Hoarding (verzamelwoede): Symptomen van verzamelstoornis

Verzamelwoede, ook wel bekend als hoarding, is een psychische aandoening waarbij de patiënt moeite heeft met het wegdoen van spullen, zelfs als deze geen waarde hebben. Deze stoornis kan leiden tot een ongecontroleerde accumulatie van voorwerpen zoals krantenknipsels, oude bonnetjes, blikjes en zelfs afval. Patiënten met hoarding voelen een intense drang om deze spullen te behouden, wat vaak leidt tot onveilige en ongezonde leefomstandigheden. Deze aandoening kan ook ernstige gevolgen hebben voor de relaties van de patiënt, zowel thuis als op het werk.

• Hoarding versus verzamelen
• Epidemiologie van verzamelstoornis
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren van verzamelwoede
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Diagnostische tabel voor verzamelstoornis
• Behandeling van verzamelwoede
• Prognose
• Complicaties
• Preventieve maatregelen
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met hoarding (verzamelwoede)
• Zoek professionele hulp
• Werk met kleine doelen
• Beperk de toegang tot nieuwe voorwerpen
• Maak gebruik van sociale steun
• Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon en lichamelijke gezondheid
• Misvattingen rond hoarding (verzamelwoede)
• Hoarding is gewoon een vorm van slordigheid
• Mensen met hoarding-problemen beseffen dat hun gedrag abnormaal is
• Hoarding is altijd een gevolg van een traumatische gebeurtenis
• Alle verzamelaars hebben hoarding
• Hoarding heeft geen invloed op de fysieke gezondheid
• Een huis opruimen lost het probleem op
• Hoarding komt alleen voor bij ouderen

Hoarding versus verzamelen

Hoewel hoarding en verzamelen op het eerste gezicht vergelijkbaar lijken, zijn er belangrijke verschillen tussen beide. Verzamelaars zijn vaak trots op wat ze verzamelen en zorgen ervoor dat hun bezittingen georganiseerd en geordend zijn. Ze sparen waardevolle voorwerpen zoals munten, antieke voorwerpen of kunstwerken, vaak met het doel om deze te verkopen of tentoon te stellen. Hoarders daarentegen verzamelen vaak nutteloze en ongewenste voorwerpen en vermijden het sorteren, verkopen of weggeven van deze items. Het gedrag van hoarders leidt vaak tot een chaotische en ongeorganiseerde leefomgeving.

Epidemiologie van verzamelstoornis

Hoarding, oftewel verzamelstoornis, is een psychische aandoening die gekarakteriseerd wordt door de compulsieve neiging om spullen te verzamelen, zelfs wanneer deze geen waarde meer hebben. Deze stoornis komt wereldwijd voor, hoewel de prevalentie varieert afhankelijk van de populatie en de gebruikte diagnostische criteria.

Prevalentie
De prevalentie van hoarding wordt geschat op ongeveer 2-6% van de algemene bevolking. Het komt vaker voor bij ouderen, hoewel het ook op jongere leeftijd kan beginnen. In de klinische setting, zoals psychiatrische ziekenhuizen, wordt de prevalentie vaak hoger geschat, met sommige studies die wijzen op percentages van 10-20%.

Geslachtsverschillen
Er zijn geen significante geslachtsverschillen in de prevalentie van hoarding, hoewel sommige studies een lichte oververtegenwoordiging van vrouwen rapporteren. Dit verschil kan te maken hebben met de manier waarop hoarding zich uit bij vrouwen, waarbij het vaak gepaard gaat met andere psychische aandoeningen zoals depressie of angststoornissen.

Leeftijdsgroepen
Hoarding komt vaak voor bij ouderen, met een piek in de prevalentie tussen de 60 en 70 jaar. Het begint vaak in de vroege volwassenheid, maar veel patiënten zoeken pas laat hulp. De aandoening wordt vaak pas herkend wanneer de gevolgen (zoals overlast voor anderen of gezondheidsproblemen) ernstig zijn.

Mechanisme

Het mechanisme van hoarding is complex en wordt beïnvloed door een combinatie van genetische, psychologische en omgevingsfactoren. Het is een multifactorieel proces waarbij verschillende hersenstructuren betrokken kunnen zijn, evenals cognitieve en emotionele processen die het verzamelen van spullen aandrijven.

