Mondflora: gezonde mondflora en symptomen verstoorde flora

Er leven meer dan 800 verschillende bacteriën in je mond. Deze zogenaamde biofilm (een laag micro-organismen omgeven door zelfgeproduceerd slijm vastgehecht aan een oppervlak) is belangrijk voor de gezondheid van je gebit en beschermt tegen ziekten en infecties. Als de samenstelling van je mondflora uit balans is, dat wil zeggen als pathogene ziektekiemen de overhand krijgen, kan dit leiden tot tandbederf, tandvleesontsteking of zelfs parodontitis. Het duidelijkste teken is bloedend tandvlees en ontsteking van het tandvlees (gingivitis). Een slechte adem kan ook een teken zijn van een onevenwichtige mondflora, evenals een aanhoudende vieze smaak in de mond. Sommige bacteriën veroorzaken niet alleen ontstekingen, ze geven ook zwavelverbindingen af. Dit is hoe de onaangename of vieze geur wordt tot stand komt.

• Een mond vol bacteriën
• Wat is mondflora?
• Een gezonde mondflora
• Delicaat evenwicht
• Mondflora onderzoeken
• Soorten bacteriën in de mond
• Soorten bacteriën
• Balans
• Mondflora ontwikkelt zich
• Goede bacteriën in de mond
• Gevaarlijke bacteriën in de mond
• Bestrijden van bacteriën in de mond
• Symptomen van een verstoorde flora
• Middelen tegen bacteriën in de mond
• Yoghurt of kefir
• Chlorofyl
• Salie, tijm en citroen
• Tea tree olie
• Zuiveringszout
• Zwarte en groene thee
• Oil pulling
• Goudsbloem of calendula
• Kamille
• Mondspoelingen
• Mondflora herstellen of verbeteren
• Probiotica
• Xylitol
• Waterstofperoxide

Een mond vol bacteriën

Zelfs als je er niets van ziet of voelt: de mondholte zit vol leven en activiteit. Miljoenen micro-organismen krioelen in de mond. Bacteriën koloniseren niet alleen de tanden, maar ook de tong. Men schat dat ongeveer tweederde van alle orale bacteriën het achterste gedeelte van de tong koloniseren. Daar zijn bacteriën en voedselresten (tongbeslag) aanwezig. Sommige mensen hebben veel bacteriën op hun tong als ze de tongplak niet regelmatig verwijderen. Het resultaat is een slechte adem. Bacteriën komen ook voor op de tanden, het mondslijmvlies, tussen de tanden, de pockets, in het tandvlees en soms zelfs in de wortelkanaal van de tanden. Een met bacteriën geïnfecteerde en ontstoken tandwortel veroorzaakt hevige kiespijn en veel mensen hebben er al kennis mee gemaakt. De grootste veroorzaker van tandbederf, de bacterie Streptococcus mutans, vormt kleverige afzettingen in de mond, biofilm of plaque genoemd. Een paradijs voor deze bacteriën in de mondholte zijn verborgen plekken die moeilijk bereikbaar zijn met een tandenborstel. Daar hopen zich voedselresten op, die de cariësbacteriën metaboliseren. Hierdoor ontstaan ​​agressieve zuren die het tandglazuur aantasten en na verloop van tijd tandbederf veroorzaken.

Wat is mondflora?

De mondflora is het geheel van micro-organismen die in de mondholte leven. Het verschilt van persoon tot persoon: elk individu heeft een heel speciale samenstelling van bacteriën in de mond. De mondflora bestaat voornamelijk uit honderden verschillende soorten bacteriën. Sommige soorten zijn zelfs alleen in de mondflora te vinden, dus ook niet in de darm – het orgaan waarin talloze micro-organismen de darmflora vormen. Naast bacteriën komen schimmels (vooral de gist Candida albicans), virussen en andere micro-organismen, bijvoorbeeld kleine eencellige organismen, in de mond voor.

Microben van alle soorten voelen zich senang in de mond omdat het daar warm en vochtig is en ze voldoende voedsel kunnen vinden. Bacteriën in de mond zijn overdraagbaar. Bij het zoenen migreren bijvoorbeeld miljoenen micro-organismen van de ene mond naar de andere. Gewoonlijk houden nuttige en schadelijke microben elkaar op afstand. Door bepaalde invloeden kan de mondflora echter uit balans raken. Dan vermenigvuldigen 'slechte' bacteriën zich intenser waardoor ze de overhand krijgen.

