Gameverslaving: Obsessief speelgedrag met negatieve effecten

Begin januari 2018 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie officieel de psychische aandoening ‘gameverslaving’ erkend en opgenomen in de internationale classificatie van ziekten (International Classification of Diseases = ICD-11) onder de categorie ‘aandoeningen als gevolg van verslavingsgedrag’. Een patiënt met gameverslaving vertoont aanhoudend of terugkerend obsessief online of offline speelgedrag dat minimaal één jaar aanhoudt en leidt tot negatieve gevolgen op zowel psychisch als lichamelijk gebied. De aandoening is anno juli 2018 nog relatief nieuw, maar diverse behandelingen zijn wel bekend zodat de mentale en ook fysieke symptomen verminderen en de patiënt weer een gezonde levensstijl leert te hanteren.

• Epidemiologie
• Oorzaken en risicofactoren gameverslaving
• Risicofactoren
• Symptomen: Obsessief speelgedrag met negatieve effecten
• Psychologische effecten
• Lichamelijke effecten
• Alarmsymptomen van gameverslaafden
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bij verslaving aan gamen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Gameverslaving, ook bekend als gaming disorder, is een groeiend probleem dat wereldwijd wordt erkend. Volgens recente studies komt het voor bij ongeveer 1% tot 5% van de mensen die regelmatig gamen, met een hogere prevalentie onder adolescenten en jonge volwassenen. De prevalentie varieert afhankelijk van de regio en de beschikbare gegevens, maar de aandoening wordt steeds serieuzer genomen naarmate het bewustzijn en de erkenning toenemen.

Oorzaken en risicofactoren gameverslaving

Het overmatig gebruik van een videospel, computerspel of online multiplayer-spel (online tegen ander spelers opnemen) is voor de patiënt vaak een uitlaatklep voor angsten en frustraties. Het gebruik van het spel is een manier om te ontsnappen aan problemen of om een negatieve sfeer te verlichten. (zoals gevoelens van hopeloosheid, schuldgevoelens, angstgevoelens, depressie). Jongens en mannen raken sneller dan meisjes en vrouwen aangetast door gameverslaving. Wellicht bedraagt de prevalentie van gameverslaving 1-10% van alle mensen die video- of computerspellen spelen.

Risicofactoren

Belangrijke risicofactoren voor gameverslaving zijn onder andere een geschiedenis van andere verslavingen, psychische aandoeningen zoals angst of depressie, en een gebrek aan sociale steun. Jonge mensen die veel tijd alleen doorbrengen of een laag sociaal netwerk hebben, zijn ook meer vatbaar voor gameverslaving.

Symptomen: Obsessief speelgedrag met negatieve effecten

Een gameverslaving (verslaving aan spelletjes) is een aanhoudend of terugkerend patroon van speelgedrag waarbij een patiënt een verminderde controle heeft over online of offline gamen. Hij is hier immers obsessief mee bezig en brengt ook steeds meer tijd door om te kunnen gamen. De patiënt geeft hierbij de prioriteit aan het gamen ten opzichte van andere activiteiten. Het gamen is hierbij belangrijker dan andere interesses, hobby’s en dagelijkse activiteiten, waarin hij niet geïnteresseerd is. De patiënt zet hierbij het gamen voort of anders escaleert het gamen, ook al gaat dit gepaard met negatieve gevolgen voor onder andere de gezondheid en (sociale) relaties. Verder liegt een patiënt mogelijk over het gamegebruik.

Psychologische effecten

Soms heeft de patiënt pogingen ondernomen om het gamen te doen stoppen of af te bouwen, maar is dit niet gelukt. Wanneer hij toch geprobeerd om te stoppen of minderen met het spel, treden volgende symptomen op:

• angstgevoelens
• eenzaamheid
• fantasieën over het spel
• neerslachtigheid
• opluchting
• prikkelbaarheid
• rusteloosheid
• stemmingswisselingen
• terugtrekking
• uitstelgedrag
• verdriet
• verveling
• woede

Lichamelijke effecten

Verslaafd zijn aan spelletjes brengt ook lichamelijk ongemak of medische problemen met zich mee, zoals:

