Pervasieve ontwikkelingsstoornissen: inleiding

Pervasieve ontwikkelingsstoornissen zijn stoornissen waarbij de ontwikkeling ernstig verstoord is op het gebied van sociale interactie, communicatie en waarbij men stereotype gedragingen en interesses heeft. Er worden vijf soorten pervasieve ontwikkelingsstoornis beschreven door de DSM-IV: klassiek autisme, het syndroom van Asperger, de desintegratiestoornis, het syndroom van Rett en PDD-NOS.

Pervasieve ontwikkelingsstoornissen

Pervasieve ontwikkelingsstoornissen zijn neuropsychiatrische stoornissen waarbij specifieke vertragingen en afwijkingen wat betreft de sociale, communicatieve en cognitieve ontwikkeling centraal staan. Pervasieve ontwikkelingsstoornissen treden dikwijls reeds in het eerste levensjaar op. Er bestaat geen gemeenschappelijke oorzaak of behandeling van pervasieve ontwikkelingsstoornissen. Het begrip pervasieve ontwikkelingsstoornis geeft echter wel aan dat de ontwikkelingsstoornis zodanig ernstig van aard is dat het beperkingen in het dagelijks leven creëert.

Pervasieve ontwikkelingsstoornissen worden in het dagelijks leven gekarakteriseerd door een beperkt begrip van symboliek en moeite met abstract redeneren. Kinderen laten dikwijls weinig 'doen alsof' spelletjes zien. Ze geven de voorkeur aan concrete spellen en zullen niet snel verkleedpartijtjes houden of met poppen spelen. Andere kenmerkende verschijnselen zijn de aanwezigheid van stereotype interesses en activiteiten, een grote moeite met veranderingen, meer gevoelens van angst en een slecht inschattingsvermogen van wat andere mensen denken. Mensen met een pervasieve ontwikkelingsstoornis raken snel van streek wanneer zij bijvoorbeeld onverwacht bezoek krijgen en moeten erg wennen aan een veranderd ritme op vakantie. Bij sommige mensen met een pervasieve ontwikkelingsstoornis is er eveneens sprake van hyperactiviteit of een vertraagde motorische ontwikkeling. Men leert bijvoorbeeld minder snel lopen of fietsen. Daarnaast is er bij sommigen sprake van een ongebruikelijke gevoeligheid of juist ongevoeligheid voor zintuiglijke stimuli.

Types pervasieve ontwikkelingsstoornis

Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen vijf soorten pervasieve ontwikkelingsstoornis. Het onderscheid tussen de verschillende soorten pervasieve ontwikkelingsstoornis is gebaseerd op onder meer de aanwezigheid, de aard en de frequentie van bepaalde gedragsmatige verschijnselen. De DSM-IV onderscheidt de volgende vijf pervasieve ontwikkelingsstoornissen:

• Klassiek autisme
• Syndroom van Asperger
• Desintegratiestoornis
• Syndroom van Rett
• PDD-NOS

Klassiek autisme

Veel mensen denken bij een pervasieve ontwikkelingsstoornis direct aan klassiek autisme. Om de diagnose klassiek autisme te krijgen moet men aan minstens zes criteria voldoen. Men moet problemen ervaren op het sociale gebied, in de communicatie en er moet sprake zijn van stereotiep gedrag. Daarnaast moeten deze beperkingen vóór het derde levensjaar reeds aanwezig zijn.

Syndroom van Asperger

Het syndroom van Asperger lijkt sterk op klassiek autisme, maar is minder beperkend. Er is geen sprake van problemen op het gebied van communicatie of cognitieve stoornissen.

Desintegratiestoornis

Mensen met een desintegratiestoornis ontwikkelen zich in het begin van de kindertijd normaal, maar ontwikkelen op een gegeven moment ernstige beperkingen op het gebied van de taal, de cognitie en het gedrag. Er is geen aanwijsbare degeneratieve stoornis aanwezig in bijvoorbeeld het brein. De desintegratiestoornis is zeldzaam en wordt soms ook wel het syndroom van Heller of infantiele dementie genoemd vanwege de overeenkomsten met de volwassen vorm van dementie.

Syndroom van Rett

Het syndroom van Rett is een genetisch neurologisch syndroom dat enkel bij meisjes voor komt. Het syndroom van Rett wordt gekenmerkt door een normale ontwikkeling in het eerste levensjaar, gevolgd door een stilstand van groei van het hoofd en verlies van eerder verworven vaardigheden en spraak rond het tweede levensjaar. De levensverwachting van mensen met het syndroom van Rett is niet hoog, de meeste overlijden rond het twintigste of dertigste levensjaar.

PDD-NOS

De diagnose PDD-NOS wordt gegeven wanneer er ernstige beperkingen op het sociale gebied en in de communicatie aanwezig zijn en wanneer men stereotiep gedrag vertoont. De beperkingen kunnen echter niet verklaard worden door een andere pervasieve ontwikkelingsstoornis. De beperkingen die men ervaart verschillen van persoon tot persoon in zowel aard als ernst.