Een gezonde mondflora

Delicaat evenwicht

Een gezonde mondflora heeft een belangrijke beschermende functie. De micro-organismen in de mond houden schadelijke omgevingsinvloeden buiten, weren gevaarlijke ziektekiemen ​​en helpen met het verteren van voedsel. Een goede mondflora zorgt ervoor dat tanden en tandvlees gezond blijven. Sommige factoren kunnen het delicate evenwicht van micro-organismen in de mond echter verstoren, zoals:

• slechte mondhygiëne
• verkeerde, zeer suikerrijke voeding
• spanning en (chronische) stress
• roken
• fors alcoholgebruik
• slechte conditie van de tanden
• leeftijd
• verzwakt immuunsysteem
• medicijngebruik, zoals antibiotica
• ziekten zoals diabetes of kanker

Dan verschuift de balans ten gunste van enkele ziekteverwekkers die de mondgezondheid in gevaar brengen. Er bestaat een risico op een slechte adem, tandbederf, tandvleesontsteking (gingivitis) of parodontitis, een ontsteking van de steunweefsels van de gebitselementen.

Mondflora onderzoeken

Een tandarts kan het aantal en de samenstelling van bacteriën in de mond testen om te zien hoe het met je mondflora is gesteld. Hij bepaalt welke bacteriën zich in de mondholte en het speeksel nestelen door middel van een wattenstaafje die in je mond wordt gedaan en deze vervolgens naar een lab te sturen. In het laboratorium worden de microben vermenigvuldigd en nauwkeurig geanalyseerd onder de microscoop.

Een speekseltest geeft ook informatie over de gist Candida albicans, een gist die van nature in en op het lichaam voorkomt en daar onder normale omstandigheden geen problemen veroorzaakt. Bij een verstoring van het evenwicht van de mondflora, kan er een infectie met candida optreden.

Sommige bijzonder agressieve bacteriën worden in verband gebracht met de ontwikkeling van parodontitis. Een bacterietest laat zien welke ziektekiemen precies verantwoordelijk zijn voor beschadiging van de tandondersteunende structuren. Microbiologen analyseren het erfelijk materiaal (het DNA) van de ziektekiemen in het laboratorium en identificeren de ziekteverwekker(s).

Soorten bacteriën in de mond

Het aantal bacteriën in de mond is immens. Onderzoekers schatten dat miljarden bacteriën en ongeveer 800 verschillende soorten in de mondholte kunnen worden aangetroffen; een drukte van jewelste. Zelfs anno 2020 ontdekken onderzoekers nog steeds onbekende subtypes van bacteriën. Deze micro-organismen kunnen grofweg worden onderverdeeld in 'goed' en 'slecht', dat laatste wil zeggen 'ziekteverwekkende'.

Soorten bacteriën

Sommige bacteriën hebben zuurstof nodig voor hun stofwisselingsprocessen (aëroob), terwijl andere het gas uit de lucht kunnen missen (anaëroob). Hun 'voedsel' is bijvoorbeeld proteïne en suiker uit voedselresten. Sommige microben zijn permanente bewoners van de mond, terwijl anderen slechts tijdelijk in de mondholte aanwezig zijn.

Balans

Er is meestal een balans tussen de micro-organismen in de mondflora omdat ze elkaar in evenwicht houden. Als de mondflora echter verstoord is, vermenigvuldigen gevaarlijke ziekteverwekkers zich, loopt hun aantal uit de hand en veroorzaken ze problemen in de mond, het tandvlees en de tanden.

Mondflora ontwikkelt zich

De mondflora moet zich in de loop van de tijd ontwikkelen. Een kind in de baarmoeder heeft nog geen bacteriën in zijn mond. Maar micro-organismen beginnen de mondholte onmiddellijk na de geboorte te koloniseren. Meestal zijn de eerste bacteriën in de mond streptokokken. Verschillende andere soorten bacteriën verschijnen later als onderdeel van de mondflora, zoals stafylokokken of pneumokokken.

De samenstelling van de mondflora wordt mettertijd steeds complexer, vooral wanneer de eerste tanden doorbreken. Tijdens de puberteit verandert de mondflora weer significant door de hormonale veranderingen (vergelijkbaar met die tijdens de zwangerschap). Het tandvlees krijgt meer bloed en is zachter. Onder deze omstandigheden kunnen bacteriën zich gemakkelijker in het tandvlees nestelen en bijvoorbeeld gingivitis veroorzaken.

Goede bacteriën in de mond

De meeste bacteriën in de mond worden als onschadelijk beschouwd en beschadigen de tanden of het tandvlees niet. Sommige 'goede' bacteriën in de mond hebben ook een beschermende functie. Ze fungeren als een beschermende kracht en bevorderen zelfs de mond- en tandgezondheid.

