Complicaties hoge bloeddruk: schade hart, vaten en organen

Hoge bloeddruk of hypertensie is een aandoening van het vaatstelsel waarbij de bloeddruk permanent te hoog is. Artsen spreken in dit geval van hypertensie of arteriële hypertensie. Een organische oorzaak is niet duidelijk bij 90 procent van de hypertensiva. Dit type hoge bloeddruk wordt essentiële hypertensie of primaire hypertensie genoemd. Door de jaren heen beschadigt hoge bloeddruk belangrijke organen zoals het hart, kransslagaders, hersenen, nieren en bloedvaten. Het resultaat kan levensbedreigende ziekten zijn, zoals een hartaanval of beroerte. Het belangrijkste doel bij de behandeling van hoge bloeddruk is daarom het permanent verlagen van de bloeddruk tot een normaal niveau. Dit voorkomt schade aan hart, vaten en organen en helpt complicaties als een hartaanval of beroerte te voorkomen.

• Wat is hoge bloeddruk?
• Symptomen
• Oorzaken van hoge bloeddruk
• Complicaties: schade aan hart, vaten of organen
• Waaier aan gevolgen en complicaties
• Schade aan slagaders
• Hartproblemen
• Hersenziekten
• Nierziekten
• Oogproblemen
• Seksuele problemen
• Overige problemen
• Behandeling: een gezonde levensstijl verlaagt het risico

Wat is hoge bloeddruk?

Hoge bloeddruk (hypertensie) is een ernstige aandoening die kan leiden tot hart- en vaatziekten, hartfalen, beroertes, nierfalen en andere gezondheidsproblemen. Ongeveer één op de vijf volwassenen in de westerse wereld hebben permanent een hoge bloeddruk. De bloeddruk is de kracht waarmee het bloed tegen de wanden van de bloedvaten drukt. Als deze druk stijgt en permanent hoog blijft, kan dit resulteren in beschadiging van kwetsbare weefsels. De aandoening zelf veroorzaakt meestal geen symptomen. Je kunt jaren last hebben van hoge bloeddruk zonder het te weten. Gedurende deze tijd, kan hoge bloeddruk schade aanrichten aan je hart, bloedvaten, nieren en andere delen van je lichaam. Vandaar dat hoge bloeddruk ook wel een sluipmoordenaar wordt genoemd.

Het hart knijpt zich krachtig samen om bloed in de slagaders te pompen, waarmee de bloedsomloop in stand wordt gehouden. Door dit pompen ontstaat er druk in de slagaders, dat is de bloeddruk. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de onder- en bovendruk, respectievelijk de diastolische en systolische druk. De bovendruk als het hart slaat, en de onderdruk als het hart in rust is. De bloeddruk is het hoogst wanneer het hart samenknijpt tijdens de systole en het laagst als het hart in rust is tijdens de diastole.

De bloeddruk wordt in twee getallen of waarden uitgedrukt, met als meeteenheid millimeter kwik (mmHg). Eerst wordt de bovendruk vermeld en dan de onderdruk. De bloeddruk wordt gemeten met een sphygmomanometer (zie afbeelding bovenaan het artikel), waarbij een opblaasbare manchet om de arm van de patiënt wordt geplaatst.

Een bloeddruk van 120/80 mmHg wordt als normaal beschouwd bij een rustende, jonge en gezonde volwassene. 140/90 mmHg of hoger wordt als (te) hoog gezien. Grofweg tweederde van de mensen ouder dan 65 hebben een te hoge bloeddruk. Een bloeddruk tussen 120/80 mmHg en 139/89mmHg wordt prehypertensie genoemd, wat inhoudt dat je nog geen te hoge bloeddruk hebt, maar dat de kans wel groot is dat je het zult ontwikkelen. Als je prehypertensie hebt, kun je door allerlei maatregelen te nemen, zoals een gezonde levensstijl, voorkomen dat je hoge bloeddruk krijgt.

Normaal gesproken schommelt je bloeddruk van nature. Daarom is één meting niet voldoende. In tijden van stress of tijdens inspanning stijgt de druk en tijdens ontspanning en in rust daalt de druk. Verder verschilt het van persoon tot persoon en met het ouder worden neemt de druk geleidelijk toe. Als je ouder wordt worden de slagaders minder soepel. Ook is het afhankelijk van je lichaamsgewicht.

