Cutaan pseudolymfoom: Goedaardig letsel op huid

Een cutaan pseudolymfoom (cutane lymfoïde hyperplasie) is een groep aandoeningen waarbij een knobbel, vlek of plaque op de huid verschijnt die doet denken aan een lymfoom (bloedcelkanker). Dit goedaardig letsel is het gevolg van een ontstekingsreactie op een bekende maar vaak ook onbekende prikkel, zoals een insectenbeet, een infectie, medicatie of sieraden. Jeuk en pijn komen af en toe voor, maar meestal ervaart de patiënt weinig tekenen van deze goedaardige huidaandoening. De patiënt moet het veroorzakende middel vermijden of verwijderen indien bekend en indien mogelijk. Op deze manier verdwijnt het huidletsel (met de eventuele bijhorende symptomen), al is soms ook een chirurgische verwijdering nodig. Zeer zelden komen complicaties tot stand.

• Oorzaken van cutaan pseudolymfoom
• Symptomen
• B-celpatroon
• T-celpatroon
• Medicatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van goedaardig letsel op huid
• Prognose
• Complicaties

Oorzaken van cutaan pseudolymfoom

Een pseudolymfoom is een ontstekingsreactie op bekende of onbekende stimuli die resulteert in een lymfomateuze maar goedaardige ophoping van ontstekingscellen. Bij patiënten met een pseudolymfoom ontstaan met andere woorden lymfocyten en andere ontstekingscellen op de huid. Dit gebeurt als reactie op bekende of onbekende stimuli. De meeste gevallen zijn idiopathisch (zonder oorzaak). Bekende stimuli voor een cutaan pseudolymfoom zijn onder meer:

• een behandeling met medische bloedzuigers
• een infectie (zoals een infectie met het varicella-zoster-virus, Borrelia-soorten, molluscum contagiosum (huidinfectie met parelwitte letsels), Helicobacter pylori): Een afzonderlijke soort pseudolymfoom is een borreliaal lymfocytoom. Dit komt voornamelijk in Europa voor in gebieden die endemisch zijn voor de teek Ixodes ricinus. Een borreliaal lymfocytoom is een reactie op een infectie door Borrelia burgdorferi subspafzelius, wat veroorzaakt is door een besmette tekenbeet.
• een trauma
• insectenbeten en spinnenbeten
• materialen die in direct contact met de huid komen of in de huid worden geïnjecteerd (zoals goud, aluminium, vloeibare siliconen)
• medicijnen zoals o.a. anticonvulsiva (medicatie tegen stuipen), antibiotica, antidepressiva, antihistaminica (allergiemedicatie), antipsychotica, benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen), chemotherapie, …
• folliculitis (ontsteking van haarzakjes met pijn en jeuk aan de huid)
• plaatsen waar acupunctuurnaalden werden ingebracht
• sieraden (zoals gouden oorbellen)
• tatoeagekleurstof
• vaccinaties en dan met name een vaccinatie met het varicella-zoster-virus

Symptomen

Door de ophoping van ontstekingscellen wordt een lymfoom (kanker van lymfocyten; een soort bloedcelkanker) zowel histologisch als klinisch nagebootst. Knobbeltjes lijken op B-cellymfomen, terwijl plaquevormen op T-cellymfomen lijken.

B-celpatroon

Het gezicht, de borst en de ledematen zijn het vaakst getroffen. De knobbel komt niet vaak voor onder de taille. Bij ongeveer driekwart van de patiënten met een cutaan pseudolymfoom is de huidknobbel gelokaliseerd. In de overige gevallen ontstaan gegroepeerde huidletsels in een enkel bepaald gebied. Meer verspreide gevallen zijn zeldzaam. Patiënten met pseudolymfoom met een B-celpatroon vertonen een stevige (of heel soms zachte) rode tot paarse (of soms huidkleurige) knobbel of een groep afzonderlijke knobbeltjes met een diameter van één tot enkele centimeters per knobbel. Meestal ontstaan hierbij minimale symptomen zoals jeuk of pijn.

T-celpatroon

Patiënten met een T-celpatroon van een cutaan pseudolymfoom vertonen meestal bredere plekken en/of plaques, die vaak asymptomatisch zijn.

Medicatie

Het begin van een door medicatie veroorzaakt pseudolymfoom is verraderlijk. De meeste patiënten vertonen enkele weken na de start van de betrokken medicatie een enkele langzaam vergrotende papulair (verheven), nodulair (knobbelachtig) of plaqueachtig letsel.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Een grondig klinisch onderzoek van de huid nodig. Bij een cutaan pseudolymfoom is de gelijkenis met een lymfoom meestal histologisch het duidelijkst, en daarom is een huidbiopsie nodig. De diagnose gebeurt op basis van zowel het lichamelijk als het histologisch onderzoek.

Differentiële diagnose
Een aantal aandoeningen veroorzaken huidletsels die gelijkaardige tekenen heeft dan een cutaan pseudolymfoom:

• aanhoudende nodulaire geleedpotigenbeetreactie
• een actinisch reticuloïde
• een cutaan B-cellymfoom
• een cutaan T-cellymfoom (bloedkanker met symptomen aan de huid)
• een medicatiereactie
• irriterende contactdermatitis (huidontsteking door contact met stoffen)
• lichen sclerosus (huidaandoening aan urogenitale gebied)
• lichenoid-varianten
• lupus panniculitis
• lymfomatoïde contactdermatitis
• lymfomatoïde papulose
• morfea (huidaandoening met verharding en verkleuring van de huid)
• syfilis (bacteriële infectie veroorzaakt door seksueel contact)
• tattooreacties

Behandeling van goedaardig letsel op huid

Als de patiënt stopt met het nemen van het medicijn dat leidt tot het cutaan pseudolymfoom, verdwijnt het cutane pseudolymfoom meestal binnen één à drie maanden volledig. Soms is een chirurgische verwijdering of uitwendige bestraling van één of meer letsels nodig.

Prognose

Idiopathische voorbeelden van een cutaan pseudolymfoom zijn vaak chronisch en groeien traag. Soms verdwijnt een cutaan pseudolymfoom in de loop van maanden of enkele jaren. Wel komt dit gezwel mogelijk opnieuw tot uiting.

Complicaties

Zeer sporadisch evolueert een cutaan pseudolymfoom naar een lymfoom. Een aanzienlijk percentage van deze gevallen is echter mogelijk al vanaf het begin histologisch een subtiel lymfoom geweest. In zeldzame gevallen is een maligne lymfoom verschenen na een pseudolymfoom dat veroorzaakt werd door fenytoïne en carbamazepine.