Kleptomanie: Psychische ziekte met drang om items te stelen

Kleptomanie is een psychische aandoening waarbij iemand een dwangmatige drang ervaart om voorwerpen te stelen die niet nodig zijn voor persoonlijk gebruik of geen significante geldwaarde hebben. Deze zeldzame stoornis in de impulsbeheersing komt vaker voor bij mensen met andere hersenaandoeningen of psychische stoornissen. Kleptomanie kan aanzienlijke schade veroorzaken, zowel voor de patiënt zelf als voor diens omgeving. Effectieve behandeling vereist zowel professionele als familiale ondersteuning. De therapie bestaat doorgaans uit een combinatie van medicatie en psychotherapie. Omdat de exacte oorzaak van kleptomanie niet volledig bekend is, is preventie moeilijk. Vroegtijdige behandeling is echter essentieel om verergering en complicaties te voorkomen.

• Epidemiologie van kleptomanie
• Leeftijd en geslacht
• Geografische variaties
• Mechanisme
• Neurobiologische factoren
• Psychologische factoren
• Oorzaken van kleptomanie
• Risicofactoren voor kleptomanie
• Hersenaandoeningen
• Psychische aandoeningen
• Familiale geschiedenis
• Risicogroepen
• Vrouwen
• Patiënten met een geschiedenis van psychische aandoeningen
• Patiënten met een familiegeschiedenis van impulsbeheersingsstoornissen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Herhaalde diefstallen
• Schuldgevoelens en schaamte
• Onvermogen om te stoppen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van kleptomanie
• Medicatie
• Psychologische behandelingen
• Prognose van kleptomanie
• Langdurige gevolgen
• Behandeling en herstel
• Complicaties van kleptomanie
• Preventie van kleptomanie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met kleptomanie
• Zoek professionele hulp en therapie
• Vermijd verleidelijke situaties
• Leer effectieve copingstrategieën
• Praat met vertrouwenspersonen
• Misvattingen rond kleptomanie
• Kleptomanie is gewoon een excuus voor diefstal
• Mensen met kleptomanie stelen altijd dure spullen
• Kleptomanie komt alleen voor bij criminelen
• Kleptomanie wordt veroorzaakt door slechte opvoeding
• Alleen volwassenen kunnen kleptomanie hebben
• Kleptomanie heeft geen lichamelijke gevolgen
• Kleptomanie is eenvoudig te genezen

Epidemiologie van kleptomanie

Kleptomanie is een psychische aandoening die wordt gekarakteriseerd door herhaalde, onbedwingbare drang om dingen te stelen, ondanks dat de persoon zich bewust is van de negatieve gevolgen van deze daden. De prevalentie van kleptomanie in de algemene bevolking is relatief laag, met schattingen die variëren van 0,3% tot 0,6% van de bevolking. Kleptomanie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 2:1. Het begint vaak in de adolescentie of vroege volwassenheid, hoewel het zich op latere leeftijd kan ontwikkelen. Er is weinig bekend over de specifieke geografische spreiding van kleptomanie, maar het komt wereldwijd voor.

Leeftijd en geslacht

Kleptomanie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, maar het is niet uitsluitend aan een bepaald geslacht gebonden. De aandoening begint vaak in de adolescentie of vroege volwassenheid, hoewel er ook gevallen zijn waarbij kleptomanie zich pas later in het leven ontwikkelt. De aandoening kan jarenlang onopgemerkt blijven, wat het moeilijk maakt om de exacte prevalentie te bepalen.

Geografische variaties

Er is geen gedetailleerde informatie over geografische variaties in de prevalentie van kleptomanie, maar de aandoening wordt wereldwijd erkend en komt in verschillende culturen voor. Er zijn echter aanwijzingen dat de prevalentie kan variëren op basis van culturele en sociale factoren die invloed hebben op het gedrag.

Mechanisme

Het mechanisme van kleptomanie is nog niet volledig begrepen, maar het wordt beschouwd als een complexe stoornis die verband houdt met zowel psychologische als neurobiologische factoren. Kleptomanie wordt vaak geassocieerd met impulsbeheersingsstoornissen, waarbij de persoon een drang voelt om iets te stelen, wat een tijdelijke bevrediging geeft, maar daarna gevolgd wordt door gevoelens van schuld en spijt.

