Bacteriële infecties door Stafylococcus aureus
Stafylococcus aureus is een bacterie die vaak hoort bij de normale huidflora van mens en dier. Bij verminderde weerstand kan deze bacterie echter problemen geven. Dan kan het gaan om huidinfecties of wondinfecties, maar ook om infecties van de inwendige organen, die levensbedreigend kunnen worden. Over S. aureus in het laboratorium en bij de mens, ziektebeelden, symptomen en behandeling.In het laboratorium
Stafylococcus aureus bacteriën (S. aureus) zijn in een preparaat gekleurd met de Gramkleuring onder de microscoop te zien als trosvormige Gram-positieve kokken.Ze zijn niet beweeglijk, hebben geen kapsel en zijn ongeveer 0,8 micrometer in diameter. Op vaste voedingsbodems groeien ze in grote, ronde, glanzende kolonies, met een goudgeel pigment. De Schotse chirurg Ogston heeft de bacterie in 1882 zijn naam gegeven. Ze groeien het beste in een zuurstofrijk milieu, aëroob, maar kunnen ook zonder zuurstof: ze zijn facultatief anaëroob. Deze bacterie kan toxinen (giftige stoffen) vormen.
Stafylococcus aureus bij de mens
S. aureus komt algemeen voor op de huid, haar en in de neus van mensen en dieren, als onderdeel van de commensale huidflora. Commensalen zijn organismen die op of in het gastorganisme leven zonder dat de laatste daar nadeel - soms zelfs voordeel - van heeft. Ongeveer dertig procent van de mensen is drager van de bacterie zonder daar last van te hebben. S. aureus bacteriën die op de huid en slijmvliezen zitten worden meestal door de natuurlijke weerstand in bedwang gehouden.Er kunnen bij dragers infecties ontstaan als de weerstand verlaagd is of als de huid bijvoorbeeld beschadigd raakt. Men noemt dit endogene infecties. S. aureus wordt ook door mensen in de omgeving verspreid en kan door direct of indirect contact (stof, huidschilfers) worden overgebracht op anderen, dit worden exogene infecties genoemd. S. aureus is goed bestand tegen uitdroging en kan een lange periode (weken) buiten het menselijk lichaam overleven.
S.aureus behoort tot de belangrijkste oorzaken van infecties en is een typische verwekker van etterende ontstekingen.
Infecties met S. aureus zijn te onderscheiden in oppervlakkige infecties van de huid en huidorganen, en infecties van de inwendige organen (invasieve infecties). De ziektebeelden kunnen nogal wisselend zijn. De infecties kunnen algemeen onder de mensen plaatsvinden (community acquired infecties), en als ziekenhuisinfecties voorkomen (nosocomiale infecties).
Ziektebeelden
Bij ziektebeelden die S. aureus veroorzaakt zijn dus te onderscheiden in huidinfecties en invasieve infecties.Huidinfecties:
- folliculitis: oppervlakkige pussende ontsteking van een haarzakje met gebied eromheen
- furunkel: steenpuist, dit is een diepe ontsteking van een haarzakje, komt vooral voor op gezicht, oksels, nek en billen
- karbunkel: groep steenpuisten, onderhuids
- impetigo: krentenbaard, komt vooral voor bij kinderen, in het gezicht en op de benen. Er ontstaan rode vlekken waar een blaar op komt. Nadat deze is opengebarsten ontstaan er gele korsten. Na genezing blijven er geen littekens achter
- hydradenitis suppurativa: ontsteking van bepaalde zweetklieren, in de oksels of het genitale gebied
- pemphigus neonatorum: infectie waarbij blaren met pus ontstaan en/of blaasjes. Er is sprake van loslating van de huid wat ontstaat door toxinen. Komt voor bij baby's en jonge kinderen
- mastitis: borstklierontsteking, meestal na een bevalling, er ontstaan abcessen
- paronychium: ontsteking van de nagelwal, er ontstaat zwelling en roodheid
- panaritium: ontsteking aan de buigzijde van de vinger, kan snel uitbreiden naar onderliggende weefsels
- wondinfecties: ontsteking als complicatie bijvoorbeeld na een operatie
- cellulitis: ontsteking van de huid en onderhuids vet, vaak zijn er eerder al bijvoorbeeld wondjes geweest. De lymfeklieren in het gebied kunnen opgezet zijn en er kunnen abcessen ontstaan. Patiënten voelen zich vaak ziek.
Invasieve infecties:
Bij een daling van de algemene weerstand kan na een plaatselijke ontsteking een uitbreiding optreden via de lymfebanen of via de bloedbaan. Hieronder vallen:
- sepsis: vermeerdering van bacteriën in het bloed, ontstaat meestal secundair (na een andere, plaatselijke infectie met S. aureus). Er is sprake van koorts, koude rillingen en als er niet behandeld wordt kunnen organen aangetast worden. Er is een hoge sterfte onder patiënten met een sepsis veroorzaakt door S. aureus.
- endocarditis: hartklepontsteking, kan heftig of langzaam verlopen en moet langdurig behandeld worden. Eventueel moet de aangetaste hartklep vervangen worden.
- abcessen: etterbuilen, kunnen plaatselijk ontstaan na een eerdere infectie, bijvoorbeeld van de huid. Kan ook ontstaan na bacteriën in het bloed (bacteriaemie). Symptomen zijn afhankelijk van de plaats en de uitgebreidheid.
- pneumonie: longontsteking, kan ontstaan na een luchtweginfectie veroorzaakt door een virus, of bij een bacteriaemie.
- osteomyelitis: beenmergontsteking, bij kinderen kan dit voorkomen na verwonding aan een arm of been, bij volwassenen kan dit eveneens na verwonding gebeuren of als diepe wondinfectie na een operatie waarbij implantaten van kunststof zijn geplaatst.
- arthritis: gewrichtsontsteking, kan na een operatie aan een gewricht voorkomen.
Toxinen
Sommige ziekten worden direct veroorzaakt door toxinen die gevormd kunnen worden door bepaalde typen S. aureus:- gastro-enteritis: voedselvergiftiging, kan ontstaan door bepaalde (entero)toxinen die deze bacterie kan produceren.
- Toxische Shock Syndroom: tamponziekte, wordt veroorzaakt door stammen van S. aureus.die een bepaald toxine vormen. Verschijnselen zijn o.a. hoge koorts, lage bloeddruk, uitslag. Kwam in 1985 veel voor bij vrouwen die een bepaald soort tampons gebruikten.
Kwetsbare groepen
Er zijn groepen mensen bij wie er een hogere kans is dat een infectie met S. aureus ernstig verloopt, zoals bij:- pasgeboren baby's
- oudere mensen
En bij mensen die:
- griep (influenza) hebben
- verlaagde weerstand hebben door andere aandoeningen
- na een grote operatie een infectie krijgen met S. aureus
- aan chronische aandoeningen lijden
- waterpokken hebben
Behandeling
Bij plaatselijke, oppervlakkige infecties is het voldoende om de het aangedane gebied te verzorgen, waarbij een goede hygiëne belangrijk is. Het is aan te raden handschoenen te dragen bij de wondverzorging.Als er grotere infecties zijn en dit niet genoeg is, wordt behandeld met antibiotica, bijvoorbeeld flucloxacilline, waarbij pus meestal eerst chirurgisch wordt verwijderd (drainage).
