Misofonie: Sterke en negatieve reactie op horen van geluiden

Misofonie, ook wel Selective Sound Sensitivity Syndrome genoemd, is een psychische-neurologische aandoening waarbij patiënten abnormaal sterke en negatieve reacties vertonen op bepaalde geluiden. Geluiden zoals het kauwen van kauwgom of geeuwen kunnen een ‘vecht of vlucht’-reactie uitlokken, wat leidt tot een reeks fysieke en emotionele reacties. Patiënten ervaren vaak gevoelens van angst, paniek en woede, wat hun levenskwaliteit aanzienlijk beïnvloedt. Hoewel veel patiënten zelf manieren vinden om met de aandoening om te gaan, zijn er ook medische behandelingen beschikbaar. De term "misofonie" werd voor het eerst geïntroduceerd in de medische literatuur in 2000.

• Epidemiologie van aandoening
• Oorzaken van misofonie
• Risicofactoren
• Soorten geluiden
• Mogelijke link met aandoeningen
• Symptomen: Irritatie door horen van bepaalde geluiden
• Emotionele reacties
• Fysieke reacties
• Diagnose en onderzoeken
• Geen definitie of diagnostische criteria
• Zelftest
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Contactgroep Vereniging voor Misofonie

Epidemiologie van aandoening

Misofonie treft naar schatting ongeveer 3% van de bevolking. De aandoening komt zowel bij mannen als vrouwen voor, ongeacht de leeftijd, hoewel de symptomen vaak beginnen in de late kindertijd of vroege tienerjaren. Vrouwen lijken iets vaker getroffen te worden dan mannen.

Oorzaken van misofonie

Anno september 2024 is de exacte oorzaak van misofonie nog steeds niet bekend. Sommige onderzoekers suggereren dat de reactie van patiënten te wijten is aan een onbewuste of autonome reactie van het zenuwstelsel. De fysieke symptomen die patiënten ervaren, samen met het feit dat bepaalde stoffen zoals cafeïne of alcohol de symptomen kunnen verergeren of verbeteren, wijzen op deze theorie. Genetische factoren kunnen ook een rol spelen, aangezien misofonie vaak binnen families voorkomt. Bij blootstelling aan specifieke geluiden ervaren patiënten een sterke vecht-of-vluchtreactie, die emoties zoals woede, walging, haat en angst oproept, samen met de drang om te ontsnappen aan de situatie.

Risicofactoren

Soorten geluiden

Bepaalde zachte tot harde geluiden kunnen sneller een reactie uitlokken bij patiënten met misofonie. Dit kunnen zowel door mensen veroorzaakte geluiden als omgevingsgeluiden zijn, zoals:

• aan haar frunniken
• ademhalingsgeluiden: hoesten, geeuwen, kuchen, neus ophalen, niezen, snotteren
• blaffende honden
• draaiende machines
• fluitgeluiden
• geluiden van vogels, krekels en andere dieren
• het maken van geluiden bij het eten (kauwgom kauwen, chips eten, smakken, slikken, slurpen, snuiven, …)
• het zien van bepaalde fysieke, herhaalde handelingen
• huilende baby's
• knipgeluiden (zoals het geluid van een nagelknipper)
• krabben
• krakende vloergedeelten
• met een lepeltje in een beker roeren
• met een voet of been wiebelen
• met het schoeisel over de grond ‘sloffen’ of slepen
• neuriën / zingen
• piepende of krakende deuren / autodeuren dichtslaan
• rammelende sleutels
• ritselend papier
• schreeuwende mensen
• snurken
• spelende kinderen die veel lawaai maken
• telefoongeluiden
• tikgeluiden (klok, toetsenbord, smartphone, knipperende balpen, aantikken van een tafel, …)
• vinger- of handgeluiden

Door anderen veroorzaakt

Wanneer de misofoon zelf een appel eet of kucht, ervaart hij dit niet als storend. De problemen ontstaan wanneer anderen deze handelingen uitvoeren.

Vaak afkomstig van mensen

De uitlokkende geluiden zijn meestal afkomstig van personen en niet van dieren, zoals een hond. Het horen eten van een hond veroorzaakt zelden een misofoniereactie.

Mogelijke link met aandoeningen

Sommige kinderen met een autismespectrumstoornis kunnen moeite hebben met sensorische prikkels, waaronder harde geluiden. Mogelijk is er een verband tussen misofonie en autisme, hoewel verder onderzoek nodig is anno september 2024. Daarnaast lopen patiënten met tinnitus aurium (oorsuizen) mogelijk meer risico op het ontwikkelen van misofonie. Ook mensen met een obsessief-compulsieve stoornis, angststoornissen en het Tourette-syndroom hebben vaker last van misofonie. Tot slot lijden veel misofonen ook aan misokinesie, waarbij ze moeite hebben met het zien van repetitieve bewegingen door anderen.