Een voorbeeld is de gunstige bacterie Streptococcus salivarius, een grampositieve, facultatief anaerobe bacterie. Deze bacterie heeft ontstekingsremmende eigenschappen en verdringt ziektekiemen. De bacterie is een van de eersten die zich in de mondholte nestelt. De bacterie Streptococcus sanguinis, een gram-positieve, facultatief anaerobe bacterie, bestrijdt ook ziektekiemen en voorkomt tandbederf. Het koloniseert de mondholte wanneer tanden beginnen te groeien.

Gevaarlijke bacteriën in de mond

Naast de 'goede' microben zijn er ook gevaarlijke bacteriën in de mond die tandbederf (cariogene micro-organismen) of tandvleesaandoeningen bevorderen:

• Streptococcus mutans: deze bacterie speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling bij de ontwikkeling van tandbederf. Ouders geven deze bacteriën door aan hun kinderen wanneer ze bijvoorbeeld de fopspeen kussen of likken en deze vervolgens in de mond van het kind stoppen. Cariësbacteriën metaboliseren de suiker uit voedsel en produceren zuren, vooral melkzuur. Dit tast het tandglazuur aan en creëert gaatjes in de tanden. Streptococcus mutans voelt zich het prettigst in tandplaque.
  Streptococcus mutans / Bron: Y tambe, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• Streptococcus mitis maakt deel uit van de normale mondflora, maar wordt onder bepaalde omstandigheden (bijvoorbeeld verhoogde suikerconsumptie) in verband gebracht met de ontwikkeling van tandbederf.
• Melkzuurbacteriën (lactobacillen) en fusobacteriën bevorderen tandbederf. Het enzym glucansucrase ontstaat uit de melkzuurbacterie Lactobacillus reuteri en bacteriën gebruiken het enzym om suiker uit eten om te zetten in lange, plakkerige suikerketens. Met behulp van dit plakmiddel hechten ze zich op tandglazuur.
• Actinomyceten zijn ultra-kleine parasitaire bacteriën die worden geassocieerd met tandvleesontstekingen, cystische fibrose en antimicrobiële resistentie.
• Veillonella parvula is een normaal onderdeel van de mondflora, maar kan onder bepaalde omstandigheden, zoals een verzwakt immuunsysteem, ziekten zoals parodontitis en cariës, evenals met verschillende systemische infecties, veroorzaken.
• De bacterie actinobacillus actinomycetemcomitans is bijzonder gevaarlijk en verantwoordelijk voor een ernstige vorm van tandvleesontsteking. (parodontitis). De kiemen Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia, Tannerella forsythia en Treponema denticola spelen ook een belangrijke rol bij parodontitis. In de loop van parodontitis verandert de samenstelling van de mondflora: er kunnen atypische vertegenwoordigers verschijnen, bijvoorbeeld Escherichia coli-bacteriën in de mond, die parodontitis verder verergeren. Ze leven echter meestal het liefst in de darmen.

Rottende afbraakproducten van bacteriën veroorzaken een slechte adem.

Bestrijden van bacteriën in de mond

Als de mondflora uit balans is, krijgen gevaarlijke ziektekiemen de overhand. Je moet deze 'slechte' bacteriën in de mond verminderen om tandbederf, slechte adem, ontsteking van het tandvlees of parodontitis te voorkomen. De meeste bacteriën in de mondholte leven vooral op het achterste gedeelte van de tong; aldaar zijn bacteriën en voedselresten (tongbeslag) aanwezig. Ze kunnen worden verminderd door regelmatig de tong te borstelen. Geschikte gereedschappen hiervoor zijn een tongschraper of een tongborstel. Het wordt aanbevolen om het eenmaal per dag te gebruiken. Als alternatief kan een schone lepel zonder scherpe randen helpen bij het schrapen van de tong. Bij alle apparaten is het belangrijk dat ze nooit te ver terug in de keel komen, anders ontstaat er een kokhalsreflex. Professionele tongreiniging bij de tandarts vermindert ook bacteriën in de mond. Hij gebruikt speciale tongzuigers of een ultrasoon apparaat om de tongaanslag te verwijderen.

