Kleptomanie: Psychische ziekte met drang om items te stelen
Kleptomanie is een psychische aandoening waarbij iemand een dwangmatige drang ervaart om voorwerpen te stelen die niet nodig zijn voor persoonlijk gebruik of geen significante geldwaarde hebben. Deze zeldzame stoornis in de impulsbeheersing komt vaker voor bij mensen met andere hersenaandoeningen of psychische stoornissen. Kleptomanie kan aanzienlijke schade veroorzaken, zowel voor de patiënt zelf als voor diens omgeving. Effectieve behandeling vereist zowel professionele als familiale ondersteuning. De therapie bestaat doorgaans uit een combinatie van medicatie en psychotherapie. Omdat de exacte oorzaak van kleptomanie niet volledig bekend is, is preventie moeilijk. Vroegtijdige behandeling is echter essentieel om verergering en complicaties te voorkomen.- Epidemiologie van kleptomanie
- Leeftijd en geslacht
- Geografische variaties
- Mechanisme
- Neurobiologische factoren
- Psychologische factoren
- Oorzaken van kleptomanie
- Risicofactoren voor kleptomanie
- Hersenaandoeningen
- Psychische aandoeningen
- Familiale geschiedenis
- Risicogroepen
- Vrouwen
- Patiënten met een geschiedenis van psychische aandoeningen
- Patiënten met een familiegeschiedenis van impulsbeheersingsstoornissen
- Symptomen
- Alarmsymptomen
- Herhaalde diefstallen
- Schuldgevoelens en schaamte
- Onvermogen om te stoppen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van kleptomanie
- Medicatie
- Psychologische behandelingen
- Prognose van kleptomanie
- Langdurige gevolgen
- Behandeling en herstel
- Complicaties van kleptomanie
- Preventie van kleptomanie
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met kleptomanie
- Zoek professionele hulp en therapie
- Vermijd verleidelijke situaties
- Leer effectieve copingstrategieën
- Praat met vertrouwenspersonen
- Misvattingen rond kleptomanie
- Kleptomanie is gewoon een excuus voor diefstal
- Mensen met kleptomanie stelen altijd dure spullen
- Kleptomanie komt alleen voor bij criminelen
- Kleptomanie wordt veroorzaakt door slechte opvoeding
- Alleen volwassenen kunnen kleptomanie hebben
- Kleptomanie heeft geen lichamelijke gevolgen
- Kleptomanie is eenvoudig te genezen
Epidemiologie van kleptomanie
Kleptomanie is een psychische aandoening die wordt gekarakteriseerd door herhaalde, onbedwingbare drang om dingen te stelen, ondanks dat de persoon zich bewust is van de negatieve gevolgen van deze daden. De prevalentie van kleptomanie in de algemene bevolking is relatief laag, met schattingen die variëren van 0,3% tot 0,6% van de bevolking. Kleptomanie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 2:1. Het begint vaak in de adolescentie of vroege volwassenheid, hoewel het zich op latere leeftijd kan ontwikkelen. Er is weinig bekend over de specifieke geografische spreiding van kleptomanie, maar het komt wereldwijd voor.Leeftijd en geslacht
Kleptomanie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, maar het is niet uitsluitend aan een bepaald geslacht gebonden. De aandoening begint vaak in de adolescentie of vroege volwassenheid, hoewel er ook gevallen zijn waarbij kleptomanie zich pas later in het leven ontwikkelt. De aandoening kan jarenlang onopgemerkt blijven, wat het moeilijk maakt om de exacte prevalentie te bepalen.Geografische variaties
Er is geen gedetailleerde informatie over geografische variaties in de prevalentie van kleptomanie, maar de aandoening wordt wereldwijd erkend en komt in verschillende culturen voor. Er zijn echter aanwijzingen dat de prevalentie kan variëren op basis van culturele en sociale factoren die invloed hebben op het gedrag.Mechanisme
Het mechanisme van kleptomanie is nog niet volledig begrepen, maar het wordt beschouwd als een complexe stoornis die verband houdt met zowel psychologische als neurobiologische factoren. Kleptomanie wordt vaak geassocieerd met impulsbeheersingsstoornissen, waarbij de persoon een drang voelt om iets te stelen, wat een tijdelijke bevrediging geeft, maar daarna gevolgd wordt door gevoelens van schuld en spijt.Neurobiologische factoren
Er wordt verondersteld dat kleptomanie verband houdt met een dysfunctie in de hersengebieden die betrokken zijn bij impulscontrole en beloningsverwerking, zoals de prefrontale cortex en de basale ganglia. Onderzoeken hebben aangetoond dat mensen met kleptomanie vaak veranderingen vertonen in de dopamine- en serotoninesystemen, wat hun drang om te stelen kan versterken.Psychologische factoren
Kleptomanie kan ook worden beïnvloed door psychologische factoren, zoals een geschiedenis van trauma, depressie, angststoornissen of andere psychische aandoeningen. Veel patiënten met kleptomanie hebben ook andere comorbide psychische stoornissen, wat de behandeling complex maakt. De compulsieve drang om te stelen kan dienen als een manier om met negatieve emoties of stress om te gaan.Oorzaken van kleptomanie
De precieze oorzaak van kleptomanie is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Er zijn echter enkele hypothesen over mogelijke oorzaken:Opioïdereceptoren in de hersenen
Een onbalans in het opioïde systeem van de hersenen kan bijdragen aan problemen met impulscontrole, wat het moeilijker maakt voor patiënten om aan hun driften te weerstaan.