Symptomen: Irritatie door horen van bepaalde geluiden

Emotionele reacties

Patiënten met misofonie reageren extreem op specifieke geluiden die door mensen worden gemaakt. Deze reacties variëren van milde irritatie tot ernstige woede-uitbarstingen. Vaak begint de aandoening met één specifiek geluid, maar na verloop van tijd kunnen meer geluiden de symptomen uitlokken.

Verlies van controle

Hoewel patiënten zich bewust zijn van de overmatige reacties op geluiden, voelen ze dat ze de controle over hun emoties verliezen. Dit kan leiden tot:

• afkeer die leidt tot woede fysiek uithalen naar de persoon die het geluid maakt irritatie die leidt tot woede lichamelijke agressie tegenover objecten vanwege het lawaai ontwijkende actie ondernemen bij personen die uitlokkende geluiden maken nabootsen van de uitlokkende geluiden verbale agressie tegenover de persoon die het geluid maakt

Denken aan aandoening

Veel patiënten ervaren al angst en stress bij de gedachte aan het horen van de geluiden die misofonie veroorzaken. Dit kan leiden tot bijkomende aandoeningen zoals depressie, obsessieve-compulsieve stoornissen en neurosen.

Fysieke reacties

Naast emotionele reacties, ervaren patiënten ook fysieke symptomen zoals:

• een druk door het hele lichaam, vooral de borstkas
• spierspanning
• een verhoging van de bloeddruk
• een snellere hartslag
• een verhoging van de lichaamstemperatuur
• meer zweten
• slapeloosheid

Diagnose en onderzoeken

Geen definitie of diagnostische criteria

Misofonie is moeilijk te diagnosticeren, aangezien er anno september 2024 geen specifieke diagnostische criteria bestaan. Veel artsen herkennen de aandoening niet en verwarren de klachten met dwangstoornissen of obsessies. Misofonie is nog niet opgenomen in de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), maar wordt door sommige wetenschappers beschouwd als een ‘nieuwe’ psychische stoornis binnen het spectrum van obsessieve-compulsief gerelateerde aandoeningen. Meer onderzoek is nodig om de aard van misofonie en mogelijke diagnostische richtlijnen vast te stellen.

Zelftest

De Nederlandse vereniging ‘Misofonie NL’ heeft een vragenlijst zelftest online gezet voor mensen die vermoeden dat ze misofonie hebben. Hoewel deze test geen officiële diagnose biedt, kan het een hulpmiddel zijn voor patiënten die vermoeden dat ze aan de aandoening lijden. Mensen die twijfels hebben, wordt aangeraden een arts te raadplegen.

Behandeling

Zelfzorg

Patiënten proberen vaak situaties te vermijden waarin ze worden blootgesteld aan uitlokkende geluiden. Dit leidt soms tot sociaal isolement. Een aantal patiënten gebruikt ook hoofdtelefoons of andere technieken om het geluid te overstemmen. Hieronder volgen enkele zelfzorgtips:

• hoofdtelefoons en muziek gebruiken om uitlokkende geluiden te overstemmen
• oordoppen dragen om het binnenkomend lawaai te beperken
• op zoek gaan naar een ondersteunende arts of therapeut
• rust inbouwen en ontspanningstechnieken en meditatie uitvoeren om stress te verminderen
• rustig en eerlijk aan vrienden en geliefden uitleg geven over misofonie
• situaties vermijden waarin uitlokkende geluiden aanwezig zijn
• zitplaatsen kiezen in bussen en in restaurants die uitlokkende geluiden op afstand houden

Professionele medische zorg

Er zijn anno september 2024 geen specifieke medicijnen voor misofonie, maar de volgende behandelingen worden aangeboden:

• aandachtstraining (aandacht naar de uitlokkende geluiden verminderen door hierop te oefenen)
• cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie)
• counter-conditioning (uitlokkende geluiden krijgen een andere betekenis door deze als positief te bestempelen waardoor patiënten de geluiden anders gaan interpreteren)
• hypnose
• psychomotorische therapie

Contactgroep Vereniging voor Misofonie

In Nederland biedt de vereniging ‘Misofonie NL’ steun aan patiënten. Misofonie komt steeds vaker in de aandacht, wat patiënten hoop geeft op meer erkenning en mogelijk betere behandelingsopties.