Symptomen

Hypertensie is meestal lange tijd asymptomatisch. Vaak, maar niet uitsluitend, ontwikkelt het zich bij de overgang naar de tweede helft van het leven. Dit is een tijd die gekenmerkt wordt door de menopauze bij vrouwen. Symptomen zoals nervositeit, slaapstoornissen, stemmingswisselingen, concentratieproblemen, hoofdpijn, duizeligheid en verslechterende prestaties worden eerder toegeschreven aan hormonale veranderingen dan aan hypertensie in deze levensfase. Maar soms kan hoge bloeddruk ook de reden zijn.

Kritieke bloeddrukstijgingen kunnen soms opgemerkt worden, maar niet altijd. Mogelijke symptomen zijn onder meer duizeligheid, rusteloosheid, angst, paniekgevoelens, kortademigheid, benauwdheid op de borst. Het is het beste om je bloeddruk onmiddellijk te laten controleren en je huisarts te bellen als de bloeddruk hoog is of als je aanhoudende symptomen hebt.

Oorzaken van hoge bloeddruk

In het overgrote deel van de gevallen is de oorzaak van hoge bloeddruk onbekend. Bij slechts 5% van de patiënten is er een oorzaak aan te wijzen. Vaak betreft het een nieraandoening of een hormoonstoornis. Een nieraandoening kan ervoor verantwoordelijk zijn dat overtollig vocht in de bloedsomloop niet goed wordt afgevoerd, en meer vocht in de bloedsomloop zorgt voor een hogere bloeddruk.

Het is normaal dat de bloeddruk stijgt met het voortschrijden der jaren. De bloedvaten worden minder elastisch als je ouder wordt. Verder komt hoge bloeddruk in sommige families meer voor. Mannen hebben vaker dan vrouwen een te hoge bloeddruk. Ook speelt levensstijl een rol. Zwaarlijvigheid en overmatig alcoholgebruik zijn twee andere risicofactoren. Stress kan de zaak nog eens verergeren, vooral chronische stress. Daarnaast is verhoogde bloeddruk ook relatief vaak te wijten aan hoog zoutgebruik, lage inname van kalium, te lage consumptie van visvetzuren en onvoldoende bewegen. Bij 1 op de 5 mensen met verhoogde bloeddruk is overgewicht de oorzaak. Over de relatie tussen chronisch roken en het ontwikkelen van verhoogde bloeddruk bestaat anno 2023 nog veel discussie.¹

Complicaties: schade aan hart, vaten of organen

Een hoge bloeddruk kan op een gegeven ogenblik schade aan je hart, vaten of organen veroorzaken.

Waaier aan gevolgen en complicaties

Hoge bloeddruk is een risicofactor, niet alleen voor hart- en vaatziekten maar ook voor andere aandoeningen. Hoge bloeddruk kan je lichaam langzaamaan beschadigen en het kan jaren duren voordat je ergens last van krijgt. Hoge bloeddruk wordt daarom vaak gezien als een sluipmoordenaar omdat er geen symptomen zijn, terwijl zonder behandeling hoge bloeddruk kan uitmonden in bijvoorbeeld een herseninfarct, hartaanval of nierziekte. Gelukkig kun je met een juiste behandeling en verandering van levensstijl, controle krijgen over je hoge bloeddruk en daarmee het risico op gevaarlijke en levensbedreigende complicaties verminderen.

Er zijn een aantal mogelijke gevolgen en complicaties van hoge bloeddruk, als je het niet tijdig onder controle brengt. Hoge bloeddruk kan schade veroorzaken aan slagaders, hart, hersenen, nieren en ogen. Dit komt doordat langdurig verhoogde bloeddruk geleidelijk beschadigingen en vernauwingen van de bloedvaten veroorzaakt, als gevolg waarvan de bloedtoevoer naar de verschillende organen afneemt. De verminderde bloedtoevoer kan op den duur leiden tot hartziekten (infarct), hersenziekten (beroerte) en nierschade.