Cognitieve deficiënties
Mensen met hoarding vertonen vaak cognitieve gebreken, zoals moeite met het nemen van beslissingen, het organiseren van spullen en het bepalen van de waarde van objecten. Ze kunnen een verhoogde gehechtheid voelen aan objecten, waardoor ze moeite hebben met het loslaten ervan, zelfs als deze objecten geen praktische waarde meer hebben.

Emotionele factoren
Emotioneel gezien kan hoarding worden aangedreven door angst of onzekerheid. Veel patiënten ervaren distress bij het wegdoen van voorwerpen, wat leidt tot vermijding van het opruimen en het verzamelen van spullen als copingmechanisme om negatieve emoties te beheersen.

Neurologische aspecten
Er is bewijs dat hoarding verband houdt met dysfunctie in de hersengebieden die betrokken zijn bij besluitvorming en emotionele verwerking, zoals de prefrontale cortex en het limbisch systeem. Deze neurobiologische afwijkingen kunnen bijdragen aan de moeilijkheden die mensen met hoarding ondervinden bij het verminderen van hun verzamelgedrag.

Oorzaken

Verzamelwoede kan ontstaan uit een gevoel van onvervulbare behoefte om dingen te bewaren. Bij mensen met hoarding is er vaak een afwijking in de frontale kwab van de hersenen, een regio die betrokken is bij besluitvorming en rationeel denken. Deze afwijking kan ervoor zorgen dat hoarders andere prioriteiten stellen dan mensen zonder de stoornis.

Risicofactoren van verzamelwoede

Hoarding kan samenhangen met een aantal risicofactoren, waaronder:

• Eenzaamheid: Sommige hoarders proberen hun eenzaamheid te compenseren door spullen te verzamelen.
• Drugs- en alcoholmisbruik: Dit kan een onderliggende oorzaak zijn of een manier om met de stoornis om te gaan.
• Rouw en trauma: Verlies van een geliefde of traumatische ervaringen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van hoarding.
• Familiegeschiedenis: Als ouders lijden aan hoarding, is het risico voor hun kinderen groter.

Hoarding is ook vaak geassocieerd met andere psychische aandoeningen, zoals:

• Aandachtstekort/hyperactiviteit (ADHD)
• Angststoornissen
• Dementie
• Depressie
• Obsessief-compulsieve stoornis (OCS): Patiënten met OCS kunnen angst ervaren over mogelijke gevolgen van het weggooien van voorwerpen en voelen de behoefte om besmette items te bewaren om anderen te beschermen.
• Schizofrenie: Schizofrenie kan samengaan met waanideeën en hallucinaties die het gedrag beïnvloeden.

Risicogroepen

Sommige groepen hebben een verhoogd risico om hoarding te ontwikkelen, vaak door een combinatie van genetische, psychologische en omgevingsfactoren.

Ouderen
Ouderen vormen een risicogroep voor hoarding, vooral als ze sociale isolatie of fysieke gezondheidsproblemen ervaren. In veel gevallen heeft hoarding een langzame opbouw, waardoor het bij oudere volwassenen pas later in het leven zichtbaar wordt.

Mensen met psychiatrische aandoeningen
Personen met psychiatrische aandoeningen, zoals OCD, angststoornissen of depressie, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van hoarding. De cognitieve en emotionele kenmerken van deze stoornissen kunnen het verzamelgedrag bevorderen.

Mensen die trauma hebben ervaren
Personen die trauma, verlies of misbruik hebben ervaren, kunnen meer vatbaar zijn voor hoarding. Het verzamelen van spullen kan een manier zijn om gevoelens van controle of veiligheid te herstellen na een traumatische ervaring.

Symptomen

Mensen met verzamelwoede ervaren aanzienlijke moeilijkheden bij het verwijderen van voorwerpen die ze niet meer nodig hebben of gebruiken. De gedachte om iets kwijt te raken kan leiden tot overmatige stress. De leefomgeving van de patiënt kan worden aangetast door de overmatige accumulatie van voorwerpen, wat leidt tot onveilige omstandigheden, zoals brandgevaar en andere gezondheidsrisico's. Dit kan ook de relaties met vrienden en familie onder druk zetten en de dagelijkse activiteiten bemoeilijken. Patiënten met hoarding geloven vaak dat ze zich veiliger voelen door spullen te bewaren en kunnen weerstand bieden aan pogingen van anderen om hen te helpen.

