Bijwerkingen en risico's van chemo (chemotherapie)

Chemotherapie of kortweg chemo is een behandeling die heel vaak wordt gebruikt als er kanker in het spel is. Hoewel chemo als medicijn vaak levensnoodzakelijk is, geeft het voor de zieke (kanker)patiënt heel vaak een groot aantal bijwerkingen en soms zelfs extra risico's. Chemotherapie is een behandeling voor mensen die kanker hebben. Wat de bijwerkingen hiervan betreft is de stelregel dat iedere persoon anders op chemo reageert. Sommige mensen wandelen zo door de periode heen, anderen voelen zich slecht vanaf de eerste dag, en bij nog anderen gaan de bijwerkingen en de intensiteit ervan op en neer met de dag. Ook de soort cytostatica (medicatie), het aantal sessies, de onderliggende fysieke en mentale problemen van de patiënt kunnen een invloed hebben op het al dan niet voorkomen van bijwerkingen bij chemotherapie.

Het al dan niet ervaren van bijwerkingen heeft verder niets te maken met het wel of niet aanslaan van de chemo.

Misselijkheid, braken en verlies van eetlust

Misselijkheid en overgeven zijn veruit de meest gehoorde klachten bij chemotherapie en zijn ook de grootste directe bijwerkingen van de cytostatica. Gelukkig zijn er hedendaags vele medicijnen beschikbaar die de meeste mensen van (de ergste) misselijkheid kunnen afhelpen. Als de misselijkheid of het overgeven de patiënt verhindert van voldoende te eten of te drinken, wordt meestal een diëtist ingeschakeld die tips kan geven in verband met de specifieke situatie of toestand van de patiënt.

Het verlies van de eetlust kan, maar hoeft niet, te maken hebben met de bovengenoemde misselijkheid en braken. Veranderde smaak kan ook een invloed hebben op de eetlust. Aangezien voor het herstel voldoende voedingsstoffen belangrijk zijn is dit zeker een bijwerking die goed moet worden opgevolgd (door onder andere het gewicht te controleren).

Probemen met de darmen en stoelgang

De chemo kan aanleiding geven tot diarree of algemeen darmen die van slag zijn en niet meer behoorlijk werken. Laat dit altijd weten aan de arts of verpleging. Deze bijwerking wordt meestal opgelost door anti-diarreemedicatie voor te schrijven.

Een ander probleem met de darmen kan obstipatie zijn. Dit betekent dat er geen of niet voldoende stoelgang kan geproduceerd worden. Constipatie is vaak het gevolg van de medicatie die tegen diarree of de misselijkheid wordt gegeven. Aanpassen van het medicatieschema en eventueel laxativa kunnen een oplossing bieden.

Haaruitval

Haaruitval komt voor bij bepaalde vormen van chemotherapie en kan helaas zeer moeilijk of niet voorkomen worden. Vaak is er sprake van haaruitval over het gehele lichaam. Het haar groeit pas terug als de chemotherapie is afgelopen en kan verschillen in textuur en vorm tegenover het 'normale' haar. Esthetisch is dit vaak bij vrouwen een groot probleem. Een pruik dragen kan een optie zijn.

Huid- en sijmvliesproblemen

De huid kan als gevolg van de therapie droog, jeukerig en gevoelig worden. Dit geeft verder meestal geen ernstige gevolgen maar kan wel hinderlijk zijn in het dagelijkse leven de patiënt. Bepaalde crème's of lotions kunnen een oplossing bieden.

De slijmvliesproblemen manifesteren zich meestal ter hoogte van de mond en keel, waar ze heel droog kunnen worden als bijwerking van de cytostatica. Pijnlijke zweertjes kunnen het gevolg zijn hiervan. Dit kan voor de patiënt zeer hinderlijk zijn en bovendien een verhoogd risico op infectie met zich meebrengen. Een goede mondverzorging is dus zeer belangrijk tijden de chemotherapie, hiermee kan veel voorkomen en/of opgelost worden.

Moeheid

Moeheid en verminderde energie is bij patiënten met chemotherapie vaak veroorzaakt door probleem met de rode bloedcellen. De cytostatica kan de levensduur en aanmaak van de rode bloedcellen verstoren. De moeheid die door chemo komt gaat vaak ook niet over met rusten en slapen. De rode bloedcellen kunnen gecontroleerd worden via een bloedafname en wanneer nodig kan een bloedtransfusie worden toegediend of medicatie worden voorgeschreven.

Moeheid wordt evenwel niet altijd door een gebrek aan de rode bloedcellen veroorzaakt. Ook de kanker zelf en het gehele proces kan fysiek en mentaal enorm veel vragen van de patiënt en hierdoor vermoeidheid veroorzaken.

Verhoogde kans op infecties

Chemotherapie zorgt, door onder andere zijn werking op het beenmerg, ervoor dat de weerstand van het lichaam drastisch vermindert. Hierdoor kan de verzwakte patiënt vlugger en gemakkelijker infecties oppikken, die bij een gezond lichaam geen of minder kans maken op toe te slaan. Als de patiënt in een ziekenhuisomgeving verblijft kan er via andere zieke patiënten soms vlug een infectie opgelopen worden. Het is belangrijk om de tekens van infectie te kennen en bij vermoeden direct het medisch personeel te verwittigen.

Verminderde werking van de organen

Ogen, nieren, blaas, spieren, ... kunnen allemaal verminderd gaan werken onder de invloed van chemo. Als u enig probleem opmerkt met de werking van deze of andere organen, bespreek dit dan zeker met de arts of dokter. Eventueel kunnen tests uitwijzen of er echt iets aan de hand is en er behandeling nodig is.

Onvruchtbaarheid

Het eventueel onvruchtbaar worden kan een hele grote invloed hebben op het leven van de (jonge) kankerpatiënt. Zowel de vruchtbaarheid van mannen als vrouwen kan worden aangetast door de chemotherapie; meestal in de vorm van verminderde eierstokfunctie of zaadwerking. Bespreek dit zeker voor het begin van de behandeling met de arts/oncoloog, ook als u nog niet direct een (dringende) kinderwens heeft.