Schade aan slagaders

Gezonde slagaders hebben stevige elastische wanden. Hun binnenvoering is glad zodat het bloed vrij stroomt, en vitale organen en weefsels van voldoende voedingsstoffen en zuurstof voorzien kunnen worden. Als je lijdt aan hoge bloeddruk, dan kan de verhoogde druk van het bloed geleidelijk de binnenwand van de slagaderen beschadigen waardoor deze stugger wordt. Door de beschadiging ontstaan allerlei ontstekingsprocessen, die aan de basis liggen van slagaderverkalking. Slagaderverkalking wordt ook wel 'atherosclerose' genoemd. Op de aangetaste plek dringen zich allerlei deeltjes naar binnen, zoals cholesteroldeeltjes, bloedplaatjes en bloedcellen. De binnenste vaatwand groeit langzaam naar binnen en er ontstaat zogenaamde plaque, wat kan leiden tot een vernauwing of verstopping van bloedvaten. Hierdoor kan een hartinfarct, herseninfarct of een vernauwing c.q. afsluiting van de bloedvaten van de benen ontstaan. Niet alleen hoge bloeddruk kan leiden tot beschadigingen aan de binnenkant van de vaatwand. Andere risicofactoren zijn een verhoogd cholesterolgehalte, nicotinedeeltjes (roken) en een een verhoogd glucosegehalte (diabetes of suikerziekte).

Als gevolg van slagaderverkalking kan de vaatwand verslappen. Na verloop van tijd kan de constante druk van het bloed door de verzwakte slagader een aneurysma veroorzaken. Een aneurysma is een plaatselijke verwijding of uitstulping van een slagader. Vaak betreft het de aorta in de buikholte.

Hartproblemen

Je hart pompt bloed naar je hele lichaam. Ongecontroleerde hoge bloeddruk kan schade aan je hart aanrichten. Door slagaderverkalking in de kransslagaderen, dat zijn de slagaderen die het hart zelf van zuurstofrijk bloed voorzien, kunnen verschillende problemen ontstaan, zoals angina pectoris (pijn op de borst), hartritmestoornissen of zelfs een hartaanval (hartinfarct).

Ook kan na jarenlange onbehandelde hoge bloeddruk de hartspier slechter gaan werken. Het hart pompt steeds tegen een hoge druk op en de overbelaste hartspier wordt dik en stug, wat hartfalen tot gevolg kan hebben. Het hart is dan te zwak geworden om het bloed met voldoende kracht rond te pompen. Dit kan klachten geven als kortademigheid (ook bij rust), vermoeidheid en het vasthouden van vocht.

Hersenziekten

Als er slagaderverkalking in de hersenen optreedt, wordt dit 'neurologisch vaatlijden' genoemd. Dit kan tot uiting komen door een TIA (Transient Ischaemic Attack) of een CVA (cerebrovasculair accident). Een TIA is een beroerte van voorbijgaande aard. Bij een TIA is de bloedstroom naar de hersenen tijdelijk verstoord. Je kunt bijvoorbeeld last krijgen van tijdelijk krachtsverlies in een arm of been, plotseling wazig zien, of niet meer goed uit de woorden kunnen komen. Als deze klachten langer dan 24 uur duren, wordt gesproken van een beroerte (CVA). Bij een CVA zorgt een bloedpropje voor een afsluiting van een bloedvat in de hersenen, waardoor een deel van de hersenen geen zuurstof meer krijgt en afsterft.

Onderzoek heeft aangetoond dat er een verband is tussen hoge bloeddruk en dementie. Men neemt aan dat de verhoogde kans op dementie komt omdat een hoge bloeddruk slecht is voor de doorbloeding. Hersenen die minder goed doorbloed worden, krijgen niet genoeg zuurstof. De hierdoor veroorzaakte dementie wordt vasculaire dementie genoemd. Grofweg een kwart van alle gevallen van dementie betreft vasculaire dementie. De ziekte van Alzheimer moet onderscheiden worden van vasculaire dementie. Het is anno 2023 nog niet duidelijk of de kans op de ziekte van Alzheimer ook wordt verhoogd door een hoge bloeddruk.

