Waarom krijg je kippenvel?

Kippenvel is het verschijnsel dat ontstaat bij kou, en waarbij de haren op de armen, benen, borst en soms het gezicht rechtop gaan staan. Je kent het wel, de haartjes op bijvoorbeeld de arm staan recht omhoog en er verschijnen bultjes op de huid. Ook bij dieren zien we dit vaak optreden, vooral bij honden en katten. Overigens komt kippenvel alleen voor bij dieren met een vacht, dus ook de mens. Ook emoties kunnen voor kippenvel zorgen. Denk aan angst, afgrijzen of juist bewondering. En soms komt kippenvel samen met zweten voor. Maar of kippenvel nuttig is bij de mens, is maar de vraag.

Wat is kippenvel?

We noemen kippenvel zo omdat het lijkt het op velletje van een kip: met kleine bultjes bovenop de huid. Kippenvel krijgen we vaak als we het koud hebben. Er ontstaan allemaal bultjes op de huid en de haren op de huid gaan rechtop staan. Dit zien we vooral op de armen.

De oorzaken

Koude is een van de grootste oorzaken voor kippenvel. Maar ook van een vreselijk geluid zoals een krijtje op een bord op piepende schoenen kunnen we kippenvel krijgen. Daarnaast kan er ook kippenvel ontstaan door iets wat we juist heel mooi vinden, zoals mooie muziek. Overigens krijgt niet iedereen even snel kippenvel bij het horen van bepaalde geluiden. Dit heeft te maken met de emotionele toestand en de persoonlijkheid van de persoon. Vooral mensen die open staan voor nieuwe uitdagingen en ervaringen, krijgen eerder kippenvel van mooie muziek. Maar ze zullen ook eerder op afstotelijke geluiden reageren met kippenvel. Ook angst kan voor kippenvel zorgen.

Hoe werkt het?

Een koude omgevingslucht wordt waargenomen door het lichaam zelf. Zenuwuiteinden in de huid registreren koude lucht en geven dit signaal razendsnel door aan de hersenen. Vervolgens geven deze weer een signaal door naar speciale bloedvaten die onder de huid liggen. Er stroomt daardoor tijdelijk meer bloed onder de huid. Ook krijgen spiertjes onder de huid dit signaal door, deze liggen onder de haarzakjes. Ze trekken samen. Hierdoor gaan de haartjes overeind staan en trekt de huid iets naar beneden toe met bultjes als gevolg: kippenvel.

Bepaalde emoties zoals angst en het horen van iets moois of juist iets afschuwelijks zorgt ook voor kippenvel. In dit geval is het niet de thermostaat in ons lichaam die voor kippenvel zorgt, maar hormonen. Adrenaline is het hormoon dat kippenvel uitlokt. Dit is een hormoon dat ten tijde van stress, angst of opwinding wordt aangemaakt. Hierdoor zijn we in stat om te vechten of te vluchten.

Niet alle lichaamsdelen krijgen het

Eigenlijk zien we kippenvel het meest op die plaatsen waar van nature veel lichaamsbeharing voorkomt. Op de borst, de armen en de benen. Soms ontstaat er ook kippenvel in het gezicht. Overigens komt kippenvel niet voor in de oksels, terwijl daar wel veel haar zit. Dit komt omdat kippenvel op die plaatsen aanwezig moet zijn, waar het ook nuttig is.

Is het dan echt nuttig?

Vroeger wel. Tenminste, toen we nog in holen woonden en flink behaard waren. Toen moest kippenvel bij kou ervoor zorgen dat de haren rechtop gingen staan, zodat ze de lucht ertussen zouden vasthouden. Deze lucht warmt op en zo ontstaat er een isolerende laag. Omdat de moderne mens niet meer zo sterk behaard is, heeft kippenvel niet veel nut meer.

Emoties bezorgen je ook kippenvel. Is dat dan nuttig? Vroeger waarschijnlijk wel, en bij dieren is het nog steeds nuttig. Denk maar eens aan een kat die boos is of angstig. Ze zet haar rug op en de haren van de rug en de staart staan recht overeind. De tegenstanders kan hier van terugschrikken. Ook een hond kan dit vertonen. Vaak krijgen honden een lijn van rechtopstaand haar over de rug. Ook kan de gehele vacht rechtop gaan staan. Dit is een beetje ras-afhankelijk. De tegenstander of vijand ziet dat de hond in een staat van vechten verkeerd. Bovendien lijkt het dier groter door de rechtopstaande vacht. Kippenvel bij deze dieren werkt dus ontzagwekkend. Zo moet het vroeger ook bij de mens geweest zijn. Maar voor nu is dit niet nuttig meer. Een overblijfsel van onze ver vervolgen tijd.

Cutis anserina

Net als iedere andere medische term, heeft ook kippenvel een medische benaming: cutis anserina. Dit is afgeleid van het woord cutis dat huid betekent, en anser dat gans betekent. Letterlijk vertaald is het dus ganzenhuid. Maar wij noemen het kippenvel. Onze Duitse buren noemen het ganserhaut (ganzenhuid).

Kippenvel is trouwens het tegenovergestelde van zweten. Zweet ontstaat doordat de lichaamstemperatuur stijgt. Dit kan door de omgeving zijn, maar ook door lichamelijke inspanning. Daarnaast wordt zweten ook veroorzaakt door spanning en stress. Toch kan zweten ook gepaard gaan met kippenvel. Zweet moet voor afkoeling zorgen doordat de huid vochtig wordt. Maar wanneer het lichaam te snel afkoelt of wanneer we met een bezwete huid in een koudere omgeving terecht komen, ontstaat er kippenvel. Ook een hittestuwing kan gepaard gaan met kippenvel. Dit ontstaat door vee zweten in combinatie met weinig vocht drinken. In ernstige gevallen ontstaat er bewusteloosheid of zelfs een coma.