nieuws uitgelicht

Camouflageverf met ziekmakend chroom-6

In NAVO-depots en andere legerwerkplaatsen op Nederlands grondgebied is gewerkt met camouflageverf waarin chroom-6 verwerkt is. Honderden medewerkers van defensie hebben klachten en wijten dat aan het werken met die verf. Er zitten kankerverwekkende stoffen in en Defensie heeft de mensen er met te weinig bescherming mee laten werken. Minister Hennis-Plasschaert van Defensie is in 2014 een historisch feitenonderzoek gestart. Enkele jaren later blijken er ook treinen en vuurtorens met chroom-6 houdende verf te zijn beschilderd.

Sterke maar ziekmakende verf

• Legerwerkplaatsen gebruikten verf met ziekmakend chroom-6
• Klachten van medewerkers
• NAVO-depots
• Verfspuiterij
• Advocaat
• Camouflageverf met Chroom-6
• Onderzoek door Defensie
• Vergoeding
• Vuurtoren en trein

Legerwerkplaatsen gebruikten verf met ziekmakend chroom-6

Op zestien legerwerkplaatsen werd gewerkt met de verf met chroom-6. De chroom-6-houdende verf is een noodzakelijk middel om corrosie op vliegtuigen tegen te gaan. Er is nog geen goed alternatief en het corrosie voorkomende middel is nodig om te voldoen aan de luchtwaardigheidseisen, ook in de civiele luchtvaart.

Boven toegestane norm

Op sommige bases werd er wel tot tweehonderd keer de toegestane norm voor de giftige stof gemeten. Veel informatie daarover is onder de pet gehouden en sijpelt in 2014 naar buiten. Ziek geworden medewerkers staan op en doen hun zegje in de krant. Ze zoeken ook elkaar op en nemen een advocaat in de arm. De bases waar met de verf werd gewerkt zijn:

Klachten van medewerkers

Vele medewerkers die op die marine-, NAVO-, luchtmachtbases en legerwerkplaatsen hebben gewerkt maken zich zorgen over hun gezondheid. Er worden opvallend veel klachten geconstateerd bij medewerkers die werkten op de plaatsen waar ook met de camouflageverf werd gewerkt. Het gaat om duizenden medewerkers over tientallen jaren eind 20e eeuw en begin 21e eeuw.

• kortademig;
• altijd moe;
• afbrokkelende tanden;
• geïrriteerde tong;
• aandoeningen van de huid;
• aandoeningen aan nagels;
• slokdarmkanker;
• blaaskanker.

NAVO-depots

In 1949 wordt de NAVO opgericht door een aantal Europese landen en Amerika. Bij dreigende situaties kunnen ze dan elkaar te hulp schieten. Het is vooral een reactie op het communistische Oost Europa, dat het Warschaupact opricht. Het mondt uit in een wapenwedloop. In Nederland komen NAVO-depots in Ter Apel, Coevorden, Vriezenveen, Brunssum en Eygelshoven. Het levert honderden arbeidsplaatsen op en de regio is daar blij mee. De depots zijn er ook voor het groot onderhoud van het materieel dat terugkomt uit de Golfoorlog. De werkzaamheden bestaan uit schoonmaken, schuren en verven. In de jaren negentig worden de depots van Ter Apel en Coevorden weer gesloten. Het IJzeren gordijn en de Berlijnse Muur zijn gevallen en de spanning tussen Oost en West verminderen.

Verfspuiterij

Met name de verfspuiterijen hebben een groot aantal zieke medewerkers opgeleverd. Er werd wel met beschermende kleding gewerkt, maar die pakken waren niet luchtdicht. Verder aten de medewerkers bijvoorbeeld gewoon hun boterhammen in de ruimte waar ook gewerkt werd. In 1999 werden er wel aanbevelingen gedaan over afzuigapparaten, verplicht omkleden en niet eten en drinken in de werkplaatsruimte, maar die aanbevelingen zijn nooit ingevoerd. Chroom-6 zat niet alleen in de verf die in de verfspuiterijen werd gebruikt. Het zat ook op de vloer, op kasten en op de mensen. In de urine is te zien of iemand chroom heeft binnengekregen.