Problemen met neurotransmitters
Serotonine speelt een cruciale rol in het reguleren van stemmingen en emoties. Tekorten aan serotonine worden vaak gezien bij mensen die gevoelig zijn voor impulsief gedrag.
Verslavingsmechanismen
Het stelen kan leiden tot een verhoogde afgifte van dopamine, een neurotransmitter die gevoelens van plezier en beloning bevordert, wat kan bijdragen aan het herhaaldelijk nastreven van deze gedragingen.
Risicofactoren voor kleptomanie
Hoewel kleptomanie niet voortkomt uit woede, wraak, waanbeelden of hallucinaties, zijn er verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening kunnen verhogen:Hersenaandoeningen
Kleptomanie kan voorkomen in samenhang met organische hersenaandoeningen zoals frontale lobdisfunctie, hersenletsel, dementie, preseniele corticale atrofie, rechter pariëtale lobtumoren, subarachnoïdale bloedingen en metabole stoornissen.Psychische aandoeningen
Kleptomanie komt vaak voor in combinatie met andere psychische aandoeningen, zoals:- alcoholmisbruik
- drugsmisbruik
- andere stoornissen in de impulsbeheersing, zoals een obsessief-compulsieve stoornis
- angststoornissen
- bipolaire stoornis
- depressie
- eetstoornissen
- persoonlijkheidsstoornissen
- verslavingsproblemen
Sommige onderzoekers suggereren dat kindermishandeling en andere negatieve ervaringen in de vroege kindertijd kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kleptomanie.
Familiale geschiedenis
Een verhoogd risico op kleptomanie wordt waargenomen bij mensen wiens eerste graad familieleden (ouders, broers of zussen) lijden aan kleptomanie, een obsessief-compulsieve stoornis of een stoornis in middelenmisbruik.Risicogroepen
Er zijn bepaalde groepen patiënten die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van kleptomanie. Deze groepen hebben specifieke kenmerken of omgevingsfactoren die hen vatbaarder maken voor de stoornis.Vrouwen
Kleptomanie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Het exacte mechanisme waarom dit zo is, is nog onduidelijk, maar sommige onderzoeken suggereren dat vrouwen meer geneigd kunnen zijn om emotionele of stressgerelateerde aandoeningen te ontwikkelen, wat kleptomanie kan bevorderen.Patiënten met een geschiedenis van psychische aandoeningen
Patiënten met een geschiedenis van psychische aandoeningen, zoals depressie, angststoornissen, of borderline persoonlijkheidsstoornis, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van kleptomanie. De impuls om te stelen kan dienen als een manier om te ontsnappen aan negatieve emoties of stress.Patiënten met een familiegeschiedenis van impulsbeheersingsstoornissen
Patiënten met een familiegeschiedenis van kleptomanie of andere impulsbeheersingsstoornissen, zoals gokverslaving of eetstoornissen, kunnen een verhoogd risico lopen om zelf ook kleptomanie te ontwikkelen. Dit suggereert een genetische component in de aandoening.Symptomen
Kleptomanie wordt gekenmerkt door het herhaaldelijk en dwangmatig stelen van voorwerpen zonder noodzaak of grote waarde. Deze daden worden vaak onverwacht en zonder enige planning uitgevoerd. Symptomen omvatten:- Onweerstaanbare drang om te stelen zonder praktische noodzaak of monetair belang.
- Stemmingswisselingen, waarbij patiënten vaak veranderingen in hun stemming ervaren vóór en na de diefstal.
- Spanning voor de diefstal, gevolgd door plezier, bevrediging of opluchting tijdens het stelen.
- Gevoelens van schuld en schaamte na de diefstal.
- Geen ander antisociaal gedrag zoals gewelddadigheid of agressie.
- Tendens om gestolen voorwerpen weg te gooien of te retourneren, vaak uit schuldgevoel.
Alarmsymptomen
Er zijn verschillende alarmsymptomen die kunnen wijzen op kleptomanie. Deze symptomen kunnen variëren van onschuldige tekenen van impulsief gedrag tot meer ernstige manifestaties van de stoornis.Herhaalde diefstallen
Het belangrijkste alarmsymptoom van kleptomanie is herhaaldelijk stelen, vaak zonder echte behoefte aan de gestolen voorwerpen. De persoon steelt vaak dingen die ze zich kunnen veroorloven te kopen of die geen directe waarde voor hen hebben, wat het impulsieve karakter van de aandoening benadrukt.Schuldgevoelens en schaamte
Na het stelen ervaren de meeste patiënten met kleptomanie intense gevoelens van schuld en schaamte. Deze gevoelens kunnen leiden tot angst, depressie en isolatie, wat de behandeling van de aandoening bemoeilijkt.Onvermogen om te stoppen
Patiënten met kleptomanie hebben vaak moeite om hun gedrag te stoppen, ondanks de negatieve gevolgen. Dit onvermogen om te stoppen, zelfs als ze de schadelijke gevolgen van hun acties erkennen, is een teken van de compulsieve aard van de stoornis.Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk en psychologisch onderzoekEen grondig lichamelijk en psychologisch onderzoek is noodzakelijk. Dit omvat het afnemen van vragenlijsten en andere diagnostische instrumenten om andere oorzaken uit te sluiten.
