De cranberry of grote veenbes levert sap na vorst

Veel mensen weten inmiddels wel dat de cranberry heel veel vitamine C levert. En dat je de cranberry kunt inzetten bij blaasontstekingen. Maar wat velen niet weten is dat de cranberry haar sap pas loslaat als het gevroren heeft. Cranberry’s gedijen dus bij vrieskou.

Cranberry’s geven hun sap als het gevroren heeft

Een cranberry levert normaal gesproken maar 8 procent sap op als je hem uitperst. Dat gehalte stijgt enorm als de vorst er eenmaal overheen is geweest. Dan namelijk komt er uit de cranberry maar liefst 88 procent sap. Geen wonder dus dat de bes ook in landen wordt geteeld waar het heel koud kan zijn zoals in Wit-Rusland.

Antibiotica of cranberry’s bij een urineweginfectie of te wel blaasontsteking

Sommige mensen zijn heel vatbaar voor urineweginfecties of blaasontstekingen. Uit onderzoek is gebleken dat zij de meeste baat hebben bij een lage dosis preventief geslikte antibiotica. Dit weert de infectie en de vrouwen die meededen aan het onderzoek gingen van 8 naar 1,8 infecties per jaar.

Antibiotica hebben veel bijwerkingen

Voor vrouwen die steeds geplaagd worden door blaasontstekingen lijkt dat een goede uitkomst. Het punt is echter dat antibiotica ook veel nare bijwerkingen hebben overigens wel afhankelijk van wat voor soort antibiotica er wordt voorschrijven. Dit kunnen onder ander zijn:

• Maag- en darmproblemen (een probiotica slikken of drinken kan de klachten verlichten)
• Schimmelinfecties in darmen, de huid en vagina
• Resistentie (dus als iemand een andere ziekte krijgt dan werkt de antibiotica vaak niet meer)
• De anticonceptiepil werkt niet meer (andere bescherming is nodig om niet zwanger te raken)
• Zonneallergie (wie toch de zon ingaat krijgt allemaal bultjes en uitslag)
• Tekort aan vitamine B en K

Geen antibiotica, maar preventief cranberry nemen bij blaasontsteking

Het innemen van cranberry capsules bleek echter ook goed te werken, zij het dat dan de bijwerkingen er niet zijn. Wel helpen cranberry’s minder goed dat het preventief nemen van antibiotica. Wie steeds de cranberry capsules slikte verminderde het aantal infecties met de helft en ging dus van 8 naar 4 per jaar. Maar de onderzochte vrouwen kregen geen antibiotica-resistentie.

Sap van de cranberry is heel erg zuur

Capsules nemen is de gemakkelijkste manier om de goede stoffen in de cranberry binnen te krijgen. Natuurlijk kan iemand het sap ook drinken, maar dat is wel heel erg zuur. Bovendien moet iemand dan flink wat van het drankje naar binnen werken om effect te krijgen. Een onderzoek met capsules die gewoon in de winkel verkrijgbaar zijn leverde op dat de deelnemers de helft van de infecties kreeg. Mogelijk dat een hogere dosis nog veel meer effect sorteert.

Kalkoen met cranberrysaus – om scheurbuik te voorkomen

Thanksgiving wordt in de VS vaak gevierd met een traditionele maaltijd die onder andere bestaat uit kalkoen met cranberrysaus. Er wordt gezegd dat dit nog komt uit de Burgeroorlog toen generaal Ulysses Grant dit gerecht aan zijn manschappen voorschotelde tijdens het beleg van Petersburg in 1864. Andere berichten spreken dit tegen en geven aan dat de soldaten om scheurbuik te voorkomen zelf heel veel cranberry’s gingen eten.

De grote veenbes en de kleine veenbes

De grote veenbes is de cranberry en komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Indianen wisten al dat de plant heel veel geneeskrachtige eigenschappen had en gebruikten ze voor behandeling van pijlwonden, het verven van kleding en om de blaas te beschermen. In de VS en Canada werd de bes vanaf de negentiende eeuw echt geteeld. Omdat de cranberry hielp tegen scheurbuik bij zeelieden die geen verse groenten bij zich hadden probeerde men ook in Europa de cranberry te telen. Dat gebeurde eerst in Engeland en Duitsland. De kleine veenbes is overigens niet een exoot, maar komt al heel lang voor in Nederland. De bes groeit op een zure en voedingsarme bodem en is vooral te vinden in Drenthe en Noordwest-Overijssel.

Hoe komt het dat er op Terschelling zoveel cranberry’s geteeld worden?

Volgens de verhalen komt het door de Amerikanen dat er op Terschelling een goede teelt van cranberry’s is. Zij namen altijd veel van de bessen mee op hun schepen en in 1845 zouden er daarvan een paar ton zijn aangespoeld op het eiland in de Waddenzee. Jutter Pieter Sipkes Cupido vond een paar van die tonnen en dacht dat er sterke drank in zat. Hij maakte de tonnen open, maar was enorme teleurgesteld toen er bessen in zaten. Wat hij niet besefte was dat de bessen zich daarna konden ontwikkelen tot planten en een hele industrie op gang brachten op het eiland. Vanaf 1910 worden de cranberry’s voor commerciële teelt ingezet. Eerst werden ze vooral uitgevoerd naar Engeland, maar tegenwoordig is de bes ook in ons eigen land heel populair en worden veel van de bessen en de verwerkte bessen in Nederland verkocht. Vooral het feit dat de cranberry gezond is, heeft hem in populariteit doen stijgen. Overigens is de cranberry tegenwoordig overal in terug te vinden. Wie op Terschelling is ziet daar zelfs maskers met cranberry en sambal met cranberry.

Hoeveel cranberry’s worden er geteeld op Terschelling

In 2011 was er in Terschelling zo’n 50 hectare waar de cranberry op werd verbouwd. De oogst van die enorme gebieden loopt enorm uiteen en hangt af van het klimaat. In een slecht jaar zijn het enkele honderden kilo's, maar in goede jaren wordt er wel meer dan 200 ton aan cranberry’s geoogst. De bes wordt overigens in september en oktober geplukt. Ook op Vlieland groeit de cranberry trouwens.

Studentenplak op Terschelling refereert aan de ontdekking van de cranberry

In 1868 bezocht biologiestudent Franciscus Holkema voor zijn afstudeerscriptie Terschelling en vond daar de veenbes. Het studiegebied waar hij al zijn kennis opdeed over de cranberry bestaat nog steeds op Terschelling en wordt daar Studentenplak genoemd. De student werd overigens maar 29 jaar oud en studeerde daarom ook niet af. Hij stierf aan tbc.

De Cosmopolitan: cranberry met wodka

De Cosmopolitan, het drankje uit Seks and the City dat de dames vaak dronken is een cocktail met cranberry sap. Verder zit er onder andere wodka in het drankje.