Zonnesteek & hitteberoerte - warmtestuwing & oververhitting

We houden van de zon en gaan graag zonnebaden of lekker in het zonnetje zitten. Het is niet zonder risico en het is goed te weten hoe je van de zon kunt genieten en wanneer je op moet passen voor de koperen ploert. Een zonnesteek ligt op de loer en mensen kunnen over je gaan zeggen ‘Zij heeft vast een zonnesteek’, omdat je een beetje raar gaat doen. Niet grappig, wel heel gevaarlijk. Oververhitting is ook voor kinderen erg gevaarlijk. Het is raadzaam bij erg warm weer extra goed op de kinderen te letten.

Te lang in de zon gezeten, en dan ...

• Zonnesteek - en beetje raar
• Rood in de nek
• Zonnesteek
• Warmtestuwing
• Hitteberoerte
• Hoge kamertemperatuur
• Oppassen bij hittegolven
• Signalen van oververhitting
• Sporten en warm weer
• Koelen en kinderen

Zonnesteek - en beetje raar

'Zij heeft vast een zonnesteek!' Dat zeggen we wel over iemand die een beetje raar doet. Het gezegde komt niet uit de lucht vallen, maar raakt de waarheid wanneer iemand te lang in de zon heeft gelegen. Wie een zonnesteek heeft opgelopen kan een beetje raar gaan doen en wordt de belichaming van het gezegde. Wie het zover heeft laten komen doet er goed aan een arts te raadplegen, want de gevaren van een zonnesteek zijn niet te onderschatten.

Rood in de nek

We hebben het allemaal wel eens een keer meegemaakt, het overkomt je zonder dat je er erg in hebt: je maakt een fietstocht met de zon in de rug en een fris windje om de oren. Heerlijk. Maar dan: die zon brandt, misschien wel zonder dat je het in de gaten hebt, in je nek en als je ‘s avonds thuis bent en je kleren uittrekt, zie je aan de kleur van je vel precies waar je topje zat en heb je een vuurrode nek en schouders. Dat is nog geen zonnesteek, maar wel zonnebrand. Het is slecht voor je huid en het kan heel vervelend uitpakken als de verbrande huid huidkanker gaat ontwikkelen.

Zonnehoed op

Deze zonnebrand kun je voorkomen door de zon niet toe te laten op je huid. Dat kun je doen door niet in de zon te gaan fietsen, door kleren te dragen die niet veel huid bloot laten en door je in te smeren met zonnebrandcrème.

Zonnesteek

Een zonnesteek is andere koek. Om een zonnesteek te krijgen maakt het niet uit waar de zon op je huid schijnt. Bij een zonnesteek is het de uitdroging die een gevaar voor het lichaam oplevert. Een witte hoed met een flap in de nek helpt wel om een verbrand nekje tegen te gaan, maar voorkomt geen zonnesteek. Voldoende drinken en heel rustig aan doen helpen des te meer.

Water drinken

Als het heel warm is en we toch in de zon gaan fietsen, liggen of lopen verliezen we heel veel vocht door transpiratie. Als je dan meer vocht verliest dan dat je drinkt dan houdt het lichaam te weinig vocht over om te laten verdampen. Die verdamping is nodig om hitte af te voeren. Wie geen vocht meer heeft om te verdampen wordt van binnen warmer en warmer: de lichaamstemperatuur stijgt. We spreken van een zonnesteek wanneer die boven de 40 graden is gestegen. Voor baby’s en ouderen geldt een verhoogd risico.

Warmtestuwing

Bij te grote warmte en te weinig drinken kan in het lichaam warmtestuwing optreden. Dat betekent dat de lichaamstemperatuur verhoogt en dat het lichaam vocht en zouten verliest door blootstelling aan hoge omgevingstemperatuur. De warmtestuwing kan ook plaatsvinden bij inspanning. De temperatuur loopt dan op wanneer de spieren meer warmte produceren dan dat de huid kan afgeven.

Hitteberoerte

Een warmtestuwing kan leiden tot een hitteberoerte en dat is heel gevaarlijk. Een hitteberoerte kan dodelijk zijn en bij vermoeden of constatering moet er onmiddellijk een arts worden geroepen.