Neurobiologische factoren

Er wordt verondersteld dat kleptomanie verband houdt met een dysfunctie in de hersengebieden die betrokken zijn bij impulscontrole en beloningsverwerking, zoals de prefrontale cortex en de basale ganglia. Onderzoeken hebben aangetoond dat mensen met kleptomanie vaak veranderingen vertonen in de dopamine- en serotoninesystemen, wat hun drang om te stelen kan versterken.

Psychologische factoren

Kleptomanie kan ook worden beïnvloed door psychologische factoren, zoals een geschiedenis van trauma, depressie, angststoornissen of andere psychische aandoeningen. Veel patiënten met kleptomanie hebben ook andere comorbide psychische stoornissen, wat de behandeling complex maakt. De compulsieve drang om te stelen kan dienen als een manier om met negatieve emoties of stress om te gaan.

Oorzaken van kleptomanie

De precieze oorzaak van kleptomanie is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Er zijn echter enkele hypothesen over mogelijke oorzaken:

Opioïdereceptoren in de hersenen
Een onbalans in het opioïde systeem van de hersenen kan bijdragen aan problemen met impulscontrole, wat het moeilijker maakt voor patiënten om aan hun driften te weerstaan.

Problemen met neurotransmitters
Serotonine speelt een cruciale rol in het reguleren van stemmingen en emoties. Tekorten aan serotonine worden vaak gezien bij mensen die gevoelig zijn voor impulsief gedrag.

Verslavingsmechanismen
Het stelen kan leiden tot een verhoogde afgifte van dopamine, een neurotransmitter die gevoelens van plezier en beloning bevordert, wat kan bijdragen aan het herhaaldelijk nastreven van deze gedragingen.

Risicofactoren voor kleptomanie

Hoewel kleptomanie niet voortkomt uit woede, wraak, waanbeelden of hallucinaties, zijn er verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening kunnen verhogen:

Hersenaandoeningen

Kleptomanie kan voorkomen in samenhang met organische hersenaandoeningen zoals frontale lobdisfunctie, hersenletsel, dementie, preseniele corticale atrofie, rechter pariëtale lobtumoren, subarachnoïdale bloedingen en metabole stoornissen.

Psychische aandoeningen

Kleptomanie komt vaak voor in combinatie met andere psychische aandoeningen, zoals:

• alcoholmisbruik
• drugsmisbruik
• andere stoornissen in de impulsbeheersing, zoals een obsessief-compulsieve stoornis
• angststoornissen
• bipolaire stoornis
• depressie
• eetstoornissen
• persoonlijkheidsstoornissen
• verslavingsproblemen

Sommige onderzoekers suggereren dat kindermishandeling en andere negatieve ervaringen in de vroege kindertijd kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kleptomanie.

Familiale geschiedenis

Een verhoogd risico op kleptomanie wordt waargenomen bij mensen wiens eerste graad familieleden (ouders, broers of zussen) lijden aan kleptomanie, een obsessief-compulsieve stoornis of een stoornis in middelenmisbruik.

Risicogroepen

Er zijn bepaalde groepen patiënten die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van kleptomanie. Deze groepen hebben specifieke kenmerken of omgevingsfactoren die hen vatbaarder maken voor de stoornis.

Vrouwen

Kleptomanie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Het exacte mechanisme waarom dit zo is, is nog onduidelijk, maar sommige onderzoeken suggereren dat vrouwen meer geneigd kunnen zijn om emotionele of stressgerelateerde aandoeningen te ontwikkelen, wat kleptomanie kan bevorderen.

Patiënten met een geschiedenis van psychische aandoeningen

Patiënten met een geschiedenis van psychische aandoeningen, zoals depressie, angststoornissen, of borderline persoonlijkheidsstoornis, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van kleptomanie. De impuls om te stelen kan dienen als een manier om te ontsnappen aan negatieve emoties of stress.

Patiënten met een familiegeschiedenis van impulsbeheersingsstoornissen

Patiënten met een familiegeschiedenis van kleptomanie of andere impulsbeheersingsstoornissen, zoals gokverslaving of eetstoornissen, kunnen een verhoogd risico lopen om zelf ook kleptomanie te ontwikkelen. Dit suggereert een genetische component in de aandoening.