Alarmsymptomen

Hoarding kan zich geleidelijk ontwikkelen, maar er zijn verschillende alarmsymptomen die duiden op de aanwezigheid van deze stoornis en die onmiddellijke aandacht vereisen.

Overmatig verzamelen van spullen
Een van de eerste tekenen van hoarding is het overmatig verzamelen van spullen, zelfs als ze geen waarde meer hebben. Dit gedrag kan leiden tot opeenhopingen van objecten in huis die de normale levensstijl belemmeren.

Problemen met het organiseren van bezittingen
Patiënten met hoarding hebben vaak moeite met het organiseren van hun spullen. Dit kan resulteren in een chaotische en onveilige omgeving, waarbij objecten zich opstapelen zonder dat er ruimte is voor andere activiteiten.

Emotionele distress bij opruimen
Patiënten kunnen emotioneel van streek raken bij het idee om voorwerpen weg te gooien, zelfs als deze geen functionele waarde meer hebben. Deze distress kan het opruimen bemoeilijken, waardoor het hoardinggedrag in stand wordt gehouden.

Diagnose en onderzoeken

Patiënten met verzamelwoede zoeken vaak niet zelf hulp. Meestal zijn het familieleden die hulp zoeken om de situatie onder controle te krijgen, of er wordt druk uitgeoefend door een huisbaas of gemeentelijke instanties. De zorgverlener zal proberen te begrijpen hoe de patiënt met zijn verzamelwoede omgaat, de impact op hun leven, en de problemen die ze zelf ervaren. Dit kan onder meer de invloed op hun huis, werk, en persoonlijke relaties omvatten. Vaak herkennen patiënten de ernst van hun aandoening niet en geven ze niet toe dat ze problemen hebben met het bewaren van spullen.

Diagnostische tabel voor verzamelstoornis

Deze tabel biedt een overzicht van de mogelijke oorzaken, symptomen en diagnostische methoden die gebruikt kunnen worden om verzamelstoornis vast te stellen. Raadpleeg altijd een arts of specialist bij twijfel of aanhoudende klachten.

Behandeling van verzamelwoede

De behandeling van verzamelwoede vereist gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg. Er is anno augustus 2024 geen specifiek medicijn voor het behandelen van verzamelwoede. Cognitieve gedragstherapie (CGT) is momenteel de meest gebruikte behandelvorm. Deze therapie helpt patiënten om de gedachten en overtuigingen die hun verzamelgedrag aandrijven te identificeren en te veranderen. Dit omvat het leren om de drang om meer spullen te verzamelen te weerstaan en het sorteren van bezittingen om te beslissen wat te bewaren en wat weg te gooien. Ondersteuning van vrienden en familie speelt een belangrijke rol in dit proces. Zij kunnen helpen bij het verwijderen van rommel en het motiveren van de patiënt. Daarnaast kunnen medicijnen voor angst of depressie nuttig zijn, vooral in combinatie met psychotherapie.

Prognose

De prognose van hoarding hangt sterk af van de ernst van de aandoening en de beschikbaarheid van effectieve behandelingen. In veel gevallen kan hoarding chronisch zijn, vooral als het onbehandeld blijft.

Uitkomsten met behandeling
Met gepaste therapie, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) gericht op hoarding, kunnen veel patiënten hun verzamelgedrag aanzienlijk verminderen en hun leefomstandigheden verbeteren. Psychotherapie kan helpen bij het aanpakken van de onderliggende emotionele en cognitieve problemen die bijdragen aan hoarding.

Uitkomsten zonder behandeling
Zonder behandeling kunnen de gevolgen van hoarding ernstig zijn, waaronder sociale isolatie, gezondheidsproblemen door ongezonde leefomstandigheden en verergering van psychische aandoeningen. In extreme gevallen kan hoarding leiden tot huisuitzetting of onveilige leefomstandigheden.

Complicaties

Verzamelwoede kan aanzienlijke problemen veroorzaken, zowel sociaal als op het gebied van gezondheid en veiligheid. De overmatige accumulatie van spullen kan leiden tot brandgevaar en valpartijen, evenals gezondheidsproblemen door slechte hygiëne en ongedierte. Het kan ook bijdragen aan sociale isolatie en eenzaamheid, omdat vrienden en familie mogelijk niet in staat zijn om de woning binnen te komen. Bovendien kunnen dagelijkse activiteiten zoals koken bemoeilijkt worden door de rommel.

