De zee in een schelp horen

Soms zijn de meest prachtige schelpen langs het strand te vinden. Nederland heeft vaak kleine schelpen, maar elders in Europa of hierbuiten zijn soms mooie grote schelpen te vinden. Juist deze schelpen maken het aantrekkelijk om het oor tegenaan te leggen. Want tenslotte hebben we allemaal geleerd: de zee is in een schelp te horen. Maar is het wel de zee wat we horen? Of horen we ons eigen bloed stromen? Vaak wordt er gezegd dat het niet de zee maar je eigen bloed is wat je hoort. Maar helaas: geen van beiden is waar.

Schelpen op het strand

In Nederland en België zijn op de stranden veel schelpen te vinden. De meest gevonden schelpen zijn de horen (noordhoren, schaalhoren, tepelhoren), de alikruiken, schelpen van bepaalde slakjes, (strand)schelpen, oesters en schedes. Deze schelpen zijn plat, langwerpig, rond, bol of hoog. Echter grote schelpen vind je niet zo snel aan onze kust. Hiervoor moet je afreizen naar andere delen van Europa of zelfs ver buiten Europa gaan. In veel strandwinkels kan je wel grote schelpen kopen. Deze zijn soms prachtig om te zien en zeker een mooi souvenir. Bedenk wel dat veel van dit soort schelpen niet oorspronkelijk in de koopplaats gevonden zijn, maar vaak import zijn.

Schelp tegen het oor

We zien het bijna ieder kind doen: een schelp tegen het oor leggen. Vooral grote schelpen zijn ideaal om even lekker tegenaan te luisteren. En als het kind het niet doet, dan vertellen we het kind het wel. 'Leg je oor eens tegen de schelp en luister goed! Dan hoor je de zee!' De meeste mensen zijn ervan overtuigd dat je de zee in een schelp kan horen. We hebben dit immers van onze ouders of een ander voorbeeld te horen gekregen. En wanneer de oor tegen de schelp gelegd wordt, zal er ook vaak een ruis te horen zijn. Wie goed luistert, haalt daar het geluid van de zee uit. Wat een wonder!

De zee zit niet in de schelp

Helaas is bovenstaand gegeven slechts een gerucht of een fabel. Maar wel een hardnekkige fabel, want nog steeds wordt dit van ouder op kind doorgegeven. Maar als het niet de zee is wat we horen, wat is het dan wel? Geluiden uit de omgeving worden door de schelp gefilterd. In werkelijkheid horen we de echo's van deze geluiden. Sommige spiraalvormige schelpen versterken bovendien geluidstrillingen. Wie een schelp met een goede gladde binnenwand kan vinden kan hierdoor zelfs de eigen hartslag dat door het hoofd gaat, via de schelp horen. Vooral wanneer we het andere oor dichthouden, zijn deze geluiden in de schelp heel goed waar te nemen.

Maar waarom lijkt het dan toch op de zee? En kunnen we niet van dat idee afstappen? Dat komt omdat we onze hersenen makkelijk voor de gek kunnen houden. Wanneer we een onbekend geluid horen en er wordt ons verteld dat dit bij een bepaald iets hoort, dan herkennen we dat geluid de volgende keer direct. Zelfs als later blijkt dat het niet bij dat bepaald iets hoort, blijven onze hersenen dit wel geloven. Denk maar eens aan de bekende mama-appelsap liedjes. Dit begon allemaal met het liedje van Michael Jackson: Wanna Be Startin' Somethin'. Hierin wordt de tekst 'Mama-se mama-sa ma-ma-coo-sa' vaak gehoord als 'Mama say mama sa mama appelsap'. Overigens is dit het meest slechte mama-appelsap liedje ooit, maar later verschenen er meer van dit soort liedjes. We noemen het verschijnsel dat de hersenen zich aanpassen aan een vreemd of onbekend geluid en er zelf iets van maken, ook wel mondegreen.

Het kan overigens best rustgevend werken om een tijdje alleen naar het geluid in de schelp te luisteren. Even alles om je heen vergeten, gezicht in de zon en schelp aan het oor. De fantasie slaat al snel op hol, en dat mag ook even.

Oorsuizen

Bijna iedereen heeft er wel eens last van: de oren suizen gedurende korte tijd. Bij de een gaat het om suizen, bij de ander om een hoge pieptoon, een gekraak of een gefluit. Bepaalde middelen kunnen dit verschijnsel opwekken zoals alcohol, aspirine of cafeïne. Ook harde muziek luisteren veroorzaakt vaak tijdelijke oorsuizingen. Dit verdwijnt vanzelf weer. Pas wanneer dit verschijnsel continue aanwezig is, wordt het tinnitus genoemd. Soms is een prop oorsmeer de oorzaak, maar soms is de oorzaak ook ver te zoeken. Ook kan het ontstaan door schade aan de nek of het hoofd. Oorsuizen is dus iets anders dan de zee in een schelp horen.

Vaak wordt er ook beweerd dat er over je geroddeld wordt zodra je een piep in het oor hoort. Dit is een fabel dat vooral afkomstig was van de oude volkeren. Het maakte ook nog verschil of de piep links of rechts te horen was. Een geluid in het rechteroor zag er niet gunstig uit: er werd slecht over je gepraat. Een piep in het linkeroor was dan weer wel gunstig: de verhalen waren positief. Overigens gelooft men in andere werelddelen weer dat er over je geroddeld wordt wanneer je moet niezen.