Bacteriën leven niet alleen op de tong, maar ook op het mondslijmvlies, de tanden, het tandvlees, op de tandhalzen of in de diepe pockets. Je kunt gevaarlijke bacteriën elimineren door een goede mond- en tandhygiëne en andere maatregelen:

• Poets je tanden minstens twee keer per dag twee minuten of langer en doe dit grondig. Combineer een keer per dag je tanden poetsen met flosdraad en tandenstokers. Deze hulpmiddelen kunnen worden gebruikt om bacteriën te bestrijden die zich op de tandvleesrand en in de ruimtes tussen de tanden bevinden.
• Gebruik desinfecterende mondspoelingen. Producten met fluoriden (tinfluoride, aminefluoride) hebben een antibacteriële en ontstekingsremmende werking; ze verminderen het aantal ziektekiemen in de mond, maar zijn geen vervanging voor het tandenpoetsen. Als enige remedie voor problemen met tandvlees en tanden kan een mondwater niets betekenen. Het moet altijd in combinatie met goed poetsen.
• Een professionele gebitsreiniging bij de tandarts of mondhygiënist pakt ook hardnekkige bacteriële plaque aan die zich op moeilijk bereikbare plaatsen bevindt, zoals de achterste kiezen, tandhalzen of pockets. Er zijn veel bacteriën die het tandglazuur aantasten en ontstekingen in het tandvlees veroorzaken. Een professionele gebitsreiniging is een geweldige manier om een ​​gezonde mondflora te herstellen. Afhankelijk van de tandheelkundige situatie is een professionele gebitsreiniging twee keer per jaar aan te raden en vaker bij ziekte.
• Laat een tandarts schade aan je gebit behandelen zoals gaatjes, defecte vullingen of open wortelkanalen. Anders verzamelen zich daar voedselresten, die op hun beurt weer een ideale voedingsbodem zijn voor bacteriën. Hetzelfde geldt voor ontsteking van het tandvlees (gingivitis) en parodontitis.
• Voeding: als je vaak suikerhoudend voedsel eet, zullen de ziektekiemen de beste omstandigheden vinden om zich te vermenigvuldigen. Dit geldt voor alle bacteriën die zich vermenigvuldigen uit suiker uit voedselresten. Verlaag dus je suikerconsumptie of stap over op producten met suikervervangers.
• Het is het beste om niet te roken of te veel alcohol te consumeren. Dergelijke stimulerende middelen verzwakken het immuunsysteem in de mond.
• Stress verzwakt de afweer van het lichaam, inclusief de afweer in de mond. Hierdoor verandert de samenstelling van de bacteriën en de mondflora. Het risico op parodontitis neemt toe. Dus probeer de stress in het dagelijks leven en op het werk in de hand te houden. Ontspanningsoefeningen kunnen daarbij helpen.
• Stofwisselingsziekten zoals diabetes hebben ook invloed op de mondgezondheid. Laat dergelijke ziekten adequaat behandelen.

Symptomen van een verstoorde flora

Symptomen dat de mondflora uit balans is, zijn bijvoorbeeld ontstekingen van het mondslijmvlies, tandvlees en tanden. Symptomen kunnen zijn:

• Slechte adem: er is aanslag op de tong waarin bacteriën zich vermenigvuldigen, een onaangename slechte adem en een vieze smaak in de mond is het resultaat.
• Afteuze mondzweren zijn pijnlijke verwondingen aan het slijmvlies van de mond. Afte kan ook op de tong verschijnen.
• Abcessen in de mond, etterende ontsteking.
• Soms zorgen schimmels en bacteriën in de mond ervoor dat je tong branderig aanvoelt als de micro-organismen uit balans zijn.
• Schimmelinfectie van het mondslijmvlies wanneer de gist Candida albicans zich vermenigvuldigt.
• Herpesinfecties veroorzaakt door herpesvirussen.
• Cariës, wanneer cariësbacteriën zich snel vermenigvuldigen; ze tasten het tandglazuur aan en gaatjes veroorzaken; dan veroorzaken de bacteriën in de mond symptomen zoals kiespijn.
• Wortelpuntontsteking, een ontsteking in de wortelpunt van een tand of kies.
• Ontsteking van het tandvlees (gingivitis): het tandvlees is rood, ontstoken en pijnlijk.
• Parodontitis: schadelijke bacteriën dringen diep door in de structuren die de tanden verankeren en veroorzaken daar ontstekingen. Symptomen zijn terugtrekkend tandvlees, pijnlijke blootliggende tandhalzen en, in het ergste geval, tandverlies.

Middelen tegen bacteriën in de mond

Huismiddeltjes kunnen het aantal ziektekiemen in de mond verminderen.

