Pas op voor onveilige geneesmiddelen

Met de toegenomen technische en logistieke mogelijkheden is de wereld steeds kleiner geworden. Dit heeft positieve effecten op de wereldwijde handel en transport, maar heeft ook criminelen meer handvaten gegeven om hun slag te slaan. Voor geneesmiddelenproducenten en -leveranciers betekent dit dat het lastiger is geworden om hun distributieketen te beveiligen en er komen daarom meer onveilige geneesmiddelen in omloop. Wat zijn de risico’s en wat is er tegen te doen?

Wat zijn onveilige geneesmiddelen?

Normaal gesproken wordt de productie en distributie van geneesmiddelen uitgevoerd door fabrikanten, groothandels en apotheken die daar een vergunning voor hebben. Een fabrikant moet een vergunning hebben om te mogen produceren, een groothandel moet een vergunning hebben om te mogen distribueren en een apotheek moet een vergunning hebben om de geneesmiddelen te mogen afleveren aan de patiënt. Iedere schakel in de keten behoort te checken of de volgende schakel inderdaad de juiste vergunningen heeft. Samen zorgt de keten er zo voor dat de medicijnen die de patiënt bereiken van goede kwaliteit zijn en geen onnodige risico’s met zich mee brengen.

Maar soms gaat het ergens in de keten mis, bijvoorbeeld doordat geneesmiddelen gestolen worden bij een groothandel en door criminelen doorverkocht worden. Of doordat malafide fabrieken een nepmedicijn maken en via internet aanbieden. Er is dan geen controle meer op de kwaliteit van deze geneesmiddelen, en het is niet bekend of zij wel de juiste samenstelling hebben en in de juiste verpakking zitten. Ook kan het zijn dat deze geneesmiddelen niet onder de juiste condities bewaard zijn en daardoor hun werking verliezen of giftige afbraakproducten bevatten. Als dit soort onveilige geneesmiddelen op de markt terecht komt, vormen ze een risico voor patiënten en kunnen ze tot levensbedreigende situaties leiden.

Onveilige geneesmiddelen zijn vaak middelen waar een relatief grote illegale markt voor is, aangezien criminelen daar het meeste geld aan kunnen verdienen. Denk aan medicijnen tegen kwalen waarvoor je de huisarts liever niet bezoekt, zoals middelen tegen erectiestoornissen (Viagra) of kalmeringstabletten. Ook kan het gaan om middelen die niet legaal in Nederland te verkrijgen zijn, zoals bepaalde afslankpillen of doping (epo). De criminelen gaan bij hun praktijken heel ver om kosten te sparen. Als ze zelf geneesmiddelen namaken, kijken ze bij de keuze van ingrediënten niet naar werkzaamheid en al helemaal niet naar veiligheid. Uiterlijk lijkt het geneesmiddel dan misschien op haar legale variant, maar de inhoud kan totaal verschillend zijn. Zo zijn er voorbeelden bekend van “Viagra” namaaktabletten die voornamelijk uit rattengif bestonden.

Hoe wordt de verspreiding van onveilige geneesmiddelen tegengegaan?

De Europese Commissie heeft in 2011 een wet aangenomen om het verspreiden van vervalste en onrechtmatige geneesmiddelen tegen te gaan. Daarin worden maatregelen voorgeschreven om binnen Europa gezamenlijk deze geneesmiddelen aan te pakken, zoals de verplichting om een unieke, herleidbare code op iedere verpakking te zetten.
Daarnaast moeten online apotheken aan strengere eisen voldoen, zoals het gebruik van een logo op hun website sinds 1 juli 2015 dat aangeeft dat zij het wettelijke recht hebben om geneesmiddelen te verkopen. Door op het logo te klikken, komt de patiënt bij een lijst van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) waarop bevestigd wordt dat het om een veilige online apotheek gaat.

Ook de farmaceutische industrie probeert diefstal en vervalsing van geneesmiddelen uiteraard zo veel mogelijk tegen te gaan, omdat dit schade toebrengt aan hun reputatie en hun opbrengst vermindert. Ze doet dit door alleen gebruik te maken van fabrikanten en groothandels met wie een goede relatie bestaat en die zij de taken toevertrouwt. Daarnaast kunnen een aantal veiligheidskenmerken op verpakkingen van geneesmiddelen worden aangebracht, zoals extra verzegeling die aantoont dat een verpakking niet eerder geopend is geweest. Bovendien worden er wel technologische toepassingen bedacht voor de verpakkingen, zoals een hologram dat moeilijk na te maken is door criminelen en dat op een illegale verpakking dus zal ontbreken.

Wat kun je zelf doen tegen onveilige geneesmiddelen?

Als patiënt kun je zelf alert zijn op waar je geneesmiddelen vandaan komen. De kans op fraude is gelukkig zeer klein als je een geneesmiddel bij de apotheek in de buurt haalt. De apotheker zal zelf immers ook de kwaliteit gecheckt hebben. Dat geldt ook als je een geneesmiddel bestelt bij een veilige online apotheek. Controleer wel altijd het EU-logo zoals hierboven beschreven. Als er geen logo op de website van de apotheek staat of de link niet naar het ministerie van VWS gaat, is het dringende advies om niet bij deze apotheek te kopen.

Wanneer je reageert op aanbiedingen via internet of email wees dan extreem voorzichting. Als er medicijnen worden geleverd zonder recept (terwijl er normaal wel een recept nodig is) weet je dat er iets niet klopt. Ook erg lage prijzen en agressieve verkooptechnieken duiden erop dat er mogelijk iets aan de hand is. Let ook op geneesmiddelen die er vreemd uitzien, of anders dan anders. Het kan daarbij gaan om het product zelf, of om de verpakking die mogelijk al eerder geopend lijkt te zijn, of vreemde teksten (inclusief spelfouten) bevat. Een verpakking in een vreemde taal hoeft niet per se illegaal te zijn, zolang het een Europese taal betreft en er ook een Nederlandstalige tekst aanwezig is (deze producten mogen als parallelle invoer vanuit een ander Europees land in Nederland verkocht worden).

Mocht je je afvragen of het geneesmiddel dat je ontvangen hebt wel goed is, vraag het dan eerst aan een apotheker bij jou in de buurt. Hij of zij kan indien nodig contact opnemen met de Inspectie voor de Gezondheidszorg en melding maken van een onveilig geneesmiddel.