Bleke huid

Iemand met een hitteberoerte heeft vanwege een tekort aan vocht in het lichaam te weinig doorbloeding van de huid van romp en ledematen. Je kunt het zien aan de huid, die wordt bleek waar je zou verwachten dat hij door de zon rood zou worden. Je ziet ook geen transpiratie meer. Dat betekent dat het koelmechanisme van het lijf is gestopt en dan loopt de inwendige temperatuur snel op. Als het in het lichaam warmer is dan 41 graden ontstaat er een levensgevaarlijke situatie, waarbij cellen en weefsel beschadigd raken. Dan is er sprake van een hitteberoerte.

Hoge kamertemperatuur

Met heel warm weer kan het binnenshuis zo warm worden dat het lijf daar last van krijgt. Klachten gaan optreden bij een kamertemperatuur van 26 graden en hoger. Wie in zo’n warme kamer bivakkeert belast zijn lichaam extra. Hart en longen moeten extra aan de bak en de hersenen hebben het ook zwaar. Je wordt moe, prikkelbaar en de concentratie daalt schrikbarend.

Verstoorde slaap

Slapen lukt minder goed; de slaap raakt verstoord. Wie onder die condities in een auto stapt heeft extra veel kans op een auto-ongeluk. Ook neemt de kans op een gewone beroerte en hartaanval toe en als er smog in de lucht hangt levert dat extra gezondheidsklachten op.

Oppassen bij hittegolven

Bij hittegolven, die regelmatig ook in Nederland voorkomen, is het dus oppassen geblazen. Het is belangrijk om uitdroging te voorkomen en activiteit te vermijden. Doe maar rustig aan en hou vooral de kinderen in de gaten.

Signalen van oververhitting

Oververhitting kan leiden tot hitte-uitputting (dat sporters op kunnen lopen als ze in warmte gaan sporten) en hitteberoerte.
Oververhitting is aan enkele verschijnselen te herkennen. Iemand kan zelfs het bewustzijn verliezen: dan direct 112 bellen.

• bleek;
• extreem slap gevoel;
• concentratieverlies;
• uitputting;
• spierkrampen;
• duizeligheid;
• bonkende hoofdpijn;
• overmatig zweten;
• stoppen met zweten;
• een klamme huid;
• moeizame ademhaling;
• lage bloeddruk;
• verhoogde hartslag;
• gek gedrag.

Verward raken

Is de zonnesteek nog een graadje erger dan wordt de situatie gevaarlijk. Je kunt zelf niet zoveel meer doen, want je raakt verward en kunt raar gaan doen: de situatie van het gezegde. Wie dan niet iemand in de buurt heeft die ingrijpt kan het bewustzijn verliezen en zelfs epileptische aanvallen krijgen.

Sporten en warm weer

Over het algemeen wordt geadviseerd om bij erg warm weer intensieve activiteit te mijden. Ervaren sporters kunnen blijven sporten als ze maar met een aantal punten rekening houden en aandacht houden voor de signalen die hun lijf geeft:

• drink water, ongeveer een liter per uur
• ga niet sporten op het heetst van de dag
• pas je kleding aan, draag ademde kleding
• zet een hoedje of pet op en bescherm je nek
• een zonnebril kan helpen om je ogen te beschermen
• vergeet de warming-up niet maar doe hem op een koele plek
• trek na het sporten droge kleding aan.

Koelen en kinderen

Raakt de sporter toch oververhit, dan kan het lichaam gekoeld worden met ijsblokjes in de liezen, hals en onder de oksels. Het is niet aan te raden om deze koeling met ijs op kinderen toe te passen.

Spons af met lauw water

Denk je dat een kind een zonnesteek heeft opgelopen, geef het dan water te drinken en spons het af met lauw water. Geen ijs dus. Is het kind suf en ademt het niet normaal, bel dan direct het alarmnummer. Als het kind normaal ademt en redelijk normaal is bel dan de huisarts.

Lees verder

• Hittegolf – wat te doen en wat te laten
• Zomer, wanneer begint het – 20 of 21 juni