zeevruchten, vlees

Bij kinderen komen allergieën voor noten, koemelk, soja, tarwe en kippeneieren het meest voor. Volwassenen zijn meestal allergisch voor noten, soja, selderij of zeevruchten. De meeste mensen reageren op 1 tot 3 verschillende voedingsmiddelen.

Behandeling van een voedselallergie

De belangrijkste behandeling is het vermijden van het allergeen. Medicijnen worden meestal alleen voor korte periodes gebruikt bij ernstige klachten. Een anafylactische reactie moet zo snel mogelijk behandeld worden met een adrenaline-injectie.

Roodvonk (vooral bij kinderen)

Roodvonk is een bacteriële infectie die vooral kinderen infecteert. Roodvonk wordt veroorzaakt door een bacterie, de streptokok. Het komt meestal voor met typische uitslag, koorts en keelpijn.

Symptomen van roodvonk

Symptomen treden meestal één tot drie dagen na infectie op. De volgende symptomen kunnen optreden bij roodvonk:

• keelpijn
• koorts en koude rillingen
• pijn bij het slikken
• uitslag
• braken
• uitputting
• gezwollen amandelen
• gezwollen lymfeklieren
• vaak buikpijn bij kleinere kinderen
• de dieprode tong, ook wel 'frambozentong' genoemd, is kenmerkend voor roodvonk

Vanaf de tweede dag ontwikkelt zich meestal een uitslag op het lichaam van veel kleine, eerste roze en vervolgens rode vlekken. Het gaat om vlekjes die eruit zien als rood kippenvel en aanvoelen als schuurpapier. Het kan zich binnen een paar dagen van het midden van het lichaam naar de nek naar de handen en voeten verspreiden. De driehoek mond-kin, de handpalmen en de voetzolen worden meestal weggelaten. De uitslag is vaak bijzonder duidelijk zichtbaar in de nek, borst, onder de oksels, bij de ellebogen, de liezen en aan de binnenkant van de dijbenen. Na een aantal dagen begint de huid te schilferen, vooral op de handpalmen en vingertoppen, evenals op de voetzolen en tenen.

Soms zijn de symptomen minder uitgesproken en heeft het kind alleen last van een lichte keelpijn, matige koorts en milde uitslag. Maar roodvink kan ook leiden tot tot flinke keelpijn, hoge koorts en ernstige uitslag.

Oorzaken van roodvonk

Roodvonk wordt veroorzaakt door bacteriën. De trigger is een bepaalde groep streptokokken, genaamd 'Streptococcus pyogenes', ook wel bekend als 'A streptococcus'. Meestal leidt infectie met deze bacteriën alleen tot etterende ontsteking van de keel en amandelen. De bacterie maakt gifstoffen (toxinen) aan en de uitslag is een reactie op deze gifstoffen. De infectie wordt meestal veroorzaakt door een druppelinfectie, bijvoorbeeld door hoesten, speeksel of niezen.

Behandeling van roodvonk

Roodvonk gaat vaak vanzelf over en als kinderen niet erg ziek zijn hoeven ze niet behandeld te worden met antibiotica. Roodvonk wordt in ernstige gevallen wel behandeld met antibiotica. Roodvonk wordt meestal bestreden met antibiotica van het penicillinetype zoals feneticilline of amoxicilline. Er zijn andere antibiotica beschikbaar voor intoleranties of allergieën voor penicilline.

Bovendien kunnen symptomen zoals keelpijn en koorts worden verlicht door pijnstillende en koortswerende middelen zoals paracetamol.

Toxisch shock syndroom (TSS)

Toxisch shock syndroom is een infectieziekte waarbij giftige stoffen van bacteriën op het lichaam inwerken. De verantwoordelijke bacterie kan stafylokok of streptokokken zijn. De bacteriën komen vaak via tampons in het lichaam, maar kunnen ook op andere manieren het lichaam binnendringen, bijvoorbeeld via penetratiewonden. Tekenen van de ziekte zijn koorts, shock-symptomen (bloeddrukdaling, duizeligheid, bleekheid), huiduitslag vergelijkbaar met zonnebrand, pijn in het lichaam of diarree en braken. Het klinische beeld van TSS is levensbedreigend, maar komt slechts zeer zelden voor. De getroffenen moeten intensief worden behandeld met antibiotica, andere medicijnen en infusen.

Vitamine B12-tekort

Een vitamine B12-tekort wordt vaak pas na jaren merkbaar doordat het lichaam grote hoeveelheden vitamine B12 opslaat. Een van de eerste symptomen is bloedarmoede. Bovendien kan een vitamine B12-tekort haaruitval, slecht geheugen, depressieve stemming en andere symptomen veroorzaken.

Het lichaam heeft vitamine B12 nodig voor verschillende processen, bijvoorbeeld voor zenuwfunctie, celdeling en bloedvorming. Symptomen van vitamine B12-tekort beïnvloeden daarom zowel de ogen als het haar, de zenuwen en spieren. Bloedarmoede is een van de eerste symptomen van vitamine B12-tekort. Een ontstoken of dikke tong kan zich ook voordoen bij een tekort aan vitamine B12.

Ziekte van Kawasaki

De ziekte van Kawasaki, ook bekend als mucocutaan lymfekliersyndroom (MCLS), is een acute ontstekingsziekte die gepaard gaat met hoge koorts en een ontsteking van de middelgrote bloedvaten door het gehele lichaam. De oorzaak van de ziekte is anno 2024 niet bekend, maar zowel infectieuze als auto-immunologische oorzaken zijn mogelijk. Naar een hoge en moeilijk te controleren koorts, zwellen de lymfeklieren in de hals op, ontstaat er huiduitslag en rode verkleuring van de slijmvliezen.

