Sickbuildingsyndroom: Reeks symptomen door gebouw

Het sickbuildingsyndroom (SBS, sick building syndrome) is een aandoening waarbij patiënten een reeks symptomen hebben die verband houden met een bepaald gebouw, meestal een werkplek, zonder dat hiervoor een specifieke identificeerbare oorzaak aanwezig is. Ademhalingsproblemen, irritatie aan de ogen, keel en neus en concentratieproblemen zijn enkele veel voorkomende tekenen. Een werkgever kan veel maatregelen treffen om de symptomen bij werknemers te verminderen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen bij SBS
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Advies voor werknemers
• Adviezen voor de werkgever

Epidemiologie

Het sickbuildingsyndroom (SBS) komt voor in veel verschillende soorten gebouwen, maar wordt vooral waargenomen in moderne kantoorgebouwen met beperkte ventilatie en mechanische luchtbehandeling. De prevalentie van SBS varieert, maar wordt geschat op tussen de 15% en 30% van de werknemers in bepaalde werkplekken. Er zijn geen exacte cijfers voor het aantal gevallen in de algemene bevolking, maar de aandoening lijkt vaker voor te komen in gebouwen waar de luchtkwaliteit onvoldoende is en waar sprake is van een slechte ventilatie.

Oorzaken

De precieze oorzaak van SBS is niet volledig bekend anno september 2024. Het sickbuildingsyndroom wordt vermoedelijk veroorzaakt door een combinatie van factoren die bijdragen aan een slechte luchtkwaliteit en een oncomfortabele werkomgeving:

• chemische verontreinigende stoffen in de lucht, zoals stoffen van schoonmaakmiddelen of meubels, of ozon geproduceerd door fotokopieerapparaten en printers, sigarettenrook
• een hoge temperatuur of veranderingen in de temperatuur gedurende de dag
• een lage luchtvochtigheid
• een slecht onderhoud van gebouwen (papierstof, kantoorstof, …)
• een slechte ventilatie
• een slechte verlichting die verblinding of flikkering veroorzaakt op (beeld)schermen
• fysieke factoren, zoals elektrostatische ladingen
• het onjuist gebruik van schermapparatuur
• in de lucht zwevende deeltjes, zoals stof, tapijtvezels of schimmelsporen
• isolatie
• psychologische factoren, zoals stress of een laag moreel van het personeel
• slechte hygiënische normen in de werkomgeving
• waterschade

Risicofactoren

Iedereen kan te maken krijgen met het sickbuildingsyndroom, maar bepaalde groepen hebben een verhoogd risico. Kantoormedewerkers in moderne gebouwen met weinig ventilatiemogelijkheden en mechanische luchtbehandeling of airconditioning zijn bijzonder kwetsbaar. Het risico op SBS is hoger in open kantoorruimtes en in gebouwen waar veel mensen samenkomen, zoals musea, bibliotheken en scholen. Dit risico neemt toe bij veelvuldig gebruik van beeldschermapparatuur. Vrouwen lijken een hogere kans te hebben om symptomen van SBS te ontwikkelen dan mannen, mogelijk omdat vrouwen vaker in kantoorsituaties werken en daarom meer meldingen van SBS worden geregistreerd.

Symptomen

De symptomen van het sickbuildingsyndroom kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen dagelijks veranderen. De klachten verbeteren vaak of verdwijnen volledig als de patiënt het probleemgebouw verlaat.

Mogelijke symptomen van SBS zijn onder andere:

• vermoeidheid
• benauwdheid op de borst
• concentratieproblemen
• duizeligheid
• hoesten
• hoofdpijn
• huidproblemen: huidirritatie, een huiduitslag, een droge huid, een jeukende huid
• keelirritatie
• kortademigheid
• misselijkheid
• neusproblemen: een geïrriteerde neus, een verstopte neus, een loopneus
• oogproblemen: jeukende ogen, geïrriteerde ogen, droge ogen of waterige ogen
• pijn
• sinusitis
• zich ziek voelen

Alarmsymptomen bij SBS

Wanneer symptomen ernstig zijn, verergeren of niet verbeteren ondanks enkele werkwijzigingen, moet een arts binnen 48 uur geraadpleegd worden. Ernstige symptomen kunnen wijzen op andere medische aandoeningen die professionele aandacht vereisen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het sickbuildingsyndroom wordt gesteld door een arts op basis van een uitgebreide medische geschiedenis en een grondig lichamelijk onderzoek. Verdere tests kunnen nodig zijn om andere aandoeningen uit te sluiten, zoals allergieën, infecties of chronische aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken.

Behandeling

De behandeling van SBS richt zich op het verhelpen van de onderliggende oorzaak van de symptomen. Dit kan inhouden:

• verbeteren van de ventilatie in het gebouw
• het verwijderen of verminderen van chemische verontreinigende stoffen
• het verbeteren van de onderhouds- en hygiënenormen
• regelmatig pauzeren en het aanmoedigen van een gezonde levensstijl, inclusief gezonde voeding en lichaamsbeweging

Prognose

De prognose voor mensen met SBS is vaak goed wanneer de omgevingsfactoren die de symptomen veroorzaken worden aangepakt. Het verbeteren van de luchtkwaliteit en werkplekomstandigheden kan leiden tot significante verbetering van de symptomen en een verhoging van het welzijn van de werknemer.

Complicaties

Complicaties van SBS kunnen voortkomen uit chronische blootstelling aan schadelijke omgevingsfactoren. Dit kan leiden tot langdurige gezondheidsproblemen zoals ademhalingsaandoeningen, allergieën, of chronische vermoeidheid. Bij ernstige gevallen kan een blijvende afname van de werkcapaciteit optreden.

Preventie

Preventieve maatregelen zijn essentieel om SBS te voorkomen. Dit kan onder andere omvatten:

• regelmatige inspecties en onderhoud van de luchtbehandelingssystemen
• het verbeteren van de luchtkwaliteit door het gebruik van luchtzuiveraars en het regelmatig reinigen van filters
• het bevorderen van een gezonde werkplek met goede ventilatie en verlichting
• het implementeren van een beleid voor het beheer van chemische stoffen en schoonmaakmiddelen

Advies voor werknemers

Werknemers die symptomen van SBS ervaren, moeten dit bespreken met hun collega’s om te bepalen of anderen soortgelijke klachten hebben. Indien SBS een probleem blijkt te zijn, moet er contact worden opgenomen met een preventieadviseur of een gezondheids- en veiligheidsverantwoordelijke om de situatie te beoordelen en aan te pakken.

Adviezen voor de werkgever

Werkgevers die op de hoogte zijn van SBS bij hun werknemers moeten actief de mogelijke oorzaken onderzoeken. Dit omvat:

• de algemene netheid van het gebouw en de werking van stofzuigers
• de juiste hantering en opslag van schoonmaakmiddelen
• de onderhoudsschema’s voor verwarming, ventilatie en airconditioning
• de staat en netheid van luchtfilters, luchtbevochtigers, ontvochtigers en koeltorens
• de werking van het verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsysteem

Na het uitvoeren van deze stappen dient de werkgever na te gaan of de klachten bij de werknemers zijn verminderd. Indien de klachten aanhouden, is een grondiger onderzoek nodig, bij voorkeur door een gekwalificeerde ingenieur of een andere specialist.