Zonnesteek of zonneslag door zonnebank

Een zonnesteek of zonneslag hebben beiden nagenoeg dezelfde symptomen zoals hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid. Ook ontstaat er dorst en sufheid. Wat veel mensen niet weten, is dat een zonnesteek in West-Europa weinig voorkomt. Het gaat hier vaak om warmtestuwing of een zonneslag. De oorzaak voor een zonnesteek is zonnestraling, een zonneslag of warmtestuwing wordt veroorzaakt door een vaak warme en vochtige omgeving. Hierdoor kan het lichaam de warmte niet kwijt. De zonnebank of zonnehemel wordt veelvuldig gebruikt om bruin te worden. Naast zonnebrand ontstaat er ook een risico op zonneslag, warmtestuwing of een zonnesteek.

Een zonnebad nemen

Wie een zonnebad neemt, stelt het lichaam bloot aan zonnestraling. De huid wordt bruin als gevolg van de inwerking van ultraviolette straling. Zonnestraling bestaat voor de helft uit zichtbaar lucht. De andere helft bestaat uit elektromagnetische straling. Daarnaast is er een gedeelte ultraviolet licht.

Het ultraviolet licht zorgt voor de bruine kleur van de huid. We onderscheiden ultraviolet A (UV-A), ultraviolet B (UV-B) en ultraviolet C (UV-C). Het onderscheid wordt gemaakt in de golflengte. De golflengte is de afstand tussen twee opeenvolgende fasen. Hoe langer de golflengte, hoe meer deze doordringt in de atmosfeer.

Ultraviolet A heeft een lange golflengte en komt dus zeker op aarde terecht. Bijna 98 procent van de ultraviolette zonnestraling bestaat uit type A. UV-A zorgt voor een tijdelijke (korte) bruining van de huid. Het veroorzaakt ook huidveroudering en melanoom, een ernstige vorm van huidkanker. Het gaat door glas en kleding.

Ultraviolet B heeft een wat kortere golflengte en komt alleen bij een wolkeloze hemel op aarde terecht. Juist dit type zorgt voor de bruine kleur van de huid. Ook zorgt het voor verdikking van de huid en stimuleert de aanmaak van vitamine D. Zonnebrandmiddelen beschermen tegen UV-B.

Ultraviolet C heeft een korte golflengte en komt dus niet op aarde terecht. En dat is maar goed ook, want deze straling is gevaarlijk. In korte tijd veroorzaakt deze straling sterke afwijking en is zelfs dodelijk.

Waardoor worden een zonnesteek en zonneslag veroorzaakt?

Een zonnesteek is iets anders dan zonnebrand. Bij zonnebrand is er sprake van verbranding van de huid. Dit wordt veroorzaakt door zonnestraling, met name door UV-B. Een zonnesteek wordt veroorzaakt door straling afkomstig van de zon. Het is die straling die ervoor zorgt dat de lichaamstemperatuur oploopt. Vooral directe straling op het hoofd zorgt ervoor dat het temperatuurcentrum dat zich in de hersenen bevind, van slag raakt. Hierdoor loopt de lichaamstemperatuur nog hoger op.

Een zonnesteek wordt het meest gezien bij mensen die langdurig in de zon verblijven en weinig drinken. Iemand met een zonnesteek is misselijk, duizelig, heeft dorst en heeft hoofdpijn. Later treedt er koorts op en kan het slachtoffer suf worden. De ademhaling en de hartslag zijn snel en onregelmatig. In ernstige gevallen kan een zonnesteek dodelijk zijn. Overigens lijkt een zonnesteek sterk op een zonneslag. De symptomen zijn hetzelfde.

Een zonneslag wordt veroorzaakt door oververhitting van het lichaam. Dit kan gebeuren door lichamelijke inspanning in een warme ruimte, of door verblijf in een warme ongeventileerde en vochtige ruimte. In ieder geval kan het lichaam de warmte niet kwijt. Directe zonnestraling is dus niet de oorzaak, wel warmte. Een zonneslag kan ernstiger verlopen dan een zonnesteek. In onze gematigde klimaat zijn de meeste gevallen van een zonnesteek eigenlijk een geval van warmtestuwing, vergelijkbaar met een zonneslag.

Kan het ook door de zonnebank komen?

Over de zonnebank is veel te zeggen. Het kan schadelijk zijn voor het lichaam. Een zonnebank, zonnehemel of zonnekanon bestaat uit lampen die UV-A, UV-B of beiden uitstralen. Iemand die op deze manier bruin wordt, bouwt geen dikkere huid op. Deze mensen zijn dus extra vatbaar voor zonnebrand door de zon. Een zonnebank is te vergelijken met de hoogste zonkracht die we in West-Europa kennen. Daardoor ontstaat er snel verbranding, huidveroudering en wordt het risico op huidkanker verhoogd.

Een zonnebank wordt minder warm dan wanneer je in de zon ligt, ondanks dat de straling erg hoog is. Hierdoor is het verleidelijk om lang onder de zonnebank te blijven liggen. Een zonnesteek wordt zelden opgelopen door de zonnebank. Een zonneslag of warmtestuwing kan wel optreden bij langdurig verblijf onder de zonnebank. De lampen produceren immers warmte.

Iemand met warmtestuwing (zonneslag) heeft een rode bezwete huid waarbij het zweet sterk ruikt. Ook is er sprake van dorst, hoofdpijn, duizeligheid en loomheid. Warmtestuwing kan uiteindelijk leiden tot bewusteloosheid.

Behandeling

Of het nu om een zonnesteek, warmtestuwing of een zonneslag gaat: behandeling is nodig om erger te voorkomen. Bij milde verschijnselen is het vaak al voldoende om zich naar een koelere omgeving of de schaduw te verplaatsen. Het gebruik van (ijs)koud water wordt afgeraden. Hierdoor trekken de bloedvaten te snel samen. Als gevolg hiervan zal de warmteafgifte juist vertraagd worden. Het is veel beter om koele lucht langs het lichaam te blazen, bijvoorbeeld door middel van een ventilator. Daarnaast moet het vochtverlies aangevuld worden. Bij voorkeur is hier wat zout aan toegevoegd. Ook het drinken van afgekoelde bouillon zorgt voor aanvulling van zout en vocht. Bij bewusteloosheid is het zaak om zo spoedig mogelijk een arts te waarschuwen. Het hoofd moet hoger liggen dan de rest van het lichaam en koude kompressen op het hoofd zorgen voor afkoeling.