Omgaan met een narcist

Spreek iemand met een Narcistische persoonlijkheidsstoornis niet tegen, want zijn of haar wraak zal zuur zijn. Hoewel er over narcisme veel te zeggen valt, heeft elk mens in meer of mindere mate narcistische trekken. Narcisme, heeft met eigenwaarde te maken, alleen kan die eigenwaarde bij narcisten doorschieten in ziekelijke eigenwaarde. Narcisten zijn zelfingenomen, arrogant, wraakzuchtig. Ze overdrijven hun prestaties en maken zichzelf graag bijzonder. Hoe kan je omgaan met een narcist? Omgaan met een narcist is niet eenvoudig. Je bent voor een narcist alleen maar interessant zolang jij hem/haar bewondert, en zolang je hem/haar niet tegenspreekt. Een narcist zoekt continu de aandacht, dit kan heel luidruchtig toegaan, maar ook heel subtiel. Een narcist kan charmant overkomen, maar van binnen is de narcist geen lieverdje. Hij of zij manipuleert, stookt tussen mensen, gebruikt anderen om zijn doel te bereiken. Spreek je een narcist tegen, of geef je hem openlijk kritiek, dan ben je uit de gratie. De narcist is wraakzuchtig en vergeeft je niet of nooit. Een narcist heeft het vaak over 'de grote liefde.' Als ze over de ware liefde praten, hebben ze het feitelijk voor de grote liefde die anderen voor hen moeten hebben. Alleen de verlangens en eisen van de narcist tellen. Andere mensen zijn pionnen in het spel van zijn of haar leven, waarin het gaat om bewonderd te worden. Maar ja, wil niet ieder mens een schouderklopje op zijn tijd? Een complimentje, horen dat ze het goed gedaan hebben? Hoe herken je het verschil en hoe ga je ermee om?

Mensen met een Narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben het niet gemakkelijk in een wereld vol mensen die hen niet op het voetstuk plaatsen waar ze zo graag op vertoeven. De narcist wil altijd in het middelpunt van de belangstelling staan, bewonderd worden en complimenten ontvangen. Iedereen die daar niet aan meedoet is niet interessant voor de narcist, of erger, kritische mensen vormen een bedreiging. De narcist is overtuigt dat kritische mensen alleen maar jaloers op hen zijn, omdat narcisten zich zo bijzonder voelen. Feitelijk zijn zij zelf erg snel jaloers en doen er alles aan om belangrijker te zijn dan anderen. Ze weten zichzelf ook zo te verkopen dat menigeen ook nog geloven gaat dat hij/zij inderdaad wel heel bijzonder moet zijn. Met veel ellebogen werk kan een narcist dan ook niet zelden behoorlijk ver komen. Maar innerlijk is de narcist leeg, en die leegte is voor deze mens zelf ook voelbaar. Ze ervaren een innerlijke leegte die hen beangstigt en die leegte moet voortdurend opgevuld worden met aandacht en bewondering.

Ik ben geweldig, vind je ook niet?

De mensen in de naaste omgevingen van narcisten hebben het echter nog zwaarder dan de narcist zelf. Zij zijn de gebruiksvoorwerpen in het leven van de narcist. Zij worden geacht zijn/haar bodemloze behoefte aan bewondering te voeden. Doe je dat niet mag een narcist je niet, en als je kritiek op een narcist levert dan kan je zijn doelwit van spot en wraak en woede worden. Op feestjes weet de narcist met handigheidjes de aandacht op zich te vestigen, quasi interessante verhalen over zichzelf te vertellen en bewondering af te dwingen dankzij zijn/haar eigenliefde. Niet zelden heeft een narcist zijn mond vol over grote liefde, ware liefde, eeuwige liefde… waarin hij of zij zelf natuurlijk de felbegeerde persoon is. Al snel merk je dat de narcist eigenlijk maar van een ding overtuigd is, en dat is dat hij/zij zelf grote bijzondere dingen doet, over uitzonderlijke talenten beschikt, dat hij/zij bijzonder en geweldig is, en dat iedereen hem/haar geweldig moet vinden.

Omgaan met een narcist

Het beste is het om helemaal niet om te gaan met narcisten, maar helaas ontkom je daar in het dagelijks leven niet altijd aan. Narcisten kan je overal tegenkomen, in je familiekring, op je studie, op je werk. Omdat deze mensen zoveel aandacht opeisen, kunnen ze het bloed onder je nagels uithalen. Daarom krijg je snel een conflict met een narcist, en als je een narcist publiekelijk afvalt of aanvalt, vergeeft hij/zij je dit nooit. Er zijn een paar manieren om om te gaan een narcist:

• probeer hem/haar te ontwijken (het liefst blijf je helemaal uit hun buurt)
• als je ze niet kunt ontwijken probeer ze dan minimaal te vriend te houden, maar niet door echt vrienden te worden want de vriendschap zal uit gebakken lucht bestaan. Zodra je namelijk binnen de 'vriendschap' iets doet wat de narcist niet bevalt, gooit hij je bij het afval. Hou dus een gepaste afstand, maar geeft hem/haar ook zo nu en dan een compliment. Voorkom dat je hem/haar tegen je in het harnas jaagt
• laat je niet manipuleren door een narcist. Deze mensen zullen er alles aan doen om elke situatie naar hun hand te zetten en je alle controle te ontnemen. Maak er echter geen ruzie om, maar zeg zoiets als: 'een goed idee, ik zal er over nadenken,'' of 'Ik begrijp je kritiek en ik zal er over nadenken. Bedankt voor je advies,' of 'Dat heb je goed gedaan.' Kortom, geef de narcist het gevoel dat jij hem/haar niet af zal vallen, maar ga ook zeker niet op je tenen lopen voor hem/haar
• Als de narcist pocht over zijn/haar bijzondere prestaties ga er dan niet te diep op in maar kraak het ook niet af. Je kunt volstaan met te zeggen 'Wat fijn dat het zo goed met je gaat,' of 'Ga zo door.' Of 'Knap hoor.'
• Als de narcist kritiek heeft op anderen wees dan extra op je hoede. Voor je het weet zit je in zijn/haar web gevangen en narcisten trekken graag dingen uit hun verband. Ook stoken ze graag tussen jou en andere mensen. Omdat narcisten vaak en veel liegen, en schaamteloos jouw contacten zullen gebruiken om hogerop te komen, kan je ze niet vertrouwen en al helemaal niet in vertrouwen nemen. Verder zullen ze kritiek van anderen uitleggen als jaloezie. Roddelen ze dus over anderen ga er dan niet te diep op in, of hou het roddelen op een nette manier af. Je kunt volstaan met te zeggen 'Is dat zo? Oh, dat wist ik niet.' Of gewoon: 'Sorry, ik heb nu echt geen tijd.' Of: 'Je mag natuurlijk je mening geven maar ik zie dat anders want...' Of 'Ik praat liever niet over anderen als ze er niet bij zijn om zich te verdedigen.' Probeer in elk geval altijd een balans te vinden tussen 'de narcist de ruimte geven om te zijn wie hij/zij nu eenmaal is,' en 'geen ruzie krijgen met hem/haar.' Als je beseft dat narcisten producten zijn van gebeurtenissen in hun leven, en dat het feitelijk lege mensen zijn, kan je ze net zo goed als een soort van patiënten beschouwen. Ze kunnen hun gedrag zelf niet corrigeren want ze kunnen zich niet verplaatsen in anderen. Omdat ze dit echt niet kunnen, en omdat empathie ook niet erg goed aangeleerd kan worden, kan hun gedrag meestal ook niet veel verbeteren
• geef hen complimentjes. Misschien moeilijk om te doen, maar als je een narcist zo nu en dan een complimentje geeft, heb je in elk geval meer kans dat hij/zij jou niet als een bedreiging ervaart

Narcistische persoonlijkheidsstoornis, kenmerken

Narcistische persoonlijkheden zijn aan de ene kant gewone mensen, aan de andere kant zijn ze complex en vol emoties. De emoties kunnen echter voornamelijk gevoeld worden als het om hun eigen leed gaat. Kenmerken van mensen met een Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS):

• buitensporige zelfwaardering. De denkbeelden en de gevoelens en de ideeën en de talenten van de narcist moeten continu benadrukt en gerespecteerd worden. Trek je ook maar iets in twijfel, dat ontvlamt de narcist al snel in toorn of hij/zij heeft helemaal geen interesse meer in contact met je.
• wil bewonderd worden. De narcist zal er alles aan doen om de aandacht op zich te vestigen, met interessant gedoe bijvoorbeeld, of op een andere manier aandacht vragen. Staat de narcist niet in het middelpunt van de belangstelling dan voelt hij/zij zich leeg en ongelukkig. De leegte die in de narcisten zelf zit, vullen ze op met de aandacht die ze afdwingen van anderen. Hun gevoelsleven is als een emmer met gaten in de bodem waar steeds water in moet, anders blijft er niks van hun inhoud over
• ze hebben onvermogen om zich in een ander in te leven. Als de narcist iets van medeleven toont is het meestal omdat hij/zij het leed van anderen als iets van zichzelf weet te maken, bijvoorbeeld door toch weer de aandacht op zichzelf te vestigen met interessant gedoe om andermans leed
• jaloezie speelt bij narcisten een grote rol. Het succes van anderen is hen een doorn in het oog. Maar ook kan de narcist niet verdragen als een ander mens in zijn/haar omgeving (meer) positieve aandacht krijgt. Als een narcist bevriend kan raken met mensen die veel bereikt hebben, zien ze daar echter voordeel in, bijvoorbeeld voor financieel gewin of op het gebied van hun carrière. Mensen in hun omgeving zijn vaak gebruiksvoorwerpen in het leven van narcisten. De narcist gebruikt indien mogelijk, andere mensen om zijn/haar doelen te bereiken.
• verwacht een voorkeursbehandeling van mensen in de omgeving.
• manipuleert en liegt, en/of overdrijft of verzwijgt, om doelen te bereiken.
• narcisten lijken maar al te vaak charmant en vriendelijk, totdat je ze beter leert kennen.
• voelen zich diep gekwetst als ze hun zin niet krijgen.
• kunnen periodes hebben waarin ze zwaar depressief zijn als ze worden afgewezen of hun doelen niet bereiken
• hun woede is onberekenbaar, en ze kunnen heftig uitvallen om ogenschijnlijk onbelangrijke zaken
• eist veel en met nadruk respect voor zijn haar gedachten, bezigheden en grillen
• wil continu aandacht en zuigt de omgeving helemaal leeg
• vertoont soms ook losbandig seksueel gedrag
• liegt en stookt vaak
• wil de controle over anderen binnen relaties, ook in liefdesrelaties
• kan geen krenking van het ego verdragen.