Advocaat

Medewerkers en oud-medewerkers die ziek zijn geworden namen in 2014 een advocaat in de arm genomen. Defensie moet erkennen dat de veiligheidsmaatregelen onder de maat waren, menen zij. Bovendien vinden ze dat Defensie aansprakelijkheid moet worden gesteld en moet erkennen dat de veiligheidsmaatregelen niet deugden. Ze dagen Defensie voor de rechter.

Camouflageverf met Chroom-6

Chroom-6 is een kankerverwekkende stof. Sommige kankerverwekkende stoffen zijn pas gevaarlijk als er een grenswaarde wordt overschreden. Andere kankerverwekkende stoffen zijn onafhankelijk van de hoeveelheid ziekmakend. Wie daarmee in aanraking komt loopt hoge risico’s. Chroom-6 hoort tot de stoffen die altijd kankerverwekkend is; iedereen die ermee werkt loopt grote kans op ziektes. Als er toch mee gewerkt moet worden dan moeten de medewerkers beschermende kleding dragen die huid, ogen, longen en mond beschermen. Dat is op de NAVO-depots niet het geval geweest. Het onderzoek van 1999 had onmiddellijk tot maatregelen moeten leiden en ook dat is niet gebeurd.

Onderzoek door Defensie

Defensie laat in 2014 historisch feitenonderzoek doen. Honderden oud-werknemers hebben klachten, maar dat is moeilijk te herleiden tot het werken met chroom-6. Om zeker te weten dat het te wijten is aan het werken met de camouflageverf zou er een groot onderzoek moeten plaatsvinden en zou de groep zieke medewerkers moeten worden vergeleken met een andere groep die niet met de verf in aanraking is geweest. Pas dan kan met grote zekerheid worden gezegd dat de ziekte het gevolg is van het werken met de giftige verf.

De Kooy bij Den Helder

In 2001 zijn de regels voor werken met chroomverf aangescherpt, maar tot en met 2008 zouden die nog niet overal bij defensie zijn doorgevoerd. Bij spuitwerkzaamheden werden werknemers blootgesteld aan een hoge concentratie Chroom-verbindingen, ondermeer op Vliegkamp De Kooy bij Den Helder tot in december 2008. Persoonlijke beschermingsmiddelen zouden veelal ontbreken.

Voorlichting

Begin 2015 start Defensie met voorlichtingsbijeenkomsten voor (oud-)personeel, door het hele land. Minister Hennis kondigde in november 2014 een financiële tegemoetkoming aan voor (ex-)werknemers die door werken met de verf ziek zijn geworden. Alle tien werkplaatsen van Defensie - daar werken 900 mensen in totaal - waar met de verf wordt gewerkt zijn betrokken bij het onderzoek. Het onderzoek van de Arbodienst van defensie was begin maart 2015 afgerond.

Vuurtoren en trein

Het chroom-6 debacle blijft niet beperkt tot de legerwerkplaatsen. Op meer plekken blijkt te zijn gewerkt met chroom-6 houdende verf. In januari 2019 blijkt tijdens een opknapbeurt van de vuurtoren van Vlieland dat bij een eerdere schilderbeurt met verf met chroom-6 is gewerkt. Rijkswaterstaat, eigenaar van de toren, meldt dat niet alleen op de vuurtoren, maar op veel meer objecten de giftige chroom 6 verf is gestreken. Bruggen, sluizen, schepen, boeien en loodsen zijn ermee bewerkt. Behalve op de vuurtoren van Vlieland zit het op de vuurtorens van Scheveningen, Burgh Haamstede en Egmond aan Zee. Rijkswaterstaat onderzoekt hoe de verf veilig kan worden verwijderd.

NS

In januari 2019 komt ook naar buiten dat sommige treinen van de NS zijn beschilderd met de verf. Er werd in de NS-werkplaats van NedTrain in Haarlem mee gewerkt. In werkplaatsen in Onnen, Maastricht, Leidschendam, Zaanstraat (Amsterdam), de Watergraafsmeer (Amsterdam) en de voormalige werkplaats in Tilburg werd aan de verflagen gewerkt door te schuren en te slijpen. Juist bij die werkzaamheden komt chroom-6 vrij. NS heeft maatregelen genomen door de medewerkers in de werkplaatsen beschermende kleding te laten dragen en een beperkte tijd de werkzaamheden te laten verrichten. Enkele medewerkers meldden zich met gezondheidsklachten die ze aan werken met chroom-6 wijten.