Omgaan met zorgen

Velen zullen de volgende uitspraak kennen: “Een mens lijdt dikwijls ’t meest door het lijden dat hij vreest, doch dat nooit op komt dagen. Zo heeft hij meer te dragen dan God te dragen geeft”. Men kan zeggen: Veel dingen komen in de loop van het leven weer goed. Maar dat gaat dat niet altijd op. De zorgen kunnen ook groter worden. Maar misschien kan een mens ook ervaren ten aanzien van bepaalde problemen: er kwam toch weer een uitweg, een oplossing. Het kan in het leven mee- en tegenvallen. Zorgen horen bij het leven en zullen er altijd zijn. Hoe op een goede wijze omgaan met zorgen?

Het kan meevallen

Een bezoek waar iemand tegenop zag, verliep goed. Een sollicitatiegesprek viel mee. De verhuizing naar een tehuis was toch een goede keuze. Mensen vrezen leeuwen en beren, maar ze kwamen niet opdagen. Er wordt veel getobd over dingen die zouden kunnen gebeuren.

Iemand vreest voor negatieve beoordelingen en ontmoetingen. Gevoelens van minderwaardigheid, angst en onzekerheid kunnen hierbij een grote rol spelen. Wie vooraf gaat invullen wat er kan gebeuren, maakt het zichzelf moeilijk. Door deze houding kan de eigen voorspelling juist bevestigd worden. Door angst kan een situatie inderdaad uitlopen op hetgeen een mens had verwacht. Het is van belang om van tevoren niet te veel in te vullen en meer onbevangen op een situatie of ontmoeting in te gaan (zie onder). Als iemand zegt: “Het wordt niets”, dan wordt het dikwijls ook niets.

Het kan tegenvallen

Een positieve levensinstelling kan een mens helpen om minder bedrukt door het leven te gaan. Maar het is ook goed om realistisch te zijn. Het leven is eindig en velen moeten leven met een ziekte of een handicap. Onderzoeken wijzen uit dat de meeste mensen angst hebben voor de dood, ziekte en financiële zorgen. Dit zijn reële zorgen waar de mensheid altijd mee te maken heeft gehad.

Er is vrees voor werkloosheid of een ongeluk. Een huwelijk loopt op de klippen of een bedrijf gaat failliet. Er kan zelfs paniek ontstaan wanneer mensen voelen dat hun behoeften groter zijn dan hun mogelijkheden en middelen. Gevoelens van onbekwaamheid en hulpeloosheid kunnen tot een verlammende vrees leiden. Bezorgdheid en angst kunnen worden tot een fobie. Fobieën maken de zorgen groter dan ze in werkelijkheid zijn.

Door angst kan men bepaalde opdrachten en activiteiten uitstellen of zelf helemaal vermijden (vluchtgedrag, passiviteit). Ook hierdoor zullen de problemen alleen maar toenemen en op een bepaald moment ziet men geen uitweg meer. Langdurige
hevige bezorgdheid kan leiden tot depressiviteit of een burn-out. Vervelende dingen wil men liever vermijden uit zelfbehoud. Tot op zekere hoogte is dat te begrijpen, maar men kan nu eenmaal niet alle problemen en conflicten omzeilen. Een ieder staat voor de keus: het probleem aanpakken of de vlucht nemen.

Uitspraken over angst en bezorgdheid

Het gevaar is niet dat we vallen…maar dat we op de grond blijven liggen. Johannes Chrysostomos

Angst laat mensen het ergste geloven. Quintus Rufus (Alexander de Grote IV.)

De liefde laat geen ruimte voor angst; volmaakte liefde sluit angst uit, want angst veronderstelt straf. In iemand die angst kent, is de liefde geen werkelijkheid geworden. Wij hebben lief omdat God ons het eerst heeft liefgehad. I Johannes 4: 18 en 19.

Kijk naar de vogels in de lucht: ze zaaien niet en oogsten niet en vullen geen voorraadschuren, het is jullie hemelse Vader die ze voedt. Zijn jullie niet meer waard dan zij? Maak je dus geen zorgen voor de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen last (kwaad). De Bergrede van Jezus, Matteüs 7: 26 en 34.