Nierziekten

Je nieren filteren overtollig vocht en afvalstoffen uit het bloed en dit proces is afhankelijk van gezonde bloedvaten. Langdurig verhoogde bloeddruk veroorzaakt geleidelijk beschadigingen en vernauwingen van de bloedvaten, waardoor de bloedtoevoer naar de verschillende organen – waaronder de nieren – vermindert. Dit leidt tot achteruitgang van de filterfunctie van de nieren. Als gevolg hiervan scheidt de nier ter compensatie stoffen af die de bloeddruk nog verder verhogen. Door een verhoging van de druk kan meer bloed door de vernauwde vaten stromen. Tegelijkertijd wordt nog meer schade aan de vaten aangericht, waardoor een zogeheten vicieuze cirkel ontstaat. In het ergste geval leidt dit tot chronische nierinsufficiëntie. Deze onvoldoende nierfunctie zorgt voor klachten als moeheid en gevoelens van algehele malaise en ziek zijn. Je kunt ook last krijgen van vergeetachtigheid, misselijkheid en verminderde eetlust, waardoor je kan vermageren. Ook ben je vatbaarder voor infecties. Andere verschijnselen die kunnen optreden zijn jeuk en spierkrampen.

Oogproblemen

In het netvlies van je oog lopen zeer kleine bloedvaten, die beschadigd kunnen raken door een hoge bloeddruk. Dit kan leiden tot vermindering van zicht en zelfs blindheid.

Seksuele problemen

Hoge bloeddruk kan ook leiden tot erectiestoornissen. Een erectiestoornis is het onvermogen om een erectie van de penis te verkrijgen of te behouden die voldoende is om adequate geslachtsgemeenschap te kunnen hebben. Hoewel het onvermogen om een erectie van de penis te verkrijgen of te behouden toeneemt met het voortschrijden der jaren, kan hoge bloeddruk ertoe bijdragen dat de doorbloeding naar de penis verslechterd. Na verloop van tijd beschadigt hoge bloeddruk de binnenwand van de bloedvaten en zorgt het ervoor dat je slagaders stugger en smaller worden (atherosclerose), wat de bloedtoevoer beperkt. Dit betekent dat er minder bloed kan stromen naar je penis. Dit kan aanleiding geven tot een een erectiestoornis. Het probleem komt vrij vaak voor, vooral bij mannen die hun hoge bloeddruk niet (tijdig) behandelen.

Vrouwen kunnen ook last krijgen van seksuele disfunctie als gevolg van een hoge bloeddruk. Hoge bloeddruk kan de bloedtoevoer naar je vagina verminderen. Dit kan bij sommige vrouwen leiden tot een afname van seksueel verlangen of opwinding, vaginale droogheid, of moeite met het bereiken van een orgasme.

Overige problemen

Hoge bloeddruk kan ook in andere gebieden van het lichaam tot problemen leiden. Hoge bloeddruk kan bijvoorbeeld leiden tot botverlies. Hoge bloeddruk kan de hoeveelheid calcium die je uitscheidt via je urine verhogen. De overmatige uitscheiding van calcium kan leiden tot verlies van botdichtheid (osteoporose), wat op zijn beurt weer kan leiden tot botbreuken. Het risico is vooral verhoogd bij oudere vrouwen.

Als gevolg van hoge bloeddruk kun je ook moeite krijgen met slapen. Het Obstructief Slaapapneu Syndroom (OSAS) is een ademhalingsstoornis die zich tijdens de slaap voordoet en waarbij de wanden van de keelholte tegen elkaar komen, waardoor de ademhaling een aantal seconden stokt. Deze aandoening wordt onder meer geassocieerd met hoge bloeddruk.

Behandeling: een gezonde levensstijl verlaagt het risico

Medicijnen om de bloeddruk te verlagen zijn niet altijd nodig. Verhoogde bloeddruk kan op verschillende manieren worden verlaagd. Bij een iets verhoogde bloeddruk is het soms voldoende om bepaalde leefgewoonten te veranderen, bijvoorbeeld meer bewegen, afvallen, stoppen met roken, gezonder eten en zorgen voor minder stress. Als deze methoden de bloeddruk niet voldoende verlagen, kunnen verschillende medicijnen worden gebruikt.

Noot:

1. Nationaal Kompas Volksgezondheid. Wat zijn de mogelijke oorzaken van een verhoogde bloeddruk? Versie 4.9, 27 september 2012.

Lees verder

• Hoge bloeddruk gevolgen: hart, nieren, ogen en hersenen
• Hoge bloeddruk: symptomen, oorzaken, gevolgen en behandeling
• Bloeddruk verlagen met bosbessen: meer anthocyanen eten
• Bloeddrukwaarden: tabel voor bloeddruk en normale waarden
• Bloeddruk verlagen door bietensap: resultaten & bijwerkingen