Differentiële diagnose
Kleptomanie verschilt van gewone diefstal, die vaak voortkomt uit financiële nood, verveling of opwinding. In tegenstelling tot kleptomanen hebben gewone dieven meestal geen dwangmatige drang om te stelen.
Behandeling van kleptomanie
Een effectieve behandeling van kleptomanie vereist meestal een combinatie van medicatie en psychologische therapie:
Diverse medicijnen zijn inzetbaar / Bron: Stevepb, PixabayMedicatie
Anno augustus 2024 zijn er geen specifiek goedgekeurde medicijnen voor kleptomanie. Vaak worden selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) en stemmingsstabilisatoren voorgeschreven. Bepaalde anti-epileptica zoals valproïnezuur of topiramaat kunnen ook nuttig zijn voor sommige patiënten. Daarnaast kunnen medicijnen worden ingezet die het beloningssysteem in de hersenen beïnvloeden.Psychologische behandelingen
Behandelmethoden zoals psychoanalytische therapie, psychodynamische therapie, gezinstherapie, gedragsmodificatietherapie en cognitieve gedragstherapie blijken effectief. Therapie kan individueel of in groepsverband plaatsvinden en kan ook technieken omvatten zoals het associëren van misselijkheid met de drang om te stelen.Prognose van kleptomanie
De prognose voor kleptomanie varieert afhankelijk van verschillende factoren, zoals de ernst van de aandoening, de aanwezigheid van andere psychische aandoeningen, en de behandeling die de patiënt ontvangt.Langdurige gevolgen
Kleptomanie kan ernstige gevolgen hebben voor het persoonlijke leven van de patiënt, waaronder sociale isolatie, conflicten op het werk of in relaties, en juridische problemen. Het oncontroleerbare verlangen om te stelen kan leiden tot ernstige schade aan de reputatie van de patiënt.Behandeling en herstel
Met de juiste behandeling, waaronder therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), kunnen patiënten leren hun impulsen beter te beheersen. In sommige gevallen kan medicatie, zoals antidepressiva of antipsychotica, ook nuttig zijn om de symptomen van kleptomanie te verminderen.
Alcoholmisbruik is een mogelijke complicatie van kleptomanie / Bron: Jarmoluk, PixabayComplicaties van kleptomanie
Kleptomanie kan leiden tot diverse persoonlijke, familiale, werk- en juridische problemen, waaronder:- Alcoholmisbruik
- Andere impulscontrole-stoornissen zoals dwangmatig gokken of winkelen
- Angststoornissen
- Bipolaire stoornis
- Drugsmisbruik
- Depressie
- Eetstoornissen
- Persoonlijkheidsstoornissen
- Suïcidale gedachten en zelfmoordpogingen
Preventie van kleptomanie
Preventie van kleptomanie is een uitdaging, omdat de exacte oorzaak van de aandoening niet volledig bekend is. Er zijn echter enkele strategieën die kunnen helpen om het risico op kleptomanie te verminderen of de symptomen vroegtijdig te herkennen:Vroegtijdige interventie bij risicofactoren
Identificeer en behandel vroegtijdig risicofactoren zoals hersenaandoeningen en andere psychische stoornissen. Regelmatige screening en monitoring bij personen met een familiegeschiedenis van kleptomanie of gerelateerde stoornissen kunnen helpen om vroege symptomen op te sporen en te behandelen.
Educatie en bewustwording
Vergroot de kennis en bewustwording over kleptomanie bij het publiek, zorgprofessionals en familieleden. Educatie kan helpen bij het herkennen van vroege tekenen van kleptomanie en het zoeken naar tijdige hulp.
Ondersteuning en therapie
Bied ondersteuning en psychologische therapie aan individuen die risico lopen op kleptomanie. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie kunnen helpen bij het ontwikkelen van strategieën om impulsieve gedragingen te beheersen en kunnen preventieve voordelen bieden.
Beheer van stress en emotionele gezondheid
Help bij het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen voor stress en emotionele problemen. Personen met kleptomanie hebben vaak moeite met het reguleren van hun emoties, dus het bevorderen van emotioneel welzijn kan bijdragen aan het verminderen van impulsieve gedragingen.
Familiale en sociale steun
Versterk de steunnetwerken van individuen door middel van gezinstherapie en sociale ondersteuning. Een sterke sociale en familiale basis kan bijdragen aan een betere behandeling en preventie van kleptomanie door een ondersteunende omgeving te bieden.