Mazelen

De medische benaming van mazelen is morbilli. Bij mazelen ontstaat geen aardbeientong, maar kunnen er zogeheten ‘koplik-vlekken' verschijnen. Dit zijn rode vlekjes met een witte stip op de binnenkant van de wangen.

Oorzaak van mazelen

Mazelen is een vlekjesziekte die wordt veroorzaakt door een zeer besmettelijk virus en kan voorkomen bij kinderen onder de 15 jaar. Ook volwassenen kunnen er evenwel door getroffen worden. Mazelen is een besmettelijke ziekte. Je krijgt de ziekte van iemand die besmet is met het mazelenvirus. Besmetting vindt plaats via kleine druppeltjes die met hoesten en niezen worden verspreid. Dit wordt 'druppelinfectie' genoemd.

In 1976 werd mazelenvaccinatie opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Vaccinatie heeft tot een forse vermindering van het aantal gevallen geleid. Toch kunnen geïsoleerde uitbraken zich blijven voordoen onder bevolkingsgroepen die zich niet laten vaccineren. Het vaccin biedt aan meer dan 95% van de ingeënte personen bescherming.

Symptomen van mazelen

Het begint vaak met verkoudheid, hoesten, pijnlijke, rode, waterige ogen en (hoge) koorts. Op de binnenkant van de wangen ontstaan vaak witte vlekjes met een rode stip, zogeheten Koplik-vlekken. Na een paar dagen ontstaan er rode, niet-jeukende vlekken op het gezicht, in de nek en de hals. Na ongeveer een week begint de uitslag allengs weg te trekken.

Er is een kleine kans dat een kind met mazelen complicaties ontwikkelt als gevolg van de mazelen. Bij sommige kinderen verloopt mazelen echter vrij ernstig. Bij 5 tot 10% van de mazelenpatiënten treedt een oorontsteking op waarbij soms blijvende doofheid kan optreden. Bij 1 tot 5% van de patiënten ontwikkelt zich een (mogelijk) ernstige, levensbedreigende longontsteking. Een andere zeldzame bijwerking is een 'hersenontsteking'. Deze treedt op in 0,1% van de gevallen. Dit kan leiden tot blijvende hersenschade. Complicaties komen vooral voor bij kinderen onder de vijf jaar of bij volwassenen die niet zijn ingeënt tegen mazelen.

Behandeling van mazelen

Tegen mazelen is geen behandeling aanwezig. Als je mazelen hebt, moet je lichaam het virus zelf bestrijden en opruimen. Wel kunnen koorts en pijn verlicht worden. Zonder complicaties verdwijnen de klachten meestal binnen een week.

Bij een ontsteking met bacteriën, bijvoorbeeld oorontsteking of longontsteking, dient er onmiddellijk behandeld te worden. Antibiotica kan voorgeschreven worden in geval van een bijkomende bacteriële infectie. Het is belangrijk dat je kind voldoende rust krijgt. Laat hem voldoende (water) drinken om uitdroging te voorkomen.

Arts raadplegen

Een arts zal de oorzaak van de aardbeitong kunnen vaststellen. Als je aardbeitong ontwikkelt, is het verstandig om een arts te raadplegen. Een arts kan de onderliggende aandoening diagnosticeren. Sommige aandoeningen die een aardbeitong veroorzaken, zijn in het begin niet altijd ernstig. Zo kan een aardbeitong veroorzaakt door een vitamine B12-tekort redelijk eenvoudig worden aangepakt. Andere aandoeningen die een aardbeitong veroorzaken, kunnen ernstiger zijn. TSS en bepaalde allergieën kunnen levensbedreigend zijn.

Complicaties

Wanneer je een gezwollen tong hebt, kan het moeilijker voor je zijn om te eten. Het kan ook de kans vergroten dat je op je tong bijt. Als de aandoeningen die een aardbeien- of frambozentong veroorzaken onbehandeld blijven, kunnen er complicaties optreden. Ziekte van Kawasaki kan onbehandeld leiden tot een coronair aneurysma, en andere problemen met het hart.

Er kunnen complicaties optreden bij roodvonk, die worden veroorzaakt door de bacterie. Het gaat hierbij om bloedvergiftiging, longontsteking, hersenvliesontsteking, nierfunctiestoornissen en acuut reuma.

Bij mazelen komen ook geregeld complicaties voor. In 5 tot 10% van de gevallen treedt een middenoorontsteking op. Door mazelen kan je ook een ernstige hersenontsteking krijgen.

Onbehandeld toxisch shock syndroom zorgt ervoor dat het hele lichaam in shock raakt. Dit kan vitale orgaanschade veroorzaken en kan dodelijk zijn.

Onbehandeld kan anafylactische shock dodelijk zijn. Dit komt meestal door problemen met de bloedsomloop en ademhaling.

Onderzoek en diagnose

Als je een aardbeitong hebt, zal een arts vragen stellen over je klachten. De arts zal ook informeren over eventuele andere symptomen. Dit helpt de arts om de onderliggende oorzaak te achterhalen. Daarna volgt lichamelijk onderzoek. Soms is vervolgonderzoek nodig.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Glossitis (ontstoken tong): symptomen, oorzaak & behandeling
• Tongaandoeningen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Rode tong: symptomen, oorzaken en behandeling rode tong
• Gele, rode, zwarte en witte tong: oorzaken en symptomen