Hittegolf – wat te doen en wat te laten

We krijgen ook in Nederland af en toe te maken met een hittegolf. Wanneer het vijf dagen op rij 25 graden of warmer is, waaronder drie tropische dagen, dan spreken we van een hittegolf. Een tropische dag is nog vijf graden warmer. Die warmte kan een aanslag op de gezondheid zijn en bij oververhitting kan lichaamsweefsel beschadigd raken. Wat moet je doen en wat moet je juist laten om goed de hittegolf door te komen? Om burgers van tips en goede raad te voorzien is er door het RIVM een Nationaal Hitteplan voorbereid. Dat treedt in werking als het RIVM constateert dat het Nederland te heet onder de voeten wordt.

Wat is verstandig en wat juist niet bij een hittegolf

• Zomers
• Hittegolf
• Extreem warm
• Straalstroom
• Wat te doen en wat te laten bij hitte
• Tips voor verkoeling
• Lichaam
• Bloed, zweet en tranen

Zomers

Nederland is zomerser en tropischer geworden als we het midden van de twintigste eeuw vergelijken met het begin van de eenentwintigste eeuw. Het KNMI meet meer tropische dagen. Een tropische dag is een dag met een temperatuur van 30° of meer. Een zomerse dag is een dag van 25° tot 30°. Tussen het tijdvak 1930 - 1960 en 1971 - 2000 is er een verschil van één tot twee tropische dagen.

Warmterecord

Het landelijke warmterecord is van donderdag 25 juli 2019. In het Noord-Brabantse Gilze-Rijen steeg het kwik naar 40.7°C. Het was de eerste keer dat in Nederland 40°C werd gemeten. Het hitterecord brak het record van een dag eerder. In Eindhoven werd het op 24 juli 2019 39.3°C. Dat record brak het oude record dat op een maand na 75 jaar stand had gehouden. Op 23 augustus 1944 en stond er 38.6°C op de themometer in het Gelderse Warnsveld.

Hittegolf

In 2013 is er sinds zeven jaar weer sprake van een hittegolf. Juli telde een reeks van vijf zomerse dagen op rij waarvan drie tropisch. Om een landelijke hittegolf genoemd te mogen worden moeten deze waarden gemeten zijn op het weerstation in De Bilt.
In juli 2014 is het ook erg warm. Er is sprake van een hittegolf als het vijf dagen aaneen minstens 25 graden is waarvan drie minstens 30 graden.

39 hittegolven in honderd jaar

Van 1915 tot 2015, in de afgelopen honderd jaar, heeft Nederland 39 hittegolven kunnen tellen. De laatste dagen van juni en eerste van juli 2015 zijn naar de 40ste, die van juli 2018 de 41ste en die van juli 2019 de 42ste.

Extreem warm

In juli en augustus 2013 werden er plaatselijk temperaturen gemeten van 37°. Dat is extreem warm. Dergelijke grote hitte met in delen van het land temperaturen van 35° of warmer, komt de laatste jaren veel vaker voor. Vanaf 2000 werd het acht keer gemeten op het weerstation van Meteo Consult (MeteoGroup) in Eindhoven. In de periode van 1985 tot en met 1999 werd dat op Eindhoven maar twee keer geteld. Van 1970 tot en met 1980 mat weerstation Eindhoven het slechts één keer. De metingen in Brabant corresponderen met metingen elders in het land. De metingen van 2013 lijken kinderspel vergeleken met de record die in 2019 werden gebroken. Het weer in Nederland wordt warmer.

Straalstroom

Naar de oorzaak van de warmere zomers in Nederland wordt nog gezocht. Een verklaring kan de opwarming van de aarde zijn, maar een opwarming in West-Europa met 1 graad verklaart nog niet de grote stijging aan tropische dagen. De oorzaak zou kunnen liggen in de activiteit van de straalstroom die warme lucht aanvoert.

