Laat naar bed: een onderbelichte oorzaak van overgewicht

Heb jij overgewicht en ben je een nachtbraker? Dan is het goed om te weten dat welk effect je dag-nachtritme heeft op je gewicht. Mensen die vroeg uit de veren zijn en vroeg naar bed gaan, verbranden meer calorieën. Dit effect staat los van van de hoeveelheid voeding en beweging. Het wordt vaak over het hoofd gezien, maar als je wilt afvallen kan het de moeite lonen om je bedtijd daarop af te stemmen.

60 calorieën per dag

Uit onderzoek van de University of Colorado is gebleken dat mensen gemiddeld drie procent minder energie verbruiken die 's nachts actief zijn en overdag slapen, bij een gelijke hoeveelheid beweging en voeding. Drie procent lijkt misschien niet veel; voor de gemiddelde mens komt het neer op 60 calorieën per dag, de energiewaarde van een plak ontbijtkoek. Maar om die calorieën te verbranden moet je zeven minuten hardlopen. Per maand is dat bij elkaar drie en een half uur hardlopen.

De invloed van de zon

Het menselijk lichaam is erop gebouwd om 's nachts inactief te zijn en overdag actief. De lichtfrequenties van zonlicht vertellen ons lichaam wanneer het tijd is voor onze stofwisseling om zijn werk optimaal te doen. De afwezigheid van dat licht vertelt onze stofwisseling om op een lager pitje te werken, en dat betekent dat we minder calorieën verbranden, ongeacht onze bezigheden. Vanwege de beperktere frequenties en intensiteit kan kunstlicht deze regulerende werking op onze stofwisseling niet overnemen van zonlicht.

Onregelmatige slaap-waakcyclus: extra verstorend

Bij het werken in ploegendiensten, waarbij de ene keer 's nachts wordt gewerkt, en de andere keer overdag, is het extra moeilijk voor ons lichaam om zich aan te passen. Volgens hoofdonderzoeker professor Kenneth Wright is ons lichaam simpelweg niet gemaakt op werken in ploegendiensten:

"Het draaien van ploegendiensten vraagt van ons lichaam om onze biologische dag te doen plaatsvinden tijdens de nacht, en de biologische nacht tijdens de dag. Dat is zeer moeilijk te bewerkstelligen omdat de zon zo'n belangrijke factor is in dit proces".

"We kunnen de klok van onze stofwisseling op den duur wel enigszins beïnvloeden, een paar uur, maar op dagen dat we geen nachtdienst werken en gewoon 's ochtends opstaan, draait onze biologische klok meteen weer terug. Zodra we weer beginnen met nachtdiensten moet ons lichaam weer helemaal opnieuw beginnen met aanpassen. Bij mensen die in ploegendienst werken kan het lichaam zich niet aanpassen omdat daarvoor de regelmaat ontbreekt".

Overige effecten van verstoord dag-nachtritme

Een verstoring van de slaap-waakcyclus heeft meerdere nadelige gevolgen. Sommige daarvan kunnen indirect bijdragen aan overgewicht:

• stemmingswisselingen, prikkelbaarheid
• gebrek aan energie
• verstoring van de stoelgang, obstipatie of diarree
• concentratieproblemen

Bij onderzoek dat wel op muizen is gedaan maar (nog) niet op mensen is gevonden dat een verstoord slaap-waakpatroon ook depressief gedrag kan veroorzaken, evenals een verslechterd geheugen.

Wat kan je doen om te voorkomen dat je dag-nachtritme bijdraagt aan overgewicht?

Probeer je dag-nachtritme zo af te stemmen dat je zoveel mogelijk meepikt van de uren dat de zon schijnt. Is dat niet mogelijk omdat je bijvoorbeeld nachtdienst werkt of simpelweg de voorkeur geeft aan uitslapen, dan kan je de gevolgen hiervan op je gewicht compenseren door extra te bewegen en/of minder calorierijk voedsel te nuttigen.