Traditionele geneeskunde in Polynesië

Het belangrijkste onderscheid in traditionele kruidengeneeskunde in Polynesië, Europa en China is dat men in Polynesië de nadruk legt op de geneesmethoden. Men is niet erg geïnteresseerd in de precieze symptomen van ziekten, maar wel in de oorzaken en hoe de balans van het lichaam te herstellen. Deze balans wordt terug gevonden door het gebruik van medicinale planten. Met andere woorden: de medicinale plant staat centraal in plaats van de zieke persoon. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Waar ligt Polynesië?
• Oorsprong van geneesplanten
• Huidig toepassing geneesplanten
• Men genas zonder medicijnen
• Epidemieën door contact met Europeanen
• Priesters, chirurgen en masseurs
• Demonen als ziekten
• Recepten door dromen
• Verse planten als medicijn

Waar ligt Polynesië?

Polynesië bestrijkt heel het gebied van Frans Polynesië, Hawaii, Paaseiland, de Cookeilanden en een groot deel van Micronesië en Melanesië. De culturen overlappen in deze Pacifische regio. Polynesiërs hadden vroeger weinig ziekten; de meeste geneestoepassingen betroffen werden opgedaan in een oorlogsstrijd. Toen de Europeanen kwamen, namen zij veel ziekten mee waardoor het grootste deel van de medische kennis zich noodgedwongen na de komst van de zeevaarders ontwikkelde.

Oorsprong van geneesplanten

De geneesplanten van Polynesië zijn zeer divers. Aan de ene kant wordt gebruikt gemaakt van lokaal voorkomende planten en aan de andere kant hebben zowel de Polynesiërs planten uit Azië meegenomen en de later gekomen Europeanen hebben op hun beurt geneesplanten uit Europa naar Polynesië gebracht. Zo is er een unieke verscheidenheid aan geneesplanten ontstaan op de eilandjes van de Stille Oceaan of Pacifische Oceaan.

Huidig toepassing geneesplanten

Medicijnen in Frans-Polynesië, een deel van Frankrijk waar Tahiti het hoofdeiland van is, zijn voor de etnische bevolking in eerste instantie plantaardig van aard. De Franse artsen weten dat; ze laten de mensen hun gang gaan met plantaardige medicijnen, zo vertelt een kinderarts. Mocht een kwaal te hardnekkig zijn dan komt men toch wel terug naar een westers arts. De kennis van medicinale planten in Frans Polynesië is tanende. Steeds meer mensen vertrouwen op een pil van de apotheek, terwijl de natuurlijke apotheek overal om hen heen groeit.

Men genas zonder medicijnen

Voordat de Europeanen aankwamen in Polynesië gebruikten de Polynesiërs nauwelijks medicijnen. Men ging ervan uit dat elke ziekte op bovennatuurlijke wijze ontstond. De ziekten werden vervolgens op bovennatuurlijke wijze genezen, met behulp van magie. Magische gebeden, dierenoffers en tussenkomsten van lokale priesters waren de meest gebruikte vormen van genezing. Om deze reden heeft men traditioneel niet bijzonder veel kennis van medicinale planten; die kennis kwam pas echt op gang toen de Europeanen kwamen. Men kende wel kruiden om wonden te behandelen, kruiden die als braakmiddel werken tegen vergiftigingen en kruiden die als maagversterkend gelden. Verder waren er kinderziekten die behandeld werden met medicinale planten. De traditionele kinderartsen in Polynesië zijn allemaal vrouwen.

Epidemieën door contact met Europeanen

Op veel Polynesische eilanden bestonden niet veel ziekten, volgens berichtgevingen uit de 18e eeuw van verschillende ontdekkingsreizigers. Omdat er niet veel ziekten bestonden, hoefde men ook niet veel medicijnen te kennen. Nadat de Europeanen waren gearriveerd, kwamen er ineens veel epidemieën voor op de Polynesische eilanden. Ziekten zoals mazelen, geslachtsziekten, tyfus, lepra en griep werden ineens de grootste doodsgevaren voor de Polynesiërs. De Europeanen hadden immuniteit voor deze ziekten opgebouwd, maar door hun geïsoleerde ligging kenden de Polynesiërs deze ziekten helemaal niet. Er stierven vele mensen aan. De bevolking van de Marquesas-archipel daalde van 120.000 mensen tot 3000. Momenteel zijn er rond de 10.000 Marquesasianen.

Priesters, chirurgen en masseurs

De artsen en chirurgen in Polynesië waren traditioneel de tovenaars en de priesters. Als chirurgisch materiaal gebruikte men scherpe schelpen en messen. Simpele ziekten zoals maagpijn, hoofdpijn en spierpijn worden samen allerlei andere minder ernstige lichaamspijnen verholpen door een traditionele Polynesische massage. Deze massage wordt door iedereen gegeven, niet alleen door priesters. Daarnaast zijn er ziekten die worden genezen met baden of stoombaden; deze kunnen ook door iedereen worden toegepast.

Demonen als ziekten

De Polynesiërs beschouwden ziekten net als de oude Europeanen als demonen die het lichaam van de zieke waren binnengedrongen. Deze demonen hebben een beperkte mogelijkheid; ze kunnen slechts mensen ziek maken. Daarnaast bestaan er volgens de traditionele Polynesiërs goden die mensen kunnen genezen. De demonen verlaten het lichaam via de voeten. De artsen of tovenaars duwen op het lichaam van de zieke om deze richting te voeten te duwen opdat de demonische gestalte het lichaam kan verlaten. De reden dat een demon in eerste instantie bezit kan nemen van een lichaam is dat de betrokkene een zonde had begaan tegen een wet aangaande de goden of dat men in het hart een minder goede bijgedachte heeft over de goden.

Recepten door dromen

Men kent een aantal medicijnen op basis van planten door overlevering. Sommige recepten zijn algemeen bekend in families, dorpen of op eilanden. Een enkele keer vindt men een nieuw recept in een droom. Dit nieuwe recept is meestal een samenvoeging van twee bekende geneesplanten. Met name tovenaars kunnen in een droom nieuwe recepten ontdekken. Ook andere tovenaars zoals bij de oorspronkelijke bevolking van Midden-Amerika doen veel ontdekkingen in dromen.

Verse planten als medicijn

In Polynesië worden in tegenstelling tot in Europa en China kruiden niet gedroogd; men neemt alleen verse planten, boombast, wortels en bloemen. Deze worden gestampt met een stenen vijzel. Vervolgens wordt deze brij toegevoegd aan kokoswater of gewoon water. Tegenwoordig worden de geneesmiddelen in een grote hoeveelheid gemaakt, bijvoorbeeld twee liter; dit medicijn wordt vervolgens in een fles in de koelkast bewaard. De reden dat men in Europa kruiden droogt is dat ze niet het hele jaar voorradig zijn. Door te drogen kun je ´s winters beschikken over geneeskruiden. In Polynesië bestaan er feitelijk nauwelijks seizoenen omdat de Polynesische eilanden dicht rond de evenaar liggen. Daardoor zijn benodigde planten het hele jaar verkrijgbaar.