Preventieve maatregelen

Er zijn verschillende benaderingen die kunnen helpen bij het voorkomen van hoarding, vooral bij mensen die risicofactoren vertonen.

Vroegtijdige behandeling
Vroegtijdige behandeling cruciaal bij het voorkomen van hoarding. Patiënten die symptomen vertonen van compulsief verzamelen, moeten tijdig hulp krijgen om de aandoening te behandelen voordat het probleem zich verergert.

Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een van de meest effectieve behandelingen voor hoarding. CGT helpt patiënten de cognitieve disfuncties te identificeren die hun verzamelgedrag aansteken en biedt strategieën om dit gedrag te verminderen.

Ondersteuning van familie en omgeving
Steun van familieleden en zorgverleners is essentieel bij het behandelen en voorkomen van hoarding. Het creëren van een ondersteunende omgeving kan patiënten helpen bij het omgaan met de stress en emotionele moeilijkheden die het hoardinggedrag aansteken.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met hoarding (verzamelwoede)

Hoarding, of verzameldrang, is een psychische aandoening die zich uit in het vasthouden aan grote hoeveelheden objecten, zelfs als ze geen praktische waarde hebben. Het kan leiden tot een overvolle en chaotische leefomgeving. Het is belangrijk om te weten hoe je hiermee om kunt gaan en hoe je het dagelijks leven gemakkelijker kunt maken. Hier zijn enkele praktische tips die je kunnen helpen.

Zoek professionele hulp

Als je merkt dat je worstelt met hoarding, is het raadzaam om professionele hulp in te schakelen. Therapie, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), kan helpen bij het aanpakken van de onderliggende oorzaken van de verzamelwoede. Een psycholoog of psychiater kan je helpen bij het ontwikkelen van strategieën om je verlangens om voorwerpen te verzamelen te beheersen en om je leefomgeving op een gezonde manier in te richten.

Bij ernstige gevallen kan het nuttig zijn om samen te werken met een professionele opruimer die je kan helpen om stap voor stap van onnodige voorwerpen af te komen. Dit moet wel in een tempo gebeuren waar jij je comfortabel mee voelt, zodat het proces niet overweldigend wordt.

Werk met kleine doelen

Het opruimen van een huis vol verzamelde voorwerpen kan ontmoedigend zijn. Het is belangrijk om met kleine doelen te beginnen en jezelf niet te overweldigen. Begin bijvoorbeeld met een kamer of zelfs een klein gebied, zoals een kast of een lade. Door elke keer een klein stukje aan te pakken, maak je stapsgewijze vooruitgang.

Het kan ook helpen om een opruimschema op te stellen. Plan bijvoorbeeld een vast moment elke week om een bepaalde hoeveelheid spullen uit te sorteren. Probeer jezelf te belonen voor het bereiken van kleine doelen, zodat je gemotiveerd blijft.

Beperk de toegang tot nieuwe voorwerpen

Om hoarding te voorkomen, is het belangrijk om jezelf te trainen in het beheren van nieuwe voorwerpen die je dagelijks binnenkrijgt. Dit kan inhouden dat je de gewoonte ontwikkelt om je aankopen grondig te overwegen voordat je ze in huis haalt. Stel jezelf de vraag of je het object echt nodig hebt of dat het je slechts tijdelijk zal bevredigen.

Als je merkt dat je geneigd bent om op impuls te kopen, kan het nuttig zijn om een lijst bij te houden van wat je echt nodig hebt en hier strikt op te letten bij je aankopen. Dit kan ook helpen om te voorkomen dat je onnodige voorwerpen verzamelt die de situatie verergeren.

Maak gebruik van sociale steun

Het is belangrijk om sociale steun te hebben bij het omgaan met hoarding. Praat met vrienden, familie of een ondersteuningsgroep over wat je doormaakt. Het delen van je ervaringen kan helpen om je niet alleen te voelen en kan je motiveren om door te zetten.

Je kunt ook overwegen om je aan te sluiten bij een steungroep voor hoarding, waar je met anderen kunt praten die soortgelijke ervaringen hebben. Het kan erg behulpzaam zijn om te weten dat je niet de enige bent die deze uitdaging doormaakt.

Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon en lichamelijke gezondheid

Hoarding kan vaak gepaard gaan met stress en angst, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen. Het is belangrijk om te zorgen voor een evenwichtig voedingspatroon om je energieniveau op peil te houden en je stress te verlagen. Gezonde voeding helpt niet alleen om fysiek sterk te blijven, maar kan ook een positieve invloed hebben op je mentale gezondheid.

Probeer regelmatig te bewegen en voldoende te slapen. Lichaamsbeweging kan helpen om je gemoedstoestand te verbeteren en je te helpen omgaan met stressvolle situaties. Door goed voor je lichaam te zorgen, ben je beter in staat om de uitdaging van hoarding aan te pakken.

Misvattingen rond hoarding (verzamelwoede)

Hoarding, ook wel bekend als verzamelwoede, is een psychische aandoening waarbij iemand buitensporig veel spullen verzamelt en moeite heeft om dingen weg te doen, zelfs als ze geen praktische of emotionele waarde hebben. Dit kan leiden tot extreme opstapeling van voorwerpen, wat de leefomgeving onveilig en onbewoonbaar kan maken. Er bestaan veel misvattingen over de oorzaken, gevolgen en behandelingsmogelijkheden van hoarding.

Hoarding is gewoon een vorm van slordigheid

Veel mensen denken dat hoarding hetzelfde is als slordig of rommelig zijn, maar het gaat veel verder dan dat. Hoarding is een psychische stoornis waarbij de persoon een diepgewortelde angst ervaart om dingen weg te gooien. Dit heeft niets te maken met luiheid of gebrek aan organisatievaardigheden, maar met een onderliggende dwangstoornis die professionele behandeling vereist.

Mensen met hoarding-problemen beseffen dat hun gedrag abnormaal is

Een veelvoorkomende misvatting is dat mensen met hoarding zich volledig bewust zijn van hun problematische gedrag. In werkelijkheid ontkennen velen de ernst van hun situatie of zien ze hun verzamelgedrag niet als een probleem. Dit gebrek aan ziekte-inzicht maakt het moeilijk om hulp te zoeken en vergroot de kans op sociale isolatie.

Hoarding is altijd een gevolg van een traumatische gebeurtenis

Hoewel een traumatische ervaring hoarding kan verergeren of uitlokken, is het niet altijd de oorzaak. Genetische en neurologische factoren, evenals afwijkingen in de hersenen, kunnen een rol spelen bij het ontstaan van deze aandoening. Sommige mensen ontwikkelen hoarding zonder een duidelijke trigger, wat aantoont dat de oorzaak complexer is dan enkel trauma.

Alle verzamelaars hebben hoarding

Er is een groot verschil tussen verzamelen en hoarding. Verzamelaars kiezen bewust specifieke objecten en houden hun verzameling georganiseerd. Bij hoarding ontbreekt deze controle en stapelen spullen zich op tot een punt waarop de leefruimte ernstig wordt beperkt. In extreme gevallen kan dit zelfs gevaarlijk worden voor de gezondheid, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van stof, schimmel en een verhoogd risico op ziekenhuisinfecties.

Hoarding heeft geen invloed op de fysieke gezondheid

Naast de mentale impact heeft hoarding ook ernstige fysieke gevolgen. Een vervuilde leefomgeving kan ademhalingsproblemen veroorzaken, vooral bij mensen met aandoeningen aan de longen. Daarnaast kan het opstapelen van voedselresten leiden tot infecties en ongedierte. Ook kan hoarding het risico op pijn en verwondingen verhogen, bijvoorbeeld door struikelen over opstapelingen van spullen.

Een huis opruimen lost het probleem op

Veel mensen denken dat het simpelweg opruimen van de woning een oplossing is, maar zonder therapie en gedragsverandering keert de verzamelwoede meestal snel terug. Plotselinge opruimacties kunnen zelfs traumatisch zijn voor de persoon in kwestie en de angst voor verlies versterken. Effectieve behandeling combineert psychotherapie met praktische ondersteuning om de levenskwaliteit te verbeteren.

Hoarding komt alleen voor bij ouderen

Hoewel hoarding vaak pas op latere leeftijd problematisch wordt, begint het gedrag meestal al in de vroege volwassenheid. Jongeren kunnen ook last hebben van hoarding, vooral als er onderliggende problemen zijn zoals mentale gezondheid of impulscontroleproblemen. Hoe eerder de behandeling wordt gestart, hoe beter de kans op herstel en het verbeteren van de levensomstandigheden.