Yoghurt of kefir

Bacteriën in de mond kun je natuurlijk behandelen met yoghurt of kefir die melkzuurbacteriën bevatten; deze melkzuurproducten vallen bacteriën aan die eiwitten afbreken en daardoor scheiden zwavelhoudende gassen als zwavelwaterstoffen en methylmercaptaan uitscheiden die stinken naar rotte eieren en je een slechte adem geven.

Chlorofyl

Het bladgroen of chlorofyl uit peterselie, pepermunt of tarwegrassap verdrijft bacteriën die een slechte adem veroorzaken.

Salie, tijm en citroen

Salie en tijm hebben ontstekingsremmende eigenschappen. Citroen is ook goed tegen bacteriën.

Tea tree olie

Tea tree olie heeft een antibacteriële werking; doe er een paar druppels van in een glas water en spoel je mond met de oplossing. Daarna uitspugen. Doe nooit onverdunde tea tree in je mond!

Zuiveringszout

Een oplossing met zout of zuiveringszout (baking soda) desinfecteert en bestrijdt schadelijke bacteriegroei op de tanden.

Zwarte en groene thee

Zwarte en groene thee bevatten polyfenolen, die een antibacteriële werking hebben en de groei van tandplakbacteriën vertragen. De actieve ingrediënten zouden helpen bij parodontitis en terugwijkend tandvlees.

Oil pulling

Het rond laten gaan van olie in de mond, bijvoorbeeld olijfolie of kokosolie, zou bacteriën in de mond elimineren. Doe een eetlepel olie in je mond, beweeg het heen en weer en laat het ook langs je tanden gaan. De olie bindt bacteriën en andere ziektekiemen. Spuug vervolgens de olie in keukenpapier en gooi het in de prullenbak.

Goudsbloem of calendula

Goudsbloem (calendula) heeft een kalmerende, ontstekingsremmende werking en bestrijdt bacteriën en schimmels in de mond. Maak thee van goudsbloem en spoel je mond met de oplossing.

Kamille

Het huismiddeltje kamille is ook goed tegen bacteriën in de mond. De ingrediënten werken kalmerend op het tandvlees en zijn ontstekingsremmend.

Mondspoelingen

Sterk desinfecterende mondspoelingen, die in de handel verkrijgbaar zijn, doden de ongewenste bederfelijke bacteriën. Mondspoelmiddelen met chloorhexidine voorkomen de vorming van tandplak, doch deze spoelmiddelen mag je over het algemeen slechts kort (meestal 1 tot 2 weken) gebruiken.

Mondflora herstellen of verbeteren

Je kunt zelf helpen de mondflora weer op te bouwen. Je mondflora is cruciaal voor de gezondheid van de mond, het tandvlees en de tanden. Dit betekent dat tandbederf, ontsteking van het tandvlees of parodontitis minder kans hebben. Alle middelen die bacteriën in de mond bestrijden, helpen ook bij het opbouwen van de mondflora. De volgende maatregelen zijn nuttig:

Probiotica

Orale flora-bevorderende preparaten met nuttige bacteriën zijn verkrijgbaar bij de drogist en online. Probiotica zijn verkrijgbaar als tabletten of zuigtabletten. Als je bijvoorbeeld antibiotica gebruikt, wordt de mondflora verstoord doordat de medicijnen niet alleen pathogene maar ook gezonde bacteriën elimineren. Probiotica kunnen dan de mondflora weer versterken.

Xylitol

Je kunt de mondflora ook herstellen als je de suikervervanger xylitol gebruikt in plaats van suiker. De stof heeft een cariësremmende werking doordat het plaquevorming vermindert en de groei van cariësbacteriën zoals Streptococcus mutans vertraagt. De bacteriën hebben geen voedsel en raken 'uitgehongerd'. Xylitol gaat tandbederf tegen.

Waterstofperoxide

Waterstofperoxide werkt ontsmettend en doodt veel soorten bacteriën die in de mondholte voorkomen en ontstekingen kunnen veroorzaken. Waterstofperoxide heeft een sterk antibacteriële werking, doodt ziektekiemen en je kunt je gezonde mondflora herstellen. Gebruik waterstofperoxide zolang je klachten hebt, doch niet langer dan 7 dagen achter elkaar.

Lees verder

• Zwarte haartong (zwarte tong): symptomen en behandeling
• Candida-infectie van de mond (spruw): symptomen en oorzaak
• Blaasjes op de tong: oorzaken van zweertjes en tongblaasjes
• Witte tong: oorzaken en behandeling van wit beslagen tong
• Huidflora: functie, soorten en herstellen van huidmicrobioom