Een coma: het ontstaan en de voortgang van een coma

Prins Friso belandde in 2012 in een coma, nadat hij 50 minuten lang een hartstilstand had gehad. Maar wat betekent het eigenlijk om in coma te zijn? En hoe lang kan een coma duren? En is ontwaken weer mogelijk?

Het ontstaan van een coma

Een coma kan door verschillende oorzaken ontstaan. Dit zijn onder andere:

• Een hersenziekte
• Een vergiftiging
• Een hersenbloeding
• Een hartinfarct
• Na een ongeval als de hersenen langdurig geen zuurstof hebben gehad

Hersenstam

Mensen die in een coma zijn beland, worden vanzelfsprekend goed in de gaten gehouden om te kijken of zij alweer hersenactiviteit hebben. Op een scan is bij een coma te zien dat alleen de hersenstam nog werkt.

Wat gebeurt er als iemand in een coma is?

Iemand die in een coma is beland, kan zelf helemaal niets. Om door te kunnen leven zijn allerlei apparaten nodig zoals beademing. Ook moet voedsel en vocht worden toegediend om de persoon in leven te houden, omdat hij of zij natuurlijk zelf niet meer kan eten of drinken. Of er dan een bewustzijn is, weet eigenlijk niemand. Overigens zijn er twee soorten coma: degene die door het lichaam zelf is veroorzaakt en eentje die door de medische wereld is veroorzaakt om er voor te zorgen dat het letsel zo klein mogelijk kan worden gehouden. Die toestand duurt overigens maar maximaal 6 weken, daarna wordt de patiënt uit de coma gehaald.

Kunstmatige coma

Mensen worden in een kunstmatige coma gebracht na een zware operatie, een ernstige infectie of een ernstig ongeval om de gevolgen van die zaken te beperken. De artsen brengen dan lichaamstemperatuur dan vaak terug naar 33 graden Celsius, omdat dit de hersenen rust geeft en hen in staat stelt om zo veel mogelijk te herstellen. De patiënt wordt daarvoor volledig verdoofd. Als de artsen denken dat de patiënt weer uit coma kan komen dan wordt er een procedure opgestart om dat te bewerkstelligen. In dat geval wordt de medicatie stopgezet en wordt het lichaam weer opgewarmd. Dit laatste gaat heel geleidelijk. Het lichaam wordt per uur 0,3 graden Celsius opgewarmd tot het weer 36 graden Celsius is.

Wat kan er gebeuren nadat iemand in coma is geweest?

Er zijn verschillende zaken die op een coma kunnen volgen. Dit zijn:

1. Het volledig bewustzijn keert helemaal terug. De persoon ademt weer zelf, is helemaal weer bij bewustzijn en reageert op prikkels van de buitenwereld. Wel zijn er soms blijvende lichamelijke en of geestelijke problemen
2. Locked-in syndroom. De persoon ademt wel weer zelf en er is een volledig bewustzijn. Degene voelt, hoort en ziet alles wel, maar kan niet praten of bewegen. Alleen de ogen of oogleden kunnen bewegen.
3. Vegetatieve toestand. Daarbij ademt de persoon nog wel zelf, maar is er geen of een onvolledig bewustzijn. De persoon kan de ogen wel openen. Deze situatie kan veranderen in een minimaal bewustzijn waarbij de persoon zich nog wel enigszins bewust is van zichzelf en zijn omgeving. Dit is te zien doordat hij of zij met de ogen personen of zaken gaat volgen. Verdere interactie is niet mogelijk. Is er geen sprake van minimaal bewustzijn dan is de andere mogelijkheid dat de persoon in kwestie in een blijvend vegetatieve staat terechtkomt. Daarbij is hij of zij niet bij bewustzijn, maar kan de persoon wel de ogen openen en is er een dag- en nachtritme.
4. Hersendood. Als een patiënt na een coma hersendood raakt, ademt die persoon in kwestie niet meer. Er is geen bewustzijn. Hersenen en hersenstam functioneren in dat geval helemaal niet meer.

Wat gebeurt er in de hersenen?

De hersenen bestaan uit:

• De hersenstam. Zij zorgen voor de juiste temperatuur van het lichaam, voor de hartslag, de ademhaling, de bloeddruk en het waak- en slaapritme.
• De kleine hersenen. De kleine hersenen zorgen onder andere voor het evenwicht en de motoriek van iemand.
• De grote hersenen. Door de grote hersenen kunnen mensen onder andere redeneren, hebben ze een geheugen en voelen ze emoties.

Niet responsief waaksyndroom

Iemand die zich na weken nog steeds in een comateuze toestand bevindt en dus niet ontwaakt, bevindt zich in een niet responsief waaksyndroom ook wel nws genoemd. In dat geval zijn niet meer allerlei apparaten nodig. De persoon in kwestie ademt wel weer zelf, heeft ook een dag- en nachtritme, gaapt wel en slikt ook en doet ook de ogen soms open. Het lijkt alsof de persoon in kwestie wakker is, maar contact is ondanks dat niet mogelijk.

Hoelang duurt zo’n langdurige coma?

Zo’n langdurige coma of niet responsief waaksyndroom kan vele jaren duren. In Nederland worden enkele tientallen mensen in deze langdurige coma in verpleeghuizen waar ze worden verzorgd en waar ze sondevoeding krijgen omdat ze zelf niet kunnen eten. Het lichaam van de patiënt heeft overigens wel te leiden onder de situatie, want wie niet of nauwelijks beweegt verliest al zijn spierspanning en kan doorliggen. Hoe jonger en hoe fitter iemand overigens is, hoe beter zo’n lichaam dat aankan.

Levensbeëindiging na coma

In 1997 is in Nederland besloten dat verpleeghuisartsen regelmatig overleg hebben over wat er met iemand die langdurig in coma is moet gebeuren. Besproken wordt dan of behandeling nog wel zinvol is. Een arts mag onder bepaalde omstandigheden dan ook het leven beëindigen. Dat gebeurt dan door levensbeëindigend te handelen door bijvoorbeeld geen voedsel meer toe te dienen.

Kun je wakker worden uit een coma?

Er zijn mensen die na jaren zijn ontwaakt uit een coma. Maar heel veel mensen ontwaken niet meer uit een coma. Voor de relaties van een comapatiënt is het vaak ontzettend moeilijk om om te gaan met hun geliefde waar ze niet meer in contact kunnen treden. De persoon in kwestie ademt, leeft, beweegt een beetje, maar van de eerdere relatie is totaal geen sprake meer omdat er geen contact mogelijk is.