• droge ogen
• een slechte persoonlijke hygiëne
• een zittende levensstijl met meer risico op obesitas (overgewicht)
• ernstige hoofdpijn
• het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand)
• maagklachten
• onregelmatigheden bij het eten, zoals het overslaan van maaltijden en een slechte voeding
• rugpijn
• slaapstoornissen

Alarmsymptomen van gameverslaafden

Een gameverslaving treft slechts een klein deel van de patiënten die zich bezighouden met activiteiten op het gebied van digitaal gamen of videogamen. Het is echter belangrijk dat patiënten die gamen er zich van bewust zijn van de hoeveelheid tijd die ze besteden aan spelactiviteiten. Een alarmsignaal zou moeten afgaan wanneer de andere dagelijkse activiteiten in het gedrang komen, evenals wanneer er veranderingen optreden in de fysieke en/of psychologische gezondheid en het sociaal functioneren wat toe te schrijven is aan het patroon van speelgedrag.

Volgende alarmsymptomen treden bij kinderen en tieners op:

• dalende cijfers of falen in de klas
• het huiswerk of opdrachten niet op tijd voltooien
• isoleren van familie en vrienden om games te spelen
• vermijden van schoolactiviteiten, clubs, sporten, …
• vermoeidheid of in de les in slaap vallen

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium
Om een gameverslaving te diagnosticeren, moet er een significante beperking in persoonlijke, gezins-, sociale, educatieve, beroepsmatige of andere belangrijke gebieden van functioneren zijn opgetreden.

Voor het diagnosticeren van een gameverslaving, moeten patiënten voldoen aan volgende criteria:

• een toenemende prioriteit geven aan gamen; het gamen is prioritair aan levensbelangen en dagelijkse activiteiten
• een verminderde controle over het gamen hebben (begin, frequentie, intensiteit, duur, beëindiging, context)
• minimaal twaalf maanden aanwezigheid van de symptomen
• verder gaan met het gamen of dit speelgedrag laten escaleren, ondanks het optreden van negatieve gevolgen.

Gamegedrag testen
De Druglijn heeft een anonieme zelftest op de website staan om het gamegedrag te testen. Na deze test krijgt de gebruiker onmiddellijk advies.

Behandeling bij verslaving aan gamen

Zelfinzicht voor een patiënt is erg belangrijk; hij moet inzien dat hij kampt met een verslavingsaandoening. Via een professioneel hulpverleningstraject krijgt de patiënt cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), psycho-educatie, individuele gesprekken en gezinstherapie. Voorts leert de patiënt een nieuwe levensstijl aan. De behandeling (soort, frequentie, duur) is wel individueel gericht. In België organiseert het CAD Limburg (Centra voor Alcohol- en andere Drugproblemen) rebootkampen, waarbij ze verslaafde jongeren op kamp sturen waardoor ze de vrijgekomen vrije tijd zinvol leren invullen. Hierdoor verminderen de symptomen gerelateerd aan een gameverslaving en verbetert het algemeen welzijn van de patiënt.

Prognose

Met gepaste behandeling kunnen veel mensen met gameverslaving aanzienlijke verbeteringen ervaren in hun functioneren en welzijn. De prognose hangt af van de ernst van de verslaving, de beschikbaarheid van behandelingsopties, en de motivatie van de persoon om verandering aan te brengen.

Complicaties

Complicaties van gameverslaving kunnen variëren van fysieke gezondheidsproblemen zoals RSI en slaapstoornissen tot ernstige sociale en emotionele gevolgen zoals relatieproblemen en depressie. Langdurige gameverslaving kan ook leiden tot problemen op school of op het werk.

Preventie

Preventie van gameverslaving omvat het bevorderen van evenwichtige tijdsbesteding tussen gaming en andere activiteiten, het aanmoedigen van sociale interacties en gezonde levensstijlkeuzes. Het is belangrijk om bewustzijn te creëren over de risico's van overmatig gamen en om kinderen en adolescenten te begeleiden bij het ontwikkelen van gezonde mediagewoonten.