Zegt het roodborstje tegen de mus: Ik zou zo graag eens weten waarom die mensen altijd rondrennen en zich zoveel zorgen maken. Zegt de mus tegen het roodborstje: Ik denk dat ze geen hemelse Vader hebben die voor hen zorgt, zoals jij en ik. Elizabeth Cheney

De last van bezorgdheid verminderen

Enkele eenvoudige stappen:

• Zoek rust en stilte en benoem het kernprobleem van de bezorgdheid.
• Maak een scheiding tussen de reële feiten en de irreële zorgen en angsten. Wat kan iemand zelf controleren, beheersen (eigen verantwoordelijkheid) en wat niet?
• Ga gericht aan het werk om ánders te reageren op situaties binnen de eigen verantwoordelijkheid. Het gedrag van anderen en bepaalde omstandigheden kan men veelal niet of moeilijk veranderen.
• Zoek een vertrouwenspersoon met wie gesproken kan worden over grote bezorgdheid en het verwezenlijken van gewenst nieuw eigen gedrag.
• Vlucht niet weg van problemen, maar pak ze aan. Bepaalde activiteiten kunnen weer nieuwe energie en eigenwaarde geven.
• Neem risico’s. Een mens die niets riskeert kan niet in vrijheid leven, maar is geketend door de angst en onzekerheid. Wanneer mensen iets proberen, nemen ze het risico te falen, maar dat moet dan maar.

Leven bij de dag

Er zijn twee dagen dat iemand te laat kan zijn: gisteren en morgen. Er zijn twee dagen in de week die vrij moeten zijn van zorgen: gisteren en morgen. Over gisteren kan geen invloed meer worden uitgeoefend. Die dag is voorbij en handelingen en gebeurtenissen kunnen niet meer ongedaan gemaakt worden worden. Over morgen heeft de mens ook geen directe invloed. Morgen bestaat nog niet. Er blijft maar één dag over: vandaag! Als mensen de last van gisteren en morgen op de dag van vandaag leggen, kan het hen teveel worden. De last van vandaag kan wellicht gedragen worden, maar niet daar bovenop de wroeging en pijn van gisteren en de zorgen over morgen. Leven bij de dag is het beste om voort te gaan, want elke dag heeft al genoeg aan zijn eigen zorgen.

Goede informatie en niet teveel invullen

Bezorgdheid en angst zijn in principe normale menselijke reacties. Ze wapenen ons tegen een bepaald gevaar. Wie een leeuw of een slang tegenkomt zal extra op zijn hoede zijn. Goede informatie en kennis van werkelijke gevaren kunnen bevrijdend en beschermend werken. Maar het kan gebeuren dat iemands verwachting niet overeenkomt met de waarheid en de werkelijkheid.

Iemand maakt zich zeer bezorgd voor een uitnodiging voor een gesprek met zijn baas. Waarover zal het gaan? Ontslag? Kritiek op het eigen functioneren? Zorgen en angsten nemen toe. Wat een verrassing als iemand dan een promotie krijgt en gewaardeerd wordt. Als de werkelijke feiten onder ogen worden gezien, zou een mens in deze situatie in een andere emotionele toestand hebben verkeerd.

Voortgejaagd?

In de moderne maatschappij voelen velen zich opgejaagd door de werkdruk en de hectiek. Het kan zijn dat men zich voortdurend overbelast en uitgeput voelt. In een dergelijk bestaan zullen dikwijls de zorgen alleen maar toenemen totdat het uiteindelijk tot een ondraaglijke last wordt. Er is geen voldoende rust meer tot overdenking en reflectie. Men wordt voortgejaagd door de klok en de gestelde doelen.

Uitgeput raken heeft vooral met twee oorzaken te maken: geen maat houden, over grenzen heengaan en/of extra energie wordt afgetapt door troebele bronnen als: perfectionisme, eerzucht, de behoefte aan alle verwachtingen te voldoen en bij anderen bemind te zijn. Waar het op aankomt is dat men een goede balans vindt tussen ontspanning (contemplatie, rust, reflectie, enz.) en werk- gerelateerde activiteiten. Kortom een gezonde spanning vinden tussen in- en uitademen. Tijd nemen voor bijvoorbeeld een museumbezoek of een goed boek (niet omdat het ‘moet’), dus voor dingen die een mens boeien, zal verlichtend kunnen werken en de zorglast mogelijk doen verminderen.

Een leven zonder zorgen bestaat niet, maar aan overmatige bezorgdheid kan worden gewerkt, zodat het bestaan meer leefbaar wordt en er ruimte komt voor ontspanning, relativering en vreugde.