Zelfbeschadiging als Sociaal feit

Zelfbeschadiging vanuit een sociologische benadering. Allereerst zal ik vertellen hoe de socioloog Durkheim het begrip ‘sociaal feit’ uitlegt. Daarna zal ik uitleggen wat zelfbeschadiging inhoudt. Hierna zal ik een opzet geven voor het onderzoek naar zelfbeschadiging als sociaal feit en de relatie met het verklarende sociale feit ‘depressie’. Het essay wordt afgesloten met de conclusie.

Sociale feiten volgens Durkheim

Volgens Durkheim is een sociaal feit iets wat een individu doet of ondergaat onder invloed van de samenleving. Hier kiest het individu niet per se zelf voor, maar wordt het op een bepaalde manier door de samenleving aan het individu opgelegd. Dit verschijnsel is dus niet aangeboren. Het is een algemeen patroon, waarbij er verschil is tussen groepen in de reactie op de externe invloeden. (Durkheim, als weergegeven door Collins, R., Makowsky, M., 2010: 92-104.) Zo vindt Durkheim zelfmoord een sociaal feit, omdat deze individuele actie grotendeels onder invloed van de samenleving tot stand zou komen. Deze individuele beslissing is het gevolg van groepsdynamica, niet andersom. Durkheim zei: “The more social bonds surrounding an individual, the less the chance of suicide; the fewer the bonds, the more danger of self-destruction.” (Durkheim zoals weergegeven door Collins, R., Makowsky, M., 2010: 100) Hij onderzocht de invloed van de samenleving op verschillende religieuze stromingen en zag hier verbanden tussen het plegen van zelfmoord en de mate van sociale controle.

Wat is zelfbeschadiging?

Zelfbeschadiging omvat alle gedragingen die verwonding/letsel aan de eigen huid of het lichaam toebrengen, zoals: snijden, branden, krassen, krabben, haartrekken, hoofdbonken, voorwerpen in het lichaam brengen, botten breken of schadelijke stoffen innemen. (Landelijke Stichting Zelfbeschadiging, 2006)

Zelfverwonding begint vaak in de pubertijd, omdat jongeren in deze periode hun eigen identiteit gaan vormen. Het zelfbeeld verandert en het wordt belangrijker wat anderen van hen vinden. Hierdoor worden jongeren snel onzeker wat zich soms uit in een negatief zelfbeeld. Ook vinden ze het lastig om hun gevoelens te uiten. Meestal is zelfverwonding een reactie op heftige intense gevoelens of ‘psychische pijn’ (bijvoorbeeld bijkomende gevoelens bij pesterijen, mishandeling, seksueel misbruik, scheiding van de ouders of het overlijden van een dichtbijstaande persoon) waar de pubers geen raad mee weten. Ook is er vaak samenhang met bepaalde persoonlijkheidsstoornissen, zoals borderline, schizofrenie, autisme, posttraumatische stressstoornis, dissociatieve stoornis, dysthyme stoornis en depressie. (Psychiatrie Nederland, 2009) Er wordt in feite lichamelijke pijn gebruikt om emotionele pijn op afstand te houden. Door automutilatie wordt er in het lichaam endorfine aangemaakt. Endorfine is de natuurlijke pijnstiller van het lichaam en bestrijdt psychische pijn, angst, opwinding en depressie, maar is ook het middel voor euforie of geluk. Het prettige gevoel dat vrijkomt, blijft niet voor lang en het nadeel ervan is dat de psychische pijn of het negatieve gevoel harder terugkomt dan voorheen, wat leidt tot meer automutilatie. (Psychiatrie Nederland, 2009) Hierdoor kan zelfbeschadiging zich ontwikkelen als verslaving aan de lichaamseigen ‘drugs’. (Dekker, Heijden, van der, 2008)

De automutilanten willen het fijne gevoel houden en blijven zichzelf beschadigen om dit gevoel keer op keer terug te krijgen. De littekens die achterblijven zijn vaak onherstelbaar en blijven getekende herinneringen voor de rest van het leven.

Zelfbeschadiging als sociaal feit

Op basis van deze feiten kun je concluderen dat zelfbeschadiging een sociaal feit is, waarbij jongeren hier gevoeliger voor zijn dan ouderen. Door de onzekerheid die jongeren ervaren als ze in de pubertijd komen, zijn ze een stuk kwetsbaarder voor invloeden vanuit de samenleving en dus ook sneller geneigd zichzelf te beschadigen. Ouderen hebben van deze invloeden al minder last; ze zijn weerbaarder, weten wat ze kunnen en hoe ze sommige problemen op moeten lossen. Hierdoor zullen ze minder snel geneigd zijn tot automutilatie.

Automutilatie als individuele actie kan door het individu gezien worden als tijdelijke oplossing voor zijn/haar problemen. Deze problemen zijn mede ontstaan door de samenleving. Het individu zal zich op een bepaalde manier gedwongen voelen zich te beschadigen, als deze manier werkt voor het individu om zijn/haar negatieve gevoelens over zichzelf kwijt te raken.
Deze symptomen zijn ook de kenmerken van het verschijnsel depressie. Het is hierdoor dat het sociale feit zelfbeschadiging te verklaren is uit depressie, tevens een sociaal feit. Deze conclusie komt tot stand doordat jongeren in hun emotionele ontwikkeling vaker last kunnen hebben van een dip of depressie door de invloed van de samenleving dan ouderen. Voor ouderen geldt dit minder, om al eerder genoemde redenen.

Conclusie

Bij personen die zichzelf beschadigen kan vaak de diagnose worden gesteld dat ze aan depressies lijden. Als het klopt dat jongeren sneller depressief zijn dan ouderen, is de kans groot dat jongeren ook sneller neigen tot zelfbeschadiging dan ouderen. Als deze verwachtingen kloppen, kun je stellen dat er een patroon bestaat. Door de aanwezigheid van dit patroon, kan geconcludeerd worden dat zelfbeschadiging en depressie sociale feiten zijn, waarbij depressie de verklarende factor is.