NPS, hoe ontstaat het?

Elk mens heeft narcistische trekjes, maar bij narcisten beheersen deze trekken het gehele leven. Persoonlijkheidsstoornissen ontstaan vaak door trauma’s in de jeugd of opvoeding waarbij iets mis is gegaan. Er kan een genetische aanleg zijn waardoor de kans groter wordt dat narcisme zich ontwikkelt. Opgevoed worden door een of twee narcisten maakt de kans nog groter om zelf ook narcistisch te worden. Het zelfbeeld van de narcist heeft zich zodanig ontwikkeld dat er alleen nog maar behoefte is aan bewondering en aandacht, en hij/zij wil bijzonder gevonden worden en als jij daarin niet meegaat, dan denkt de narcist dat je gewoon niet de capaciteiten bezit om zijn/haar bijzondere eigenschappen te begrijpen. Door verborgen minderwaardigheidsgevoelens in het innerlijk van narcisten ontstaat er een soort overdekking door het tegendeel, overwaardering van het eigen ego. In de gedachten van de narcist, in de fantasieën en dromen, is hij/zij de beste, de mooiste, de belangrijkste, heeft hij/zij de grootste geest, levert hij/zij grootste prestaties, enzovoorts.

• iemand met NPS overschat zijn eigen talent en daden. Hij overdrijft zijn eigen succes en eist al snel dat anderen uit de naaste omgeving, hierin meegaan. Een voorbeeld van narcistisch gedrag zou bijvoorbeeld zijn als een narcist een boek schrijft maar hiervoor geen goede uitgever kan vinden. De narcist vindt het zelf een meesterwerk en geeft het boek in eigen beheer uit. Vervolgens presenteert de narcist zichzelf en het boek als zeer belangrijk aan de omgeving. Hij/zij noemt zichzelf schrijver, pocht over zijn prestaties, terwijl iedereen die het boek leest heimelijk denkt 'waar gaat dit in godsnaam over?' Narcisten zullen geen enkele bescheidenheid tonen als het aankomt op hun eigen prestaties, waarbij het overigen opvalt dat ze gerust ook schaamteloos over zichzelf kunnen beweren dat ze heel erg bescheiden zijn
• narcisten beschouwen zichzelf als bijzonder en uniek en wil alleen mensen om zich heen die dit bevestigen. Denkt ook dat alleen mensen die bijzonder zijn hem/haar kunnen begrijpen.
• is vaak overtuigd van: grote ware liefde (waarin hij/zij natuurlijk een begeerde rol speelt), verlangen naar succes en roem, en/of geniale prestaties op intellectueel gebied of op ander gebied. Er zijn ook narcisten die vooral willen uitblinken in bed en in uiterlijk vertoon (schoonheid) of een combinatie van dit alles. De ze mensen nemen bijvoorbeeld veel selfies, hebben veel wisselende contacten en hunkeren naar aandacht en bevestiging van steeds weer nieuwe partners
• kan zich alleen prettig voelen als hij/zij bewonderd wordt
• kan zich onvoldoende inleven in anderen en walst daarom over het gevoel van anderen heen
• manipuleert om doelen te bereiken
• is vaak ziekelijk jaloers en probeert dit te verbergen
• gewetenloos als hij/ zij eenmaal boos op iemand is, en vergeeft nooit
• het woord 'sorry' komt in het woordenboek van een narcist niet voor
• arrogantie en snel geïrriteerd als hij/zij wordt tegengesproken, is de dagelijkse realiteit
• neigt naar achterdocht of paranoïde 'waan'

Om een narcistische persoonlijkheid met 100% zekerheid te herkennen heb je advies van een deskundige nodig. Narcistische karaktertrekken en NPS hebben bijvoorbeeld sterke overeenkomsten, maar dat wil niet zeggen dat iedereen met narcistische eigenschappen ook NPS heeft.