Soorten hulpverleners in de psychiatrie

Er zijn tal van beroepsgroepen werkzaam in de psychiatrie en dit kan soms best verwarrend overkomen voor mensen. Behalve psychiaters werken er namelijk ook tal van therapeuten, psychologen en verpleegkundigen binnen de psychiatrie. Vaak werken deze hulpverleners samen in een multidisciplinair behandelteam. Dit betekent dat verschillende specialisten in een team samenwerken om een patiënt te begeleiden of behandelen.

Soorten hulpverleners

In de psychiatrie werken veel mensen samen, echter zijn dit de meest voorkomende beroepen:

1. Maatschappelijk werkers en sociaalpedagogische hulpverleners
2. Creatief therapeuten
3. Psychomotorisch therapeuten
4. HBO- en WO-psychologen
5. (Sociaal-psychiatrisch) verpleegkundigen
6. Ergotherapeuten
7. Sociaal-juridische dienstverleners
8. Nurse practitioners

Maatschappelijk werkers en sociaalpedagogische hulpverleners

De maatschappelijk werker kijkt binnen de psychiatrie vooral naar de sociale situatie van een patiënt. Als gevolg van een psychiatrische aandoening kunnen er namelijk verschillende sociale problemen ontstaan. Anderzijds kan het gevolg van sociale problemen ook leiden tot een psychiatrische aandoening. De maatschappelijk werkers en sociaalpedagogische hulpverleners werken binnen de psychiatrie vooral in een multidisciplinair behandelteam en zullen altijd goed overleg moeten voeren met de psychiaters en andere professionals binnen het team. Enkele veelvoorkomende problemen waar maatschappelijk werkers en sociaalpedagogische hulpverleners mee te maken krijgen in de psychiatrie zijn:

• Patiënten die hun leven niet op een goede manier kunnen organiseren
• Patiënten die problemen hebben met hun studie, werk of financiën
• Patiënten met relatieproblemen
• Patiënten die in een sociaal isolement terecht zijn gekomen

Maatschappelijk werkers en sociaalpedagogische hulpverleners zullen vooral de sociale situatie van de patiënt en zijn directe omgeving onderzoeken. Een andere veelvoorkomende werkwijze is het begeleiden van de familie en bekenden van de patiënt. Het belangrijkste hulpmiddel dat een maatschappelijk werker of sociaalpedagogische hulpverlener in zal zetten zijn de gesprekken met zowel de patiënt als zijn directe omgeving.

Creatief therapeuten

Een creatieve therapeut werkt met mensen die zich verbaal niet goed kunnen uiten, dit komt door verschillende psychische aandoeningen veel voor in de psychiatrie. Vooral de beeldende therapie is vaak een onderdeel van een behandeling binnen de psychiatrie. Met beeldende therapie worden patiënten gestimuleerd om hun gedachten en gevoelens vorm te geven, dit door bijvoorbeeld te schilderen of knutselen. Het doel van beeldende therapie is om nieuwe manieren te vinden voor oplossingen en om bepaalde situaties anders te gaan bekijken. Beeldende therapie wordt vaak ingezet bij patiënten met de volgende problemen:

• Patiënten die het moeilijk vinden om hun gevoelens te uiten
• Patiënten die onzeker zijn of angsten ervaren
• Patiënten die geen plezier meer kunnen ervaren in het leven
• Patiënten die het moeilijk vinden om voor zichzelf op te komen
• Patiënten die vaak boos of agressief zijn
• Patiënten die te maken hebben met onverwerkte traumatische ervaringen
• Patiënten die te maken hebben met verlieservaringen

Psychomotorisch therapeuten

Een psychomotorisch therapeut werkt ook vaak binnen de psychiatrie, namelijk door het geven van psychomotorische therapie (PMT). De psychomotorische therapie is een behandelmethode voor patiënten met uiteenlopende psychische aandoeningen. PMT wordt veel ingezet bij klachten zoals angsten, onzekerheid, prikkelbaarheid en eetstoornissen, maar is toepasbaar op vrijwel alle psychische klachten. PMT heeft ook een lichamelijke kant, vandaar dat de psychomotorisch therapeut heel goed moet luisteren naar wat het lichaam van de patiënt aangeeft. De behandeling wordt vaak toegepast bij patiënten met de volgende problemen:

• Patiënten met depressieve klachten kunnen de 'running therapie' volgen
• Patiënten die veel last hebben van spanning kunnen hier mee leren omgaan door spel- of ontspanningsoefeningen
• Patiënten met bijvoorbeeld ADHD kunnen leren omgaan met impulsgevoeligheid
• Patiënten die veel last hebben van stress kunnen dit beter leren herkennen en hanteren
• Patiënten met bijvoorbeeld autisme kunnen leren omgaan met grenzen en lichaamssignalen

Hbo- en wo-psychologen

Hbo-psychologen, ook wel toegepast psychologen genoemd, zijn anno 2016 vrij nieuw in de psychiatrie. Er zijn maar weinig hbo-opleidingen die zich in de klinische psychologie specialiseren, waarmee je je specifiek op de psychiatrie kan richten. Het gevolg hiervan is dat hbo-psychologen vaak een ondersteunende taak hebben aan GZ-psychologen of psychiaters. Dit komt omdat GZ-psychologen en psychiaters een hogere opleiding hebben afgerond, namelijk het wo. Enkele taken van hbo-psychologen in de psychiatrie kunnen zijn:

• Patiënten voorlichten over hun gezondheid (gezondheidsvoorlichter)
• Patiënten met een verslaving helpen (verslavingszorg)
• Algemeen medewerker bij een centrum voor psychiatrische begeleiding
• Psycholoogassistent

(Sociaalpsychiatrisch) verpleegkundigen

Er zijn veel verpleegkundigen werkzaam in de psychiatrie, ze voeren tal van medische behandelingen uit bij patiënten. De sociaal psychiatrische verpleegkundige is gespecialiseerd in de psychiatrie. Mensen met dit beroep hebben vooral als taak om hulp en begeleiding te bieden aan mensen in psychische nood. Dit beroep lijkt enigszins op de maatschappelijk werkers, alleen zijn de sociaal psychiatrische verpleegkundigen beter gespecialiseerd in de psychiatrie en hebben ze ook een aandeel in de behandeling van patiënten. De sociaal psychiatrische verpleegkundige voert ook regelmatig gesprekken met familie en bekenden van de patiënten. Daarnaast werken ze in een multidisciplinair behandelteam, wat betekent dat ze veel overleggen met bijvoorbeeld psychiaters en psychologen.

Ergotherapeuten

Een ergotherapeut kan ook werkzaam zijn in de psychiatrie. Een ergotherapeut helpt mensen die door lichamelijke, geestelijke, zintuiglijke of emotionele aandoeningen problemen hebben in hun dagelijks leven. Ergotherapie kan in de psychiatrie bijvoorbeeld ingezet worden om:

• Patiënten de vaardigheid aanleren om beter te organiseren
• Patiënten de vaardigheid aanleren om makkelijker tot oplossingen van problemen te komen
• Patiënten de vaardigheid aanleren om zelf doelen op te stellen voor bepaalde activiteiten
• Patiënten leren om zich beter te concentreren
• Patiënten leren om een betere balans te vinden in verschillende periodes van rust en activiteit
• Patiënten leren om zich aan te passen aan een andere levensstijl

Sociaal-juridische dienstverleners

Vaak hebben patiënten in de psychiatrie te kampen met verslavingsproblematiek of andere problemen op maatschappelijk gebied. Wanneer dit het geval is, komt de sociaal-juridisch dienstverlener in beeld. Bij ex-verslaafden is de kans op terugval zonder hulp van de sociaal-juridisch dienstverlener erg groot. Behalve met verslaafden kunnen sociaal-juridische dienstverleners in de psychiatrie werken met bijvoorbeeld:

• Patiënten met (hoge) schulden
• Patiënten die in aanraking zijn gekomen met justitie
• Patiënten die problemen hebben om huisvesting te vinden
• Patiënten die problemen hebben met andere geldzaken zoals uitkeringen en belastingen
• Patiënten die contact hebben met instanties zoals advocaten, de belastingdienst en bewindvoerders

Nurse practitioners

De nurse practitioners zijn in Nederland vrij nieuw, ze worden in Nederland ingezet vanaf het jaar 2006. Een nurse practitioner is gespecialiseerd in verpleegkundige zaken met als doel om de huisarts te ontlasten. Een nurse practitioner die werkzaam is in de psychiatrie werkt vrijwel altijd onder de supervisie van een psychiater. Werkzaamheden van een nurse practitioner kunnen zijn:

• De diagnose van patiënten vaststellen
• Advies geven voor een bepaalde behandeling van een patiënt
• Medicatie voorschrijven aan patiënten
• Behandelingen voorbereiden
• Controles uitoefenen
• Lichamelijk onderzoek verrichten