Symptomen

Kleptomanie wordt gekenmerkt door het herhaaldelijk en dwangmatig stelen van voorwerpen zonder noodzaak of grote waarde. Deze daden worden vaak onverwacht en zonder enige planning uitgevoerd. Symptomen omvatten:

• Onweerstaanbare drang om te stelen zonder praktische noodzaak of monetair belang.
• Stemmingswisselingen, waarbij patiënten vaak veranderingen in hun stemming ervaren vóór en na de diefstal.
• Spanning voor de diefstal, gevolgd door plezier, bevrediging of opluchting tijdens het stelen.
• Gevoelens van schuld en schaamte na de diefstal.
• Geen ander antisociaal gedrag zoals gewelddadigheid of agressie.
• Tendens om gestolen voorwerpen weg te gooien of te retourneren, vaak uit schuldgevoel.

Alarmsymptomen

Er zijn verschillende alarmsymptomen die kunnen wijzen op kleptomanie. Deze symptomen kunnen variëren van onschuldige tekenen van impulsief gedrag tot meer ernstige manifestaties van de stoornis.

Herhaalde diefstallen

Het belangrijkste alarmsymptoom van kleptomanie is herhaaldelijk stelen, vaak zonder echte behoefte aan de gestolen voorwerpen. De persoon steelt vaak dingen die ze zich kunnen veroorloven te kopen of die geen directe waarde voor hen hebben, wat het impulsieve karakter van de aandoening benadrukt.

Schuldgevoelens en schaamte

Na het stelen ervaren de meeste patiënten met kleptomanie intense gevoelens van schuld en schaamte. Deze gevoelens kunnen leiden tot angst, depressie en isolatie, wat de behandeling van de aandoening bemoeilijkt.

Onvermogen om te stoppen

Patiënten met kleptomanie hebben vaak moeite om hun gedrag te stoppen, ondanks de negatieve gevolgen. Dit onvermogen om te stoppen, zelfs als ze de schadelijke gevolgen van hun acties erkennen, is een teken van de compulsieve aard van de stoornis.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en psychologisch onderzoek
Een grondig lichamelijk en psychologisch onderzoek is noodzakelijk. Dit omvat het afnemen van vragenlijsten en andere diagnostische instrumenten om andere oorzaken uit te sluiten.

Differentiële diagnose
Kleptomanie verschilt van gewone diefstal, die vaak voortkomt uit financiële nood, verveling of opwinding. In tegenstelling tot kleptomanen hebben gewone dieven meestal geen dwangmatige drang om te stelen.

Behandeling van kleptomanie

Een effectieve behandeling van kleptomanie vereist meestal een combinatie van medicatie en psychologische therapie:

Medicatie

Anno augustus 2024 zijn er geen specifiek goedgekeurde medicijnen voor kleptomanie. Vaak worden selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) en stemmingsstabilisatoren voorgeschreven. Bepaalde anti-epileptica zoals valproïnezuur of topiramaat kunnen ook nuttig zijn voor sommige patiënten. Daarnaast kunnen medicijnen worden ingezet die het beloningssysteem in de hersenen beïnvloeden.

Psychologische behandelingen

Behandelmethoden zoals psychoanalytische therapie, psychodynamische therapie, gezinstherapie, gedragsmodificatietherapie en cognitieve gedragstherapie blijken effectief. Therapie kan individueel of in groepsverband plaatsvinden en kan ook technieken omvatten zoals het associëren van misselijkheid met de drang om te stelen.

Prognose van kleptomanie

De prognose voor kleptomanie varieert afhankelijk van verschillende factoren, zoals de ernst van de aandoening, de aanwezigheid van andere psychische aandoeningen, en de behandeling die de patiënt ontvangt.

Langdurige gevolgen

Kleptomanie kan ernstige gevolgen hebben voor het persoonlijke leven van de patiënt, waaronder sociale isolatie, conflicten op het werk of in relaties, en juridische problemen. Het oncontroleerbare verlangen om te stelen kan leiden tot ernstige schade aan de reputatie van de patiënt.

Behandeling en herstel

Met de juiste behandeling, waaronder therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), kunnen patiënten leren hun impulsen beter te beheersen. In sommige gevallen kan medicatie, zoals antidepressiva of antipsychotica, ook nuttig zijn om de symptomen van kleptomanie te verminderen.