Wat te doen en wat te laten bij hitte

1. Drink de hele dag door water, ook als je geen dorst hebt, ongeveer anderhalf keer meer dan normaal;
2. Drink geen ijskoud water, dat verkoelt eerst, maar zorgt daarna voor stijging van de lichaamstemperatuur;
3. Drink kruidenthee, dat verkoelt het lichaam;
4. Drink niet meer dan twee biertjes: de alcohol drijft vocht af ook al lijkt het een lekkere dorstlesser;
5. Hou het huis koel;
6. Blijf binnen tijdens de warmste uren van de dag;
7. Beweeg minder en langzamer;
8. Draag luchtige kleding;
9. Eet zomerfruit: het bevat veel vocht en vitaminen en mineralen die het lichaam bij warmte goed kan gebruiken;
10. Hou de zon van je huid af, doe een strooien hoed op, en voor wie buiten moet zijn voor zijn werk: smeer je in met zonnebrand.

Tips voor verkoeling

1. Zoek het bos op. Onder de bomen blijft het lang aangenaam koel;
2. Ga de tuin in, als er tenminste genoeg schaduw is. Ga met je voeten in een verkoelend voetenbadje zitten of duik onder de zelf gefröbelde tuindouche;
3. Duik een supermarkt in en ga extra lang boodschappen doen. Vooral bij de koelvakken is het heerlijk om even te blijven hangen;
4. Pak een filmpje in de bios, daar staat de airco aan. Neem een vest mee, want hij kan zo hoog staan dat je er kippenvel van krijgt.

Lichaam

Het lichaam reageert op verschillende manieren op hitte. In de hersenen zit de hypthalamus die de lichaamstemperatuur op peil houdt. Het orgaan houdt de kern van het lichaam op 37°. Overtollige warmte verdeelt hij over het lichaam. Bij hoge koorts of grote hitte, boven de 40-41 graden, raken weefsels beschadigd. Als de kern van het lichaam zo warm wordt komen cellen en organen in de problemen. Ze kunnen niet meer functioneren.
Bloedvaten onder de huid zetten bij warmte uit, zodat er veel bloed naar de huid stroomt, dat warmte afgeeft aan de buitenlucht. Als de buitentemperatuur hoog wordt, boven de 33°, dan werkt dit niet meer.

Bloed, zweet en tranen

Bloed

Fietsers en hardlopers in de hitte maken veel extra bloed aan. Bij atleten kunnen dit liters meer zijn. Dat extra bloed is nodig om warmte af te geven zonder last te krijgen van een lage bloeddruk. Normaal hebben we vijf tot zes liter bloed in ons lichaam. Bij atleten die in warme omstandigheden sporten kan dit aantal verdubbelen.

Zweet

Zweten is een erg nuttige lichaamsfunctie: met zweten verdampt vocht op de huid. Die verdamping onttrekt warmte aan de huid waardoor de huid koelt.
Bij warm weer laten de hersenen de spieren kalmer aan doen zodat ze minder warmte produceren. Er gaat veel bloed naar de huid waardoor de spieren minder zuurstof krijgen. Dat is de oorzaak dat we ons bij warm weer zwakker voelen.
De hersenen en de grote organen in ons lijf krijgen minder bloed en werken daardoor ook minder. Het hart heeft juist extra werk omdat hij de extra bloedtoevoer naar de huid moet compenseren. Het hart moet daardoor juist harder pompen.

Tranen

Hoe goed mensen tegen warmte kunnen is per persoon verschillend. Bij grote warmte en hittegolven zijn er een paar groepen mensen die extra risico lopen.
Kinderen en oude mensen horen bij die risicogroepen. Kinderen zijn klein waardoor het lichaam snel opwarmt. Ze hebben weinig bloed en zweten niet zoveel, waardoor ze ook slecht afkoelen.
Oude mensen hebben vaak last van hart- en vaatziekten, terwijl de warmte juist een wissel op het hart trekt. Ook zweten ze minder en drogen ze sneller uit.

Lees verder

• Zonnesteek & hitteberoerte - warmtestuwing & oververhitting
• Zomer, wanneer begint het – 20 of 21 juni