Cariës (gaatjes) & oorzaak en behandeling

Tandbederf (cariës) wordt veroorzaakt door bacteriën die in de tandplaque voorkomen. Samen met voedselresten en speeksel vormen ze een plakkerige kleurloze laag die zich afzet op de tanden en kiezen. De bacteriën in deze plaque breken suikers in ons voedsel af en vormen zuren, die bij slechte mondhygiëne het harde tandglazuur (het hardste weefsel van het menselijke lichaam!) doen oplossen. Hierdoor kan een gaatje ontstaan.

Cariës en tandbederf

Zodra de bacteriën door het glazuur (zie het artikel anatomie tand) zijn gedrongen, kunnen ze ook de zachtere weefsels (zoals het dentine en de tandpulpa met bloedvaten en zenuwen) aantasten en spreken we van cariës. Het lichaam probeert wel de bacterie-invasie tegen te houden door in de pulpa tertiair dentine (sterk gemineraliseerd materiaal) af te zetten. Helpt dit nog niet dan gaat het tandbederf verder en kunnen de bacteriën via de pulpa terechtkomen in de zachte lagen en een ontsteking veroorzaken met als mogelijk gevolg een abces, dat gepaard gaat met hevige pijn en kaakontsteking.

Tanderosie

De laatste tijd zien tandartsen steeds meer gevallen van tanderosie (glazuur dat volledig is opgelost, waarbij het zachtere tandbeen zichbaar is). Vroeger was cariës het grootste probleem, maar aangezien jongeren steeds beter zijn gaan poetsen, hebben ze steeds minder gaatjes. Dit ligt waarschijnlijk aan de goede preventie en dat de samenleving beter op het gebit is gaan letten. Erosie wordt voornamelijk veroorzaakt door onze voeding (zoetigheid).

Symptomen gaatjes

Er kunnen een aantal zaken wijzen op het hebben van cariës. Bijvoorbeeld een toegenomen gevoeligheid voor warmte en koude. Bijvoorbeeld bij het drinken van een koud drankje. Daarnaast kan kiespijn ook als symptoom worden genoemd, vooral als de pijn optreedt na het eten van zoute of zure etenswaren. De pijn kan hierbij steeds erger worden. Cariës kan ook slechte adem en een vieze smaak in de mond veroorzaken. Herkent u hier iets van, dan is het raadzaam om voor controle bij de tandarts langs te gaan.

Oorzaak gaatjes

Cariës kan diverse oorzaken hebben. Hoofdzakelijk komt tandbederf door slechte mondhygiëne. Tandplaque is de grootste boosdoener en als die niet voldoende wordt verwijderd, kan er een leasie (oppervlakkig defect) en een gaatje (caviteit) ontstaan. Ook suiker en zetmeelrijke voeding en drank bevorderen tandbederf. Bacteriën gebruiken de suikers om zuren te maken en om te groeien. Dus een suikerarm dieet is raadzaam als u veel last hebt van cariës en tandplaque.

Teruggetrokken tandvlees leidt tot gevoelige tanden en extra cariës-risico. Dit komt doordat het tandbeen minder hard is dan het tandglazuur. Let hier dus ook op.

Preventie cariës

Hoe kun je gaatjes voorkomen? Een aantal preventie tips:

Tandenpoetsen met een zachte borstel en fluoridetandpasta. Lees het artikelen Een mooi gebit krijg je zo! om te lezen over de poetstechniek en poetsinstructie.
Flossen na het borstelen. Deze komt op plekken waar de tandenborstel niet bij komt.
Mond spoelen met plaqueremmend mondwater als extra bescherming.
Raadpleeg de tandarts over het gebruik van spoel-hulpmiddelen of instrumenten op plaque te verwijderen.
Minstens eenmaal per jaar voor controle naar de tandarts.
Beperk gebruik van suiker en zetmeelrijke voedingsmiddelen.

Chloorhexidine
Er wordt momenteel veel geadverteerd met het middel chloorhexidine. Het is belangrijk dat dit middel frequent wordt gebruikt om cariës te voorkomen. Maar let op: langdurig gebruik is niet aan te bevelen. De smaakgewaarwording wordt namelijk door chloorhexidine beïnvloed. Vraag u tandarts of dit product voor u geschikt is.

Onderzoek gebit

Onderzoek van het gebit gebeurt door de tandarts met een sikkelsonde en mondspiegeltje. Vaak worden er dan röntgenfoto gemaakt (zie het artikel over bitewing-foto's hoe dit in zijn werk gaat en wat het inhoudt). Ook als u weinig last hebt van cariës maakt de tandarts om de twee of drie jaar ter controle een aantal foto's.

Behandeling cariës

Wat kun je zelf doen tegen gaatjes en wat doet de tandarts als behandeling?

Bij kiespijn ijspakkingen, aspirine of paracetamol gebruiken tot de tandarts ingrijpt. Middelen zijn verkrijgbaar bij de gangbare drogisten.
Het aangetaste tanddeel wordt weggeboord en het gat wordt gevuld en afgewerkt met composiet (witte vullen).
Bij ernstige cariës is een wortelkanaalbehandeling nodig, waarbij tandpulpa en de tandzenuw worden verwijderd. Het restant wordt gesteriliseerd, opgevuld met cement en voorzien van een kroon van metaal of porselein.
Als een abces is ontstaan moet de tand soms getrokken worden (dit heet een extractie).

Naar de tandarts met een gaatje

Ga met gevoelige tanden of vermoeden van een gaatje, zo snel mogelijk naar de tandarts! Zo kan een (kostbare) wortelkanaal-behandeling voorkomen worden (en de kies niet extra verzwakt raken).