Complicaties van kleptomanie

Kleptomanie kan leiden tot diverse persoonlijke, familiale, werk- en juridische problemen, waaronder:

• Alcoholmisbruik
• Andere impulscontrole-stoornissen zoals dwangmatig gokken of winkelen
• Angststoornissen
• Bipolaire stoornis
• Drugsmisbruik
• Depressie
• Eetstoornissen
• Persoonlijkheidsstoornissen
• Suïcidale gedachten en zelfmoordpogingen

Preventie van kleptomanie

Preventie van kleptomanie is een uitdaging, omdat de exacte oorzaak van de aandoening niet volledig bekend is. Er zijn echter enkele strategieën die kunnen helpen om het risico op kleptomanie te verminderen of de symptomen vroegtijdig te herkennen:

Vroegtijdige interventie bij risicofactoren
Identificeer en behandel vroegtijdig risicofactoren zoals hersenaandoeningen en andere psychische stoornissen. Regelmatige screening en monitoring bij personen met een familiegeschiedenis van kleptomanie of gerelateerde stoornissen kunnen helpen om vroege symptomen op te sporen en te behandelen.

Educatie en bewustwording
Vergroot de kennis en bewustwording over kleptomanie bij het publiek, zorgprofessionals en familieleden. Educatie kan helpen bij het herkennen van vroege tekenen van kleptomanie en het zoeken naar tijdige hulp.

Ondersteuning en therapie
Bied ondersteuning en psychologische therapie aan individuen die risico lopen op kleptomanie. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie kunnen helpen bij het ontwikkelen van strategieën om impulsieve gedragingen te beheersen en kunnen preventieve voordelen bieden.

Beheer van stress en emotionele gezondheid
Help bij het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen voor stress en emotionele problemen. Personen met kleptomanie hebben vaak moeite met het reguleren van hun emoties, dus het bevorderen van emotioneel welzijn kan bijdragen aan het verminderen van impulsieve gedragingen.

Familiale en sociale steun
Versterk de steunnetwerken van individuen door middel van gezinstherapie en sociale ondersteuning. Een sterke sociale en familiale basis kan bijdragen aan een betere behandeling en preventie van kleptomanie door een ondersteunende omgeving te bieden.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met kleptomanie

Kleptomanie is een psychische aandoening die wordt gekarakteriseerd door de onweerstaanbare drang om spullen te stelen, zelfs als de persoon geen behoefte heeft aan de gestolen items. Het kan invloed hebben op je dagelijks leven en relaties. Het is belangrijk om een behandelplan te volgen en copingmechanismen te ontwikkelen om de aandoening te beheersen.

Zoek professionele hulp en therapie

De behandeling van kleptomanie begint vaak met psychotherapie. Cognitieve gedragstherapie kan bijzonder effectief zijn, omdat het je helpt om je gedragingen en de onderliggende gedachten te begrijpen. Het doel is om de controle over je impulsen te vergroten en je emoties in gezondere richtingen te sturen. In sommige gevallen kan medicatie ook een rol spelen. Het kan helpen om de drang om te stelen te verminderen en je te ondersteunen bij het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen. Psychotherapie kan je ook helpen omgaan met de eventuele schaamte of schuldgevoelens die vaak gepaard gaan met kleptomanie. Het is belangrijk om te blijven werken aan je mentale gezondheid en regelmatig controleafspraken met je zorgverlener te hebben.

Vermijd verleidelijke situaties

Een belangrijke stap in het beheer van kleptomanie is het vermijden van situaties waarin de kans groter is om te stelen. Als je weet dat bepaalde plaatsen, zoals winkels of markten, je impulsen kunnen triggeren, probeer dan deze omgevingen te vermijden of ga er met iemand samen na die je vertrouwt en die je kan ondersteunen. Het stellen van grenzen voor jezelf en het oefenen van zelfbeheersing kan helpen om onbezonnen acties te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat je met een steunpersoon samenwerkt om moeilijke momenten te doorstaan, zoals mentale gezondheidsteun.

Leer effectieve copingstrategieën

Het ontwikkelen van gezonde copingstrategieën kan helpen om de drang om te stelen te verminderen. Dit kan variëren van ontspanningstechnieken, zoals ademhalingsoefeningen of mindfulness, tot het vinden van andere manieren om met stress om te gaan, zoals door middel van sport of creatieve uitlaatkleppen. Het kan ook nuttig zijn om je af te leiden met andere activiteiten wanneer je de drang voelt opkomen. Regelmatige ontspanningstechnieken kunnen je helpen om kalm te blijven en je emoties beter te reguleren, wat een belangrijke stap is in het beheren van kleptomanie. Als je merkt dat je in een verleidelijke situatie terechtkomt, probeer dan snel je aandacht af te leiden en jezelf een pauze te gunnen.

Praat met vertrouwenspersonen

Je hoeft niet alleen met kleptomanie om te gaan. Het delen van je gevoelens met vertrouwde mensen, zoals vrienden of familieleden, kan je helpen om je minder geïsoleerd te voelen en steun te ontvangen. Ze kunnen je ook helpen om je gedrag beter te begrijpen en te ondersteunen in je proces van herstel. Het is belangrijk om open te zijn over je aandoening, omdat dit kan bijdragen aan een sterkere steunstructuur in je omgeving. Het praten over je mentale gezondheid met anderen kan niet alleen opluchten, maar ook waardevolle inzichten bieden over hoe je kunt omgaan met je uitdagingen.

Misvattingen rond kleptomanie

Kleptomanie is een psychische aandoening waarbij iemand een onbedwingbare drang voelt om te stelen, vaak zonder noodzaak of persoonlijk gewin. Het is geen gewone diefstal, maar een impulscontrolestoornis die diepgeworteld is in de mentale gezondheid van de persoon. Er bestaan veel misvattingen over kleptomanie, wat het begrip en de juiste behandeling bemoeilijkt.

Kleptomanie is gewoon een excuus voor diefstal

Een van de grootste misvattingen is dat kleptomanie slechts een smoes is om straf te ontlopen. In werkelijkheid is het een erkende aandoening waarbij iemand herhaaldelijk de drang voelt om dingen te stelen, zonder dat hij of zij daar controle over heeft. Dit gaat vaak gepaard met gevoelens van schuld en schaamte achteraf.

Mensen met kleptomanie stelen altijd dure spullen

Kleptomanie draait niet om materiële waarde. Vaak nemen mensen met deze aandoening willekeurige, weinig waardevolle voorwerpen mee, zoals pennen, snoep of huishoudelijke artikelen. De daad zelf is wat de spanning en opluchting veroorzaakt, niet de waarde van het object.

Kleptomanie komt alleen voor bij criminelen

Kleptomanie heeft niets te maken met een criminele levensstijl. Mensen met deze stoornis hebben vaak verder een normaal leven en vertonen geen andere criminele neigingen. Het is een aandoening die in verband staat met andere psychische problemen, zoals depressie of angststoornissen.

Kleptomanie wordt veroorzaakt door slechte opvoeding

Hoewel omgevingsfactoren een rol kunnen spelen, heeft kleptomanie een neurologische en genetische basis. Afwijkingen in de hersenen kunnen bijdragen aan impulscontroleproblemen, waardoor de drang om te stelen moeilijk te onderdrukken is. Dit betekent dat het niet simpelweg een gevolg is van slechte opvoeding of moreel falen.

Alleen volwassenen kunnen kleptomanie hebben

Hoewel kleptomanie vaker wordt gediagnosticeerd bij volwassenen, kan het ook bij jongeren voorkomen. Vaak worden de eerste symptomen al zichtbaar in de adolescentie, en zonder behandeling kan het verergeren. Vroegtijdige herkenning en begeleiding kunnen helpen om verdere problemen te voorkomen.

Kleptomanie heeft geen lichamelijke gevolgen

Hoewel het een psychische aandoening is, kan kleptomanie ook fysieke klachten veroorzaken. De constante stress en angst die gepaard gaan met het stelen en de gevolgen daarvan, kunnen leiden tot een verhoogde bloeddruk en andere stressgerelateerde klachten. Langdurige spanning kan bovendien het risico op slaapproblemen en maagklachten verhogen.

Kleptomanie is eenvoudig te genezen

Er bestaat geen snelle oplossing voor kleptomanie. De behandeling richt zich vaak op therapie en gedragsinterventies om impulscontrole te verbeteren. In sommige gevallen kunnen geneesmiddelen worden voorgeschreven om onderliggende psychische aandoeningen te behandelen. Een succesvolle aanpak vereist geduld